دریادار سیاری در روزهای اولیه حمله رژیم بعثی به خرمشهر، در منطقه عملیاتی آبادان- خرمشهر در عملیات شکست حصر آبادان (ثامن‌الائمه) بر اثر اصابت ترکش خمپاره، مجروح و به درجه جانبازی نایل شد. دریادار سیاری جانباز 70 درصد دفاع مقدس است. وی 94 ماه در مناطق عملیاتی مختلف حضوری فعال داشته و بالغ بر 32 ماموریت جنگی و اعزام به مناطق عملیاتی به‌ویژه آبادان و خرمشهر را در پرونده نظامی خود دارد.
از جمله مسئولیت‌های امیر سیاری می‌توان به فرماندهی آموزش تفنگداران دریایی منجیل، فرماندهی تیپ یکم تفنگداران دریایی بندرعباس، جانشین فرمانده منطقه یکم دریایی، فرمانده آموزش تخصص‌های دریایی رشت و منطقه چهارم دریایی نداجا اشاره کرد. امیر سیاری پس از آن به ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران منتقل شد و به‌عنوان جانشین معاون هماهنگ‌کننده، مشاور نظامی و معاون اجرایی ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران به ایفای نقش پرداخت.
وی در سال 1384 به‌عنوان جانشین فرمانده نیروی دریایی به نداجا (نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی) بازگشت. امیر دریادار سیاری از مرداد سال 1386 با حکم فرمانده کل قوا (مدظله‌العالی) به سمت فرماندهی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران منصوب شده است. وی هفتمین فرمانده نیروی دریایی ارتش است که پس از پیروزی شکوهمند انقلاب این مسئولیت را برعهده دارد. امیر سیاری خاطرات بسیاری را از رهبر معظم انقلاب اسلامی دارد. امیر به ما می‌گوید رهبری به بنده فرمودند طرحی که به من ارائه دادی بلندپروازانه است ولی صددرصد وجود چنین طرح‌هایی را تایید کردند. وی ماجرا را چنین تعریف می‌کند: «رهبری فرمودند نیروی دریایی مظهر اقتدار در دریاست، معنای نیروی دریایی راهبردی شد. بررسی کردیم و طرحی تهیه کردیم که برای رسیدن به این نیروی دریایی راهبردی چه کنیم. همان سال اتفاق افتاد که رهبری به بندرعباس آمدند. 30 بهمن سال 88 برای الحاق ناوشکن جماران آمدند. آنجا دوباره این گفته خود را تکرار کردند که نیروی دریایی یک نیروی راهبردی بوده و و در دفاع از کشور در خط مقدم قرار دارد. ما فهمیدیم حرکت ما حرکت خوبی بوده است. رهبری اذعان داشتند طرحی که آقای سیاری ارائه دادند بلندپروازانه است. اما صددرصد وجود چنین طرح‌هایی را تایید می‌کنم. طرحی که دادیم هم مورد پذیرش بود.» در ادامه متن گفت‌وگوی ما را با پدر نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران می‌خوانید.
با تشکر از وقتی که به ما اختصاص دادید. با حضور 10 ساله شما در عرصه فرماندهی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران حضور ناوگروه‌های کشورمان در دریاهای آزاد گسترده شد. فرماندهی کل قوا هم فرمودند که نیروی دریایی ارتش نیرویی راهبردی است که برای کشور بسیار اهمیت دارد. به نظر شما رهبر معظم انقلاب اسلامی چرا از واژه راهبردی برای نیروی دریایی استفاده کردند؟
ما در تاریخ ایران اسلامی کشوری بودیم که از نیروی دریایی با قدرت بالایی برخوردار بوده است. علت آن نیز این بود که ما از گذشته دشمنان دریایی بسیاری داشته‌ایم. موقعیت کشور ما اساسا دریایی است. یک‌سوم از مرزهای کشور ما را دریا تشکیل می‌دهد. ما سه نوع مرز دریایی داریم؛ مرز دریایی خزر، خلیج فارس و خلیج مکران یا دریای عمان که اینها از مهم‌ترین مرزهای دریایی ما هستند. از این مرزهای آبی به آب‌های آزاد جهان وصل می‌شویم و با جهان ارتباط برقرار می‌کنیم.
آرژانتین به ما می‌گوید شما همسایه ما هستید
اخیرا در همایش قدرت‌های دریایی در ایتالیا حضور داشتیم. کشور آرژانتین از ما تقاضای دیدار داشت. آنها گفتند با شما همسایه هستیم. گفتیم چطور؟ گفتند دریا ما کشورها را با هم همسایه کرده است. خاصیت دریا این است که با کشورهای دنیا همسایه می‌شوید و با آنها ارتباط برقرار می‌کنید.
ما در طول تاریخ نیروی دریایی قوی داشته‌ایم
ما کشوری دریایی هستیم و نیروی دریایی داریم که از منابع، منافع و مرزهای ما دفاع کند. در طول تاریخ نیروی دریایی قوی داشته‌ایم. مقام معظم رهبری می‌فرمایند: «آن زمانی که ما در دریاها حضور داشتیم و به اقصی نقاط دنیا سفر می‌کردیم اینهایی که الان در دریا حضور دارند، نبودند. حالا چه شده اینها آمده‌اند و ما نیستیم.»
دریا منبع ثروت و قدرت است
این مساله خواست استعمار بود که ما از دریا دور شویم چراکه دریا منبع ثروت و قدرت است. کشوری را بخواهند از ثروت و منبع خدادادی‌اش محروم کنند راه‌های ارتباطاتی او را با دریا می‌بندند. به مرور زمان ما را از دریا دور کردند و سواحل زیبایی را که موجب قدرت، ثروت و پیشرفت کشور بود به سرزمین سوخته‌ای تبدیل کردند. البته این موضوع علت تاریخی دارد که در این گفت‌وگو نمی‌شود به آنها پرداخت.
آنها ما را از دریا دور کردند. مهم‌ترین بندر ما بندر جاسک، بندر تیس (روستای کوچکی در کنار چابهار است) و سیراف در خلیج فارس بود. ما خود هم دریا گریز شدیم و تمرکزمان را به نواحی مرکزی کشور گذاشتیم. بر همین مبنا نیروی ساحلی دریایی داشتیم. اگر به شهریور 1320 برگردیم شهید دریادار بایندور که در مقابل انگلیسی‌ها در خرمشهر جنگید، آن زمان نیروی دریایی تازه پا گرفته داشتیم که در خیانت انگلیسی‌ها در شهریور 20 دو کشتی ببر و پلنگ نیروی دریایی آسیب دید. بایندور و 700 نفر از نیروی دریایی شهید شدند و با انگلیسی‌ها مقابله کردند.
قبل از انقلاب هم نیروی دریایی داشتیم ولی وابسته و غربی بود
پایه این امر دوباره گذاشته شد و جلو آمد. قبل از انقلاب نیروی دریایی داشتیم که از تجهیزات نسبتا مناسبی برخوردار بود ولی مشکل آن این بود که غربی بود و وابستگی کاملی به غرب داشت. ماموریت ما در آن زمان به‌عنوان نیروهای دریایی ساحلی مطرح بود. در خزر فعالیتی نداشتیم ولی در خلیج فارس و در شرق تنگه هرمز تا جنوب چابهار فعالیت داشتیم که به نام نیروی دریایی آب‌های ساحلی یا نیروی دریایی آب‌های کم‌عمق یا نیروی دریایی سنتی شناخته می‌شد.
هر کشور دریایی باید ۶ ویژگی داشته باشد؛ موقعیت جغرافیایی، مشخصات فیزیکی، وسعت دریایی و سرزمینی و جمعیت مناسب و ویژگی مردمش نسبت به دریا خوب باشد و خط مشی دولتمردانش دریایی باشد. پس موقعیت دریایی و مشخصات فیزیکی و وسعت، سه ویژگی است که خداوند به ما داده و این سه مورد نقطه قوت ماست و موارد دیگر را ما داشتیم، ولی استعمار ما را از دریا دور کرد، دریا محل ثروت و قدرت است، گرچه ما ثروتمند بودیم، اما به مرور زمان استعمار ما را از داشتن نعمات خداوندی موجود در دریا دور کرده است و کمتر توانستیم بهره‌مند شویم.
به هر صورت بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیروی دریایی ما رونق پیدا کرد. با پیروزی انقلاب ما وارد دفاع مقدس می‌شویم. در دفاع مقدس حماسه‌هایی در نیروی دریایی ایجاد می‌شود که برای همه غیرقابل باور بود؛ همانند حماسه 34 روزه خرمشهر که توسط تک‌آوران نیروی دریایی آفریده شد. مثلا بعد از حماسه دفاع خرمشهر حماسه کوی ذوالفقاری را داشتیم. جلوگیری از حصر کامل آبادان را داشتیم که این عملیات‌های موفقیت‌آمیز همگی از راه دریا انجام شد. در هفتم آذر 59 نیروی دریایی می‌تواند نیروی دریایی عراق را از پا درآورد و شکست دهد. این موضوعات بازتاب جهانی زیادی پیدا کرد. عراق در محاصره دریایی قرار گرفت و نیروی دریایی عراق از بین رفت، بنادر محاصره شدند و صادرات نفت عراق قطع شد و آسیب‌های دیگری به عراق وارد شد. بعد از دفاع مقدس این مسیر را ادامه دادیم. اسکورت کشتی‌ها را انجام دادیم و اقتصاد کشور را متحول و سکوهای نفتی را حفظ کردیم. در عرصه دریا، حفظ مرزهای دریایی، منابع و منافع ما در دستور کار قرار گرفته بود. در دفاع مقدس با انجام عملیات‌های متعدد با سرافرازی از این مراحل خارج شدیم. بعد وارد عرصه تعمیر یگان‌های شناور شدیم. به تعمیر و خرید قطعه و تعمیرات جزئی پرداختیم. پله‌پله جلو آمدیم تا تدبیر مقام معظم رهبری این بود که ناوشکن بسازیم. سال 76 و در بندرعباس بود که سخنان ایشان منشأ کار و فعالیت‌های ما شد. در سال 78 در خزر دوباره عنوان کردند همت کنید و ناو موشک‌انداز بسازید. آن زمان ساخت ناو را آغاز کردیم. خط تولید ناو موشک‌انداز و خط تولید ناوشکن را با سرعت و دقت به پیش بردیم.
سال 72-71 به زیردریایی دسترسی پیدا کردیم. تا آن زمان اصلا زیردریایی نداشتیم. به تعمیر و ساخت زیردریایی پرداختیم. برآیند خوبی از این فعالیت‌ها ایجاد شد. تا 14 مهر 78 فرمانده کل قوا در نوشهر در مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان فرمودند در کشورهای دنیا و در کشور ما نیروی دریایی یک نیروی راهبردی است و به چشم یک نیروی راهبردی به آن نگریسته شود. ما با این سخن رهبری به خود آمدیم.
نیروی دریایی راهبردی یعنی قدرتی که بتواند امنیت را حفظ کند
آن روز ما خیلی فکر کردیم. ما دفاع مقدس را با موفقیت پشت سر گذاشتیم و ساخت‌وساز بسیاری داشتیم، ولی معنای این جمله رهبری چه بود؟ خیلی روی این جمله فکر کردیم تا به این نتیجه رسیدیم که منظور از نیروی دریایی راهبردی رسیدن به یک قدرت دریایی راهبردی است؛ آن قدرت دریایی که بتواند امنیت را در عرصه دریایی برقرار یا امنیت اقتصاد کشور را در هر جایی که لازم باشد تامین کند.
همانند همین بحثی که در خلیج عدن در مقابل دزدان دریایی داریم، که بتوانیم دیپلماسی دریایی را توسعه دهیم و در آب‌های آزاد دنیا حضور داشته باشیم و اقتدار نظام و مملکت را نمایان کنیم.
رهبری فرمودند نیروی دریایی مظهر اقتدار ملت است
رهبری فرمودند نیروی دریایی مظهر اقتدار در دریا است. معنای نیروی دریایی راهبردی شد. بررسی کرده و طرحی تهیه کردیم که برای رسیدن به این نیروی دریایی راهبردی چه کنیم. همان سال اتفاق افتاد که رهبری به بندرعباس آمدند. 30 بهمن سال 88 برای الحاق ناوشکن جماران آمدند. آنجا دوباره این گفته خود را تکرار کردند که نیروی دریایی یک نیروی راهبردی بوده و و در دفاع از کشور در خط مقدم قرار دارد.
رهبری به من می‌گفتند طرح‌هایت بلندپروازانه است، ولی آنها را تایید می‌کنم
ما فهمیدیم حرکت ما حرکت خوبی بوده است. رهبری اذعان داشتند طرحی که آقای سیاری ارائه دادند، بلندپروازانه است. اما صد درصد وجود چنین طرح‌هایی را تایید می‌کنم. طرحی که دادیم هم مورد پذیرش بود. بعد از آن بود که صحبت‌های رهبری را از سال 60 جمع کردیم. کتابی وجود دارد تحت عنوان نیروی دریایی راهبردی که نگاهی دارد به دیدگاه‌های رهبری از سال 60 که روی این موضوعات نظر داشتند. ایشان با ما این‌گونه رفتار کردند. قدم به قدم جلو آمدند تا زمان مناسبی ایجاد شود که عنوان نیروی دریایی راهبردی را ابلاغ کنند. زمانی بود که توان تعمیراتی ما بالا رفته بود. نوسازی را شروع کردیم. دیدیم می‌توانیم دریانوردی کنیم. در پرورش نیروی انسانی مناسب فعالیت کردیم. توانمندی را بالا بردیم و رهبری هم آن بحث را ابلاغ کردند. به محض ابلاغ دل به دریا زدیم و با همان امکانات در عرصه دریاهای باز فعالیت کردیم. امروز 50 ناوگروه رزمی و هفت ناوگروه صلح و دوستی اعزام کردیم البته ناوگروه رزمی در حاشیه خود صلح و دوستی هم داشت. به بیش از 60 بندر دنیا سفر کردیم. ممکن است برخی بنادر را پنج بار رفته باشیم و دیپلماسی دریایی را توسعه دادیم. اقتصاد کشور را در دریا حفظ کردیم و مظهر اقتدار مردم در دریا شدیم. امروز دریای جنوبی چین، اقیانوس آرام، دریای سرخ، کانال سوئز، مدیترانه، هند جنوبی، آفریقا را دور زدیم و در اطلس حضور پیدا کردیم و در برنامه داریم که در شمال اقیانوس اطلس حضور داشته باشیم.
امنیت خزر باید توسط کشورهای حاشیه دریای خزر تامین شود
درباره اعزام ناوگروه‌های نیروی دریایی ارتش به کشورهای حاشیه دریای خزر برای ما بگوید. هدف شما از پیگیری دیپلماسی صلح چیست؟
ما دریای خزر را به‌عنوان دریای صلح و دوستی می‌بینیم و معتقدیم امنیت این منطقه باید توسط کشورهای حاشیه دریای خزر تامین شود و نباید اجازه حضور بیگانگان در این منطقه داده شود. بر همین اساس، ناوگروه‌هایی را به کشورهای آذربایجان، روسیه و قزاقستان اعزام کرده‌ایم و همچنین میزبان ناوگروه‌هایی از این کشورها بوده‌ایم و با آنها رزمایش‌هایی برای تبادل پیام صلح و دوستی و همچنین به اشتراک گذاشتن تجربیات و توانمندی برگزار کرده‌ایم. این رویه در جنوب هم برقرار است و برای مثال ما با کشور عمان رزمایش امداد و نجات برگزار کرده‌ایم که قصد داریم با پاکستان نیز همین رزمایش را برگزار کنیم.
آب‌های آزاد متعلق به همه است
اخیرا آمریکایی‌ها گفته‌اند ایران می‌خواهد در خلیج مکزیک حضور داشته باشد. ما گفتیم با خلیج مکزیک کاری نداریم، ولی باید در آب‌های آزاد اقیانوس اطلس که آب آزاد معنی می‌دهد و متعلق به همه دنیا است، حضور داشته باشیم. این حضور در آینده‌ای نزدیک محقق خواهد شد. این نیروی دریایی راهبردی است که امروز دنبال می‌شود.
منافع ما ایجاب می‌کند که در خلیج عدن و باب‌المندب حضور داشته باشیم
علت حضور ما در آب‌های آزاد چیست؟
حضور در دریاهای آزاد، یکی از ویژگی‌های یک نیروی دریایی راهبردی است. حضور در دریاهای آزاد برای هر کشوری که صاحب دریا، ساحل و نیروی دریایی است، یکی از الزامات به شمار می‌رود؛ نیروی دریایی‌ای که بتواند در آب‌های آزاد جهان حضور داشته، از مرزهای آبی، منابع کشور در آب‌ها و از منافع کشور دفاع کند و پرچم کشورش را در بین کشورهای جهان و آب‌های آزاد جهان به اهتزاز دربیاورد. مرز آبی مشخص است. منابع ما در دریا هم مشخص است. اما منافع ما کجاست؟ امروز اگر می‌گویند در خلیج عدن و باب‌المندب دزدی دریایی وجود دارد، می‌دانید فاصله‌اش با بندرعباس چقدر است؟ خلیج عدن و باب‌المندب تا بندرعباس 2500 کیلومتر فاصله دارد. آنجا منافع ما در خطر است؛ یعنی هر کشتی ما که حرکت می‌کند، منافع جمهوری اسلامی ایران است. ما باید بتوانیم از آن کشتی در مقابل تهدید دفاع کنیم، پس هرجا منافع ما است و نیاز باشد، ما باید بتوانیم حضور داشته باشیم و از منافع کشور دفاع کنیم. این ویژگی‌های نیروی دریایی راهبردی است.
پس علت حضور ما در دریاهای آزاد از ویژگی‌های کار نیروی دریایی است برای اینکه بتواند از منابع و منافعش دفاع کند و پرچمش را در محیط‌های بین‌المللی به اهتزاز دربیاورد، چون در دریای آزاد همه کشورهای جهان هستند. همه کشورهای صاحب قدرت، توانمندی، علم و دانش که می‌توانند در عرصه دریا حضور داشته باشند، هستند. آیا صلاح است که ما هم باشیم؟! بله، چون ما یک کشور قدرتمند هستیم و همچنان‌که اهل تجاوز به کسی نیستیم، همین‌طور اهل حضور در دریاهای آزاد هستیم و هر حضور ما در بین کشورهای جهان، نشان توانمندی ماست.
حضور ما در دریای آزاد این‌گونه است و به همین طریق هم از منافع‌مان هر جا که باشد مثل خلیج عدن دفاع می‌کنیم. اگر این توانمندی را نداشتیم، امروز باید دست نیاز به سوی کشور خارجی دراز می‌کردیم که بیا و امنیت را برای ما در خلیج عدن برقرار کن تا کشتی ما عبور کند و این دور از شأن ماست. این موضوعی است که ما حضور پیدا می‌کنیم و از منافع‌مان در دریاهای آزاد دفاع می‌کنیم.
به دنبال احیای تمدن دریایی ایران قدیم هستیم
شما در بحث احیای فرهنگ دریایی در ایران خیلی تلاش کردید و حتی مقام معظم رهبری بارها تاکید فرموده‌اند که ما فرهنگ استفاده از دریا را نداریم. به نظر شما امروز مسئولان دولتی و سیاسی ما چه میزان دغدغه مساله دریا را دارند و چه میزان از علم دریا باخبر هستند؟
جلسات متعددی خدمت رهبری رسیدیم و از ایشان تدبیر گرفتیم. در این جلسات راهکارهایی را برای رسیدن به دریا که یکی از آنها فرهنگ‌سازی است، فرمودند. فرهنگ‌سازی باید از مدرسه شروع شود که ما از دبستان‌ها شروع کردیم. کتاب جغرافیای ما در چند سال گذشته آثاری از دریا نداشت. فقط در جایی آشنایی با سواحل کالیفرنیا بود که ما آن را تغییر دادیم و گفتیم آشنایی با سواحل مکران تدریس شود. مکران هم اسم تاریخی است و برای خود قدمتی دارد. وزارت آموزش و پرورش بسیار تلاش کرد. دکتر محمدی تلاش می‌کند که در کتاب جغرافیا وارد شود و تا اندازه‌ای وارد شده است. کتاب‌های فنی و حرفه‌ای را کاملا دریایی کردیم. هنرستان‌های مختلفی را ایجاد کردیم. در کتاب جغرافیای مقاطع مختلف تاثیر گذاشتیم. شخصا در تمام دانشگاه‌های کشور چند بار سخنرانی داشتم تا موضوع دریا را جا بیندازم. دنبال این هستیم که براساس تدبیر رهبری فرهنگ‌سازی کنیم و تمدن دریایی احیا شود و تمدن دریایی را به قدرت سابق خود بازگردانیم. ما دارای تمدن دریایی بودیم. به این معنی که آنقدر با دریا آمیخته باشیم که زندگی خود را در دریا ببینیم. یعنی به دریا متصل باشیم و از منابع دریا برای زندگی خود استفاده کنیم. امروز اینچنین نیست. این احیای تمدن دریا است. احیای تمدن دریایی در سواحل دریا مقدور است. ما به دنبال این هستیم. ما باید تمدن دریایی را احیا کنیم تا به آن ثروت و قدرت برسیم.
چقدر مسئولان دولتی در بحث دریا همراه هستند؟ آیا آنها اصلا از دریا و نیروی دریایی سررشته‌ای دارند؟
رئیس‌جمهور پیشین را دو مرتبه به چابهار بردم. رئیس‌جمهور فعلی را هم دو بار به جاسک و یک بار به چابهار بردم. معاون اول این دولت را نیز سه مرتبه برای بازدید منطقه برده‌ام. وزرا را در دولت قبلی یک بار بردم. نسبتا به موضوع آشنا هستند. همه دارای طرح هستند که باید طرح‌هایی ایجاد شود تا بتوانیم به احیای تمدن دریایی در سواحل دریایی برسیم.
پیشرفت کار کند است و تنها ارگانی که قاطعانه عمل کرده و نسبت به این موضوع جدیت داشته است و تمام توان خود را برای این موضوع به کار گرفته، ارتش و نیروی دریایی است. هزاران نفر از کارکنان ما در سواحل مکران مستقر هستند. ساخت‌وساز را شروع کردیم. بندرسازی می‌کنیم. منازل و اماکن سازمانی می‌سازیم. کارخانه‌های تعمیرات و نوسازی احداث می‌کنیم.
دولت همکاری بیشتری در توسعه سواحل مکران داشته باشد
اگرچه همان‌ها هم مسیر کندی را طی می‌کنند، ولی انجام می‌شود و درخواست می‌کنیم دولتمردان همکاری بیشتری داشته باشند و طرح‌های خود را به اقدام و عمل برسانند. ممکن است هنوز در زیرمجموعه‌ها آن‌طور که باید و شاید به علت محدودیت‌های موجود، خیلی به این موضوعات توجه نشود، اما بدانید این تنها راه نجات کشور ما برای پیشرفت و توسعه است.
اروپا می‌گوید قرن حاضر، قرن دریاست
اخیرا در همایشی به ایتالیا رفته بودیم. اروپایی‌ها از دریا خوب استفاده می‌کنند. می‌گویند قرن حاضر به قرن دریاست. اما می‌گفتند در کوری دریایی هستیم و دریا را به خوبی نمی‌شناسیم. آنها که این‌طور استفاده می‌کنند، می‌گویند دریا را به خوبی نمی‌شناسیم، حال تصور کنید ما کجا هستیم. اینکه فرماندهی کل قوا به این اندازه روی موضوع تاکید دارند، به این دلیل است که ببینید راه پیشرفت کشور امروز در دریا است. هر منبعی در کشور با کمبود مواجه شود، راه‌حلش در دریا است. غذا، آب، انرژی، تجارت و... در دریا وجود دارد و هر کدام بحث گسترده‌ای است.
حضور ما در خلیج عدن خار چشمی برای دشمنان است
دریادار سیاری، در طول 10 سال فرماندهی نیروی دریایی ارتش، اقدامات متعددی در حوزه‌های مختلف انجام داده‌اید. این روزها بحث دیپلماسی داغ است؛ از دیپلماسی هسته‌ای گرفته تا دیپلماسی نظامی در سوریه و عراق. شما به‌عنوان فردی که فرمانده نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران بوده‌اید، اقدامات خود را در حوزه دیپلماسی دریایی برای ما نام ببرید.
دیپلماسی دفاعی دریایی را فعال کردیم که تا پیش از آن اصلا چنین چیزی نداشتیم و این امر بسیار مهمی است. این موضوعی مهم است که دنیا ما را بشناسد. در دیپلماسی و رفت‌وآمدها و داشتن ارتباط با کشورهای منطقه و فرامنطقه است که می‌توانید بگویید چه کسی هستم. این نوع دیپلماسی را فعال کردیم.
وقتی دیپلماسی را فعال کردیم و باب رفت‌وآمد آغاز و ارتباطات برقرار شد، به توانمندی ما پی بردند. وقتی به توانمندی ما پی بردند، ما را به‌عنوان نیروی دریایی قدرتمند قبول کردند. خیلی‌ها دنبال این بودند که تاکتیک ما در مبارزه با دزدان دریایی در خلیج عدن چیست. حضور مستمر 10 ساله ما در خلیج عدن بدون اینکه به کشوری نیاز داشته باشیم، همانند خاری در چشم دشمنان است. نشانه قبول کردن آنها این است که کشورهای دنیا از ما تقاضا دارند و نزد ما می‌آیند. هفته پیش میزبان پاکستانی‌ها در بندرعباس بودیم. دو هفته پیش میزبان روس‌ها در بندر انزلی یا سه هفته پیش ما میهمان روس‌ها در بنادر روسیه در شمال بودیم. در دو الی سه ماه قبل اکثر کشورهای منطقه و فرامنطقه نزد ما آمدند و ما هم نزد آنها رفته‌ایم. این یعنی ما را قبول دارند. ما در مهم‌ترین همایش دریایی جهان عضو هستیم. همایشی به نام همایش کشورهای حاشیه اقیانوس هند داریم که تنها خاص اینها نیست، بلکه کشورهای جنوب شرق آسیا هم می‌آیند و اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها هم حضور دارند.
حضور کشورهای مهم دریایی اردیبهشت‌ماه در ایران
ششمین دور اردیبهشت‌ماه در کشور ما برگزار می‌شود. ضمن اینکه ما و جایگاه ما را قبول کردند، توان ما را قبول دارند. در همایش‌هایی که حضور داشتیم سخنرانی کردیم. در تمام همایش‌ها مقتدرانه سخنرانی کردیم و مواضع جمهوری اسلامی ایران را در بحث دریا مبتنی‌بر آنچه تدابیر رهبری است، بیان کردیم. اینها ما را قبول کردند.
ایتالیایی‌ها در اجلاس نیروی دریایی از شنیدن سخنان رهبری تعجب کرده بودند
طبق گفته رهبری، منافع کشورها در دریا منافع راهبردی و کلان است و چگونه می‌توان از این منافع به نفع کشور با حفظ اقتدار استفاده کرد؟ این موضوع سخنرانی ما در ایتالیا بود. کشورهای دنیا به دنبال این بودند که واقعا این جمله برای رهبر شما است؟ سوال می‌کردند که عمق دید ایشان به دریا تا این اندازه زیاد است؟ و از شنیدن این سخنان تعجب کرده بودند.
برای دریانورد‌های ما خزر و خلیج‌فارس کوچک است و باید به دریای آزاد بروند
در بحث دیپلماسی دریایی به نظر می‌رسد شما فعالیت‌های پرثمری را داشته‌اید. فرماندهی کل قوا هم اذعان کردند که این نیرو همانند وزارت امور خارجه است؟
بله. اذعان داشتند نیروی دریایی همانند وزارت خارجه می‌تواند در توسعه دیپلماسی کشور اثرگذار باشد. ما در 10 سال گذشته در حوزه دیپلماسی مناسب عمل کرده‌ایم. اقدامات و رزمایش‌های ما خیلی قوی بوده است. ما رزمایش‌هایمان را تا مدار 10 درجه بردیم و امروز این ادعا را داریم. امروز بچه‌های ما دریانورد دریادلی هستند که اگر بخواهیم در دریای خزر و خلیج‌فارس دریانوردی کنید، می‌گویند برای ما کوچک است. می‌خواهند در دریاهای آزاد دریانوردی کنند. ما دریانوردی‌های پنج‌ماهه داشتیم.
در کار موفق بودیم و دنیا ما را پذیرفته است و به‌عنوان کشور قدرتمند دریایی در منطقه و فرامنطقه‌ای هستیم. چرا ما را در همایش ایتالیا دعوت می‌کنند؟ همایش ایتالیا نمایش قدرت دریایی در مدیترانه بود چرا ما را دعوت کردند؟ چراکه می‌خواهند از فکر، مواضع و اقدامات ما اطلاع یابند. برای اولین‌بار در همایشی در کشورهای اروپایی شرکت کردیم.
اولین فرمانده جمهوری اسلامی ایران بودید که بعد از انقلاب در ایتالیا حضور داشتید و به کشوری رفتید که مهم‌ترین عضو ناتو است. بعد از آن همایش بود که شما فرمودید ما به دنبال ارتباط با بقیه کشورهای اروپایی هستیم. در این خصوص توضیح دهید.
در آن همایش به‌رغم کمبود زمان و رفت‌وآمد طولانی، نزدیک به 25 ملاقات داشتیم. اکثر کشورهای اروپایی، آمریکای جنوبی و آسیای جنوب شرق قصد ملاقات با ما را داشتند. توانستیم 10 ملاقات رسمی برگزار کنیم و بقیه به صورت نیمه‌رسمی برگزار شد.
نیروهایی دریایی کشورهای جهان به فکر ارتباط با ایران هستند
این موضوع نشانه این است که کشورها می‌خواهند با ما ارتباط داشته باشند؛ چراکه توان دریایی ما را دیده‌اند و سخنرانی ما را شنیده‌اند و موضع‌گیری ما را لمس کرده‌اند و این موضوعات مورد قبول آنها بوده است. اگر شما را در دریا نمی‌شناختند و قبول نمی‌کردند اصلا دعوت نمی‌شدیم.
سخنرانی من در همایش ایتالیا سطح برنامه را جهانی کرد
چرا بقیه کشورها را به‌عنوان میهمان ویژه دعوت نمی‌کنند؟ من سخنرانی‌ای در ایتالیا داشتم که به گفته همه رسانه‌ها و خود نیروی دریایی سطح همایش با سخنرانی ما از منطقه‌ای به جهانی ارتقا یافت. این نشانه احترام است. توانمندی و قدرتمندی و تسلط بر موضوع و اوضاع و احوال ما را می‌بینند و قبول می‌کنند.
ما با ایران‌هراسی مبارزه کردیم
این یکی از بزرگ‌ترین مبانی مبارزه با ایران‌هراسی است. تبلیغات علیه ما در این کشورها بسیار زیاد است. وقتی ما می‌رویم و سخنرانی می‌کنیم و ناوهای ما این‌گونه اقدام می‌کنند، متوجه می‌شوند آنچه درباره ایران می‌گویند غلط است. واقعا علیه ما تبلیغات منفی بسیاری است.
سفر به اسپانیا بسیار برای ما مهم است
کشورهای بعدی مدنظر نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران چه کشورهایی هستند؟
اسپانیا برای ما مهم است چون کنار جبل‌الطارق آنجاست. الجزایر آنجا است، پرتغال، اسپانیا، تونس و یونان در آن مسیر هستند. در دستورکار داریم. جنوب آفریقا را در دستورکار داریم که دور بزنیم. در آفریقای‌جنوبی هم قصد داریم دور بزنیم و بالا بیاییم. کشورهای آسیای جنوب شرق در دستورکار است.
ناوگروه ما برای شرکت در رزمایش پنجم آذر وارد بنگلادش شد
به چین رفته‌ایم و بازهم در دستورکار داریم. هندوستان، سریلانکا، پاکستان، ژاپن و... را در دستورکار داریم. ناوگروه ما امروز وارد بنگلادش شده است. برای شرکت در رزمایش امداد و نجاتی که در زیرمجموعه همایش نیروهای دریایی حاشیه اقیانوس هند در حال برگزاری است و تیمی از نیروی دریایی هم حضور دارد که دبیرخانه همایش نیروی دریایی حاشیه اقیانوس هند را به تهران منتقل کنند تا در اردیبهشت‌ماه انجام شود.
ایران نگذاشت آمریکا عضو ناظر اجلاسیه شود
در اجلاس اخیری که درخصوص شمال اقیانوس هند داشتید یک طرحی را در آنجا مطرح کرده بودند که آمریکا عضو ناظر گروه شود و ایران با آن مخالفت کرده بود و نظر ایران توسط آنها پذیرفته شد. در این خصوص توضیح دهید.
آمریکا را حذف کردیم. در آخر همایش جلسه‌ای به‌نام جلسه محرمانه فرماندهان دارند که همه فرماندهان حق حضور دارند. در آنجا کشورهایی که عضو هستند و امضا کردند معلوم شده و اگر کسی دوباره عضو شود معلوم و درخواست کشورهایی که متقاضی ناظر هستند توسط اعضا بررسی می‌شود. همه‌جای دنیا رسم است. کشورهایی مانند اسپانیا، روسیه و برخی کشورهای اروپایی تقاضای عضو ناظر کرده بودند. انگلیس و فرانسه خود را جزء کشورهای اقیانوس هند می‌دانند چون در آنجا جزیره دارند و خود را جزء آنجا می‌دانند، در همایش عضو هستند. برخی دیگر از کشورهای اروپایی تقاضای نظارت می‌کنند. آمریکا هم تقاضای نظارت کرده بود. رای در اینجا اجماع است یعنی همه باید موافق باشند. همه کشورها موافقت کردند و در آخر من مخالفت کردم.
اصرار کردند به آمریکا رای بدهم؛ نپذیرفتم
هرچه اصرار کردند که رای را عوض کنم قبول نکردم. مسئولان برگزاری جلسه را تمام نکردند و گفتند برای صرف ناهار برویم و بعدازظهر جلسه ادامه یابد. استرالیایی‌ها و فرانسوی‌ها و خیلی از کشورها به ما نزدیک شدند که رای ما را عوض کنند. آن روز نتوانستند و فردای آن روز هم نتوانستد و درنهایت جلسه را عصر فردای آن روز گذاشتند که فرصت حضور نداشتم و باز از من پرسیدند و من اعلام کردم رای من همان است که ابتدا بیان کردم.
برای ورود آمریکا به اجلاس به دنبال تغییر قانون هستند
ما آمریکا را حذف کردیم و در همایش اردیبهشت‌ماه دعوت نمی‌شوند. آنها هم به‌دنبال تغییر قانون هستند تا اجماع نباشد بلکه اکثریت باشد.
این اجلاس سالیانه است؟
دوسالانه است. دو سال آینده میزبان هستیم و دبیرخانه نزد ما است.
در دوره شما شاهد ساخت ناوشکن‌ها بودیم. ساخت محصولاتی که شاید تا پیش از این جمهوری اسلامی فکر آن را هم نمی‌کرد. این موضوع را برای ما تشریح کنید؟ درخصوص پروژه موج هم توضیح دهید.
رهبری فرمودند دنبال ساخت ناوشکن بروید. آن سخن در تابستان 76 در بندرعباس گفته و تعریف شد که شروع ساخت ناو باشد. ما این را شروع کردیم. 88 جماران الحاق پیدا کرد و 12 سال به طول انجامید به این علت که تحریم شدیم و مشکلات فراوان بود.
تا زمانی که دست روی زانوی خود نگذاشتیم و یا علی نگفتیم درست نشد. درنهایت به این نتیجه رسیدیم که با کمک دیگران نمی‌شود و خود دست به کار شدیم و اولین محصول پروژه موج در بحث ناوشکن‌ها، جماران است. دومین محصول پروژه موج دماوند است که پارسال در شمال بود. سومین محصول ان‌شاءا... سهند است که سال آینده الحاق خواهد شد.
موشک‌انداز سپر، 14 آذر به آب انداخته می‌شود
چهارمی هنوز نامگذاری نشده است. یک پروژه‌ای به‌نام سینا داریم که ناوهای موشک‌انداز می‌سازد. اولین ناو موشک‌انداز پیکان بود. دومین محصول جوشن، سومین محصول درفش، چهارمین محصول سپر بود که 14 آذرماه الحاق می‌یابد.
ناو شیراز در راه است
در دوران شما در حوزه اطلاعاتی اقداماتی انجام شد. مثلا ناو شیراز که یک سری کارویژه‌های اطلاعاتی داشت. برای ما از این ناو بگویید.
ناو شیراز هم یکی از ناوشکن‌های در حال ساخت بوده و قطعا یکی از ناوشکن‌های آینده ماست.
بعد از افتتاح ناو سهند نوبت شیراز است
هنوز به انتها نرسیده است؟
بعد از سهند نوبت شیراز است. اینها جزء پروژه موج هستند.
در بحث تعمیر و نگهداری زیردریایی‌های سنگین روسی، نیروی دریایی کارهای بزرگی انجام داد. سه زیردریایی سنگین به نام طارق، نور و یونس داریم. کشور هند هم از این زیردریایی‌ها دارد که نتوانست تعمیر آنها را خود انجام دهد و این ناوها را برای تعمیر و نگهداری به روسیه فرستاد با وجود آنکه هند نهمین قدرت دریایی است ولی ما توانستیم خود ناوهایمان را تعمیر کنیم. این امر در نیروی دریایی محقق شد. مقام معظم رهبری هم در یکی از دیدارها به شما گفته بودند که به سمت «عمردهی انقلابی» حرکت کنید که در این زمینه نیروی دریایی موفق شد. در این خصوص توضیح دهید.
درخصوص نگهداری و تعمیر باید بگویم قبل از انقلاب تجهیزات ما غربی بود و بعد از انقلاب هیچ تجهیزاتی برای ما ارسال نمی‌شد و ما تحریم کامل بودیم. قطعه‌ای هم به ما ندادند. حتی ما نقشه این دستگاه‌ها را هم نداشتیم. متخصصان هم که رفتند دشمنان فکر می‌کردند تمام سیستم ما می‌خوابد و ما دیگر کاری نمی‌توانیم بکنیم.
بالاخره جوانان انقلاب دور هم جمع شدند و نگذاشتند این اتفاق رخ دهد. آنچه باعث شد توانمندی ما در زمان دفاع مقدس و بعد از دفاع مقدس افزایش پیدا کند، همتی است که مراکز علمی، صنایع و جوانان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران داشتند و تمام تلاش خود را کردند تا این تجهیزات تعمیر و حفظ شود.
اینها سامانه‌های بسیار پیشرفته درون خود دارند. درخصوص بحث عمر انقلابی تجهیزات، طرحی را خدمت رهبری عنوان کردم و یکی از ابعاد این طرح همین بحث نگهداری تجهیزات بود. سن و تولید و مشکلات و فناوری تجهیزات را به صورت جدول تهیه کردم. رهبری اذعان داشتند یک اقیانوس کار تعریف کردید. با عمر انقلابی تجهیزات درست می‌شود. ایشان فرمودند عمر قانونی تجهیزات را قبول ندارم. خواستند این عمر قانونی 60-50 سال شود.
روس‌ها در سال 87 کار را رها کردند و رفتند، گزارش کردیم؛ گفتند به درک!
خیلی از نیروهای ما هم تا 60 سال خدمت دارند تا از تجربه آنها استفاده شود. خواستند به تجهیزات عمر انقلابی داده شود. این کار را کردیم. پیچیده‌ترین کار را در زیردریایی کردیم. روس‌ها بعد از اعمال تحریم‌ها در سال 87 کار را رها کردند و رفتند. نقشه‌ها را هم بردند و قطعه هم به ما ندادند در حالی که جزء تعهدات آنها بود. وقتی گزارش کردیم گفتند به درک! خودتان درست کنید. بچه‌ها کار کردند و زحمت کشیدند و طارقی که تحت تعمیرات اساسی بود، زنده شد.
نقش تحریم در پیشرفت نیروی دریایی ارتش
این اتفاقات باعث شد رئیس‌جمهور کشوری مثل سریلانکا و هند خواستار بازدید حضوری از این زیردریایی باشند؟
بله. آنها باور نمی‌کردند ایران دریانوردی کند و تا آنجا برود. این اتفاق رخ داد. ناو خارک از روزی که آمد تعمیر نشده است. تحرک آن دیگ‌های بخار است. از صفر شروع کردیم. تعمیرات و نوسازی را انجام دادیم. چیزی از دست ما در نرفت. هم تعمیر کردیم و هم از نو ساختیم. توانمندی‌های زیادی در کشور وجود دارد.
در هر قسمتی که تحریم شدیم، عشق به خروج از زیر بار زور بیشتر شد
برخی از صنایع در کشور همه کار انجام می‌دهند؛ هم ناوشکن‌ها را تعمیر اساسی می‌کنیم و هم آنها را از نو می‌سازیم. همه اینها به همت جو حاکم بر کشور است. هرجایی که تحریم شدت یافت، عشق به خروج از زیر بار زور بیشتر شد. توانستیم بیرون آییم و نشان دادیم ما می‌توانیم! اساتید و دانشجویان ما در دانشگاه‌ها صاحب علم هستند. صنعتگران علمی و تجربی وجود دارند که خیلی کارها می‌توانند انجام دهند. کافی است همت کنیم و به توان درونی و داخلی توجه کنیم.
کشتی‌های دزدیده‌شده چین را نجات دادیم
از ماموریت ناوگروه‌ها بگویید. ناوگروه‌های بسیاری در دوران شما به آب‌های آزاد فرستاده شدند. یکی از موضوعاتی که شما به آن اشاره کردید بحث دزدان دریایی بود. برای ما از ماموریت‌های این ناوها بگویید.
کشتی چینی را دزدیدند که ما آن کشتی را نجات دادیم. از ما درخواست کمک کردند و ما نجات دادیم و سفیر چین به بندرعباس آمد و از ایران تشکر کرد. یکی از دلایلی که دنیا ما را قبول کرده همین است. یک کشتی ما را چهارهزار کیلومتر دورتر از بندرعباس دزدیدند و ما نزدیک مرز سومالی آن را نجات دادیم. روی آن آمریکایی‌ها فیلم ساختند. فیلم کاپیتان فیلیپس از این اتفاق است.
بلافاصله بعد از آن کشتی چینی را دزدیدند و از ما درخواست کمک کردند و ما نجات دادیم. همه دنبال تاکتیک ما هستند که چطور اقدام کردیم که کمترین آسیب را داشت.
بهترین راه تجارت دریا است
تعداد دزدی‌های دریایی زیاد است؟
بله. دزدی در تجارت افزایش می‌یابد. هر روز زیادتر می‌شود چون بهترین راه تجارت دریا است. آنجا هم منطقه مهم جهان است. دزدی الان هم زیاد است ولی کنترل می‌شود.
به آمریکایی‌ها گفتیم ما مرد روزهای سخت هستیم
در بحث ناوگروه‌ها از رویارویی ناوهای ایرانی با یگان‌های آمریکایی بگویید. به‌عنوان مثال نزدیک و چسبیدن زیردریایی غدیر به ناو آمریکایی را برای ما شرح دهید.
برخی مسائل تاکتیکی است و نباید بیان شود. وقتی ما را در دریا می‌بینند تعجب می‌کنند. فکر نمی‌کردند با تحریم‌ها دوباره بتوانیم توانمندی خود را نشان دهیم و در دریاهای آزاد حضور داشته باشیم. وقتی ناوشکن سبلان تیر 67 با اصابت موشک آسیب دید و دوباره در دریای چین آن را دیدند تعجب کردند.
البته رودررویی با یگان‌های آمریکا نداشتیم و ارتباطی با آنها نداریم. دریای آزاد متعلق به همه دنیاست. آمریکایی‌ها در دریای چین به بچه‌های ما گفته بودند شما اینجا چه می‌کنید؟ که بچه‌های ما پاسخ دادند شما چه می‌کنید؟ اینجا به ما نزدیک‌تر است تا به شما! جواب دندان‌شکنی داده بودند. گفته بودند ما نگران هستیم نتوانید در این دریا دریانوردی کنید. گفتیم ما مردان روزهای سخت هستیم.
این عرف است که شناورها در دریا با هم تماس می‌گیرند. این حرکت مقتدرانه است که به کسی که مدعی است این‌گونه جواب دهد. یعنی من شما را به حساب نمی‌آورم.
داستان دستور رهبری به سیاری و مقاومت او چه بود؟
زمانی که فرماندهی نیروی دریایی را برعهده داشتید رابطه بسیار خوبی با مقام معظم رهبری داشتید. خاطره خوبی از دیدارهای دونفره و فرمایشات ایشان به شما را به یاد دارید که برای خوانندگان ما مطرح کنید؟
من در جایگاهی نیستم که با ایشان رابطه داشته باشم. رهبری به من به‌عنوان یک سرباز محبت دارند. از ما برای انجام ماموریت بسیار حمایت کرده‌اند. در طول سالیان گذشته خیلی لطف و محبت داشتند و حمایت و تدبیر کردند. پا‌به‌پا ما را حمایت کردند تا توانستیم حرکتی اینچنینی برای نیروی دریایی انجام دهیم.
تمام جلسات ما با رهبری خاطره است. هر جلسه در خدمت ایشان مطلب جدید و نو در رابطه با دریا فرمودند. من از تدابیر رهبری درباره دریا و اهمیت دریا و کار نیروی دریایی مطالب بسیاری را یادداشت کردم. هیچ کسی باور نمی‌کرد برای رهاسازی ناو، رهبری به بندرعباس بیایند. کجا برای افتتاحیه رهبری حضور داشتند؟ در شأن رهبری نیست ولی به‌خاطر اهمیت دریا و مساله نیروی دریایی حضور داشتند.
موقعی که پیشنهاد دادیم چنین اتفاقی رخ می‌دهد بعدا خودشان گفتند یک روز برای بازدید خواهند آمد. ما پیشنهاد دادیم زمان را 21 بهمن ماه بگذارید. علت را پرسیدند گفتیم هوا بهتر است. ایشان گفتند: «آقا من می‌خواهم در گرم‌ترین روز سال بیایم تا بدانم فرزندانم چه می‌کنند.» ما رفتیم آب و هوای 30 سال کشور را بررسی کردیم گرم‌ترین روز سال را با تحقیق 15 مرداد تعیین کردیم و ایشان در این روز حضور داشتند.
15 مرداد گرم‌ترین روز سال و با 98 درجه بالاترین درجه رطوبت را دارد. گفتیم ماه رمضان است. ایشان گفتند قبل از شروع ماه رمضان خواهند آمد. یکم مرداد آمدند. پای پیاده از نیروی دریایی بازدید کردند. در ناو موشک‌انداز، زیردریایی، ناوشکن‌ها و کارخانه‌ها بازدید کردند. برخی گفتند پرسنل را تخلیه کنید چون در آنجا موشک و دستگاه جوش و همه ابزارهای کارگاه بود، ولی رهبری اجازه ندادند و خواستند پرسنل را ببینند. همه سر کار خود بودند و این حرکت بسیار شیرینی بود.
رسانه بر توان بازدارندگی کشور می‌افزاید
می‌گویند امیر سیاری تنها فرمانده نیروهای مسلح بود که رسانه‌ای است. چرا ترجیح دادید تا رسانه را انتخاب کنید و فعالیت‌هایتان را با رسانه‌ها در میان بگذارید؟
اعتقاد من این است که رسانه می‌تواند در ارتقا و توان بازدارندگی کشور اثرگذار باشد. توان بازدارندگی یعنی تا اندازه‌ای توان داریم که هیچ دشمنی جرات تعرض به ما را ندارد. اگر تعرض کند آسیب بیشتر از سودی است که می‌برد. خود در نیروهای مسلح و ارتش و نیروی دریایی توان خود را بالا بردیم.
چگونه این توان را به دشمن منتقل کنیم که بداند؟ کار رسانه است. رسانه می‌تواند چنین کند. ما در رزمایش 10 تا 50 تمرین انجام می‌دهیم. یکسری برای خودمان است و تاکتیک‌ها را لو نمی‌دهیم. یکسری توانمندی‌ها نیاز است نشان داده شود و این کار رسانه است. اگر رسانه پای کار باشد و به دنبال ارتقای توان رزمی و بازدارندگی کشور باشد واقعیت‌ها را بدون غلو بیان کند برای ما کافی است.
برخی به دنبال نقطه ضعف هستند ولی اعتقاد من این است که رسانه می‌تواند مفید باشد. ایران‌هراسی در دنیا به دلیل رسانه‌های غربی است. امکانات هم در دست و تبلیغات علیه ایران دارند.
اختلافی بین سپاه و ارتش نیست
خطی در رسانه‌های ضد انقلاب وجود دارد که بین سپاه و ارتش اختلاف بیندازند و بگویند که سپاه مثلا کاری نمی‌کند و فلانی بوده است. نظر شما درباره این موضوعات چیست؟
دشمن این چنین می‌خواهد. اختلاف و فرقی بین ارتش و سپاه نیست و این کار دشمن است که این فاصله را ایجاد کند. شما باید هوشمند باشید.
منبع: فرهیختگان
ارسال نظرات