به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، درمکان تاریخی که گشوده می‌شود، صف بازدیدکنندگان از هم می‌پاشد و یک یورش ناگهانیِ جمعیت به داخل، ولوله‌ای به پا می‌کند. از همان ثانیه اول ده‌ها «مونوپاد» گوشی‌های تلفن همراه را بین زمین و آسمان معلق نگه داشته و عکس‌های «سلفی» از هر زاویه‌ای گرفته می‌شوند؛ گویی وارد آتلیه‌ای شده‌اند، نه مکان تاریخی. گاه حتی بر سر ایستادن در مکانی برای گرفتن عکس کار به مشاجره لفظی هم کشیده می‌شود.
در یک گوشه راهنما سعی دارد با صدایی بلندتر از هیاهوی جمعیت توضیحاتی را ارائه دهد. در همین حین چند جوان از طناب جلو مجسمه تاریخی پا را فراتر گذاشته، بازویشان را به بدن مجسمه تاریخی تکیه داده و به گفته خودشان عکس برای «پروفایل» و «اینستاگرام» می‌گیرند. فریادی در بلندگو می‌پیچد: «آقا بیایید این طرف!» آن قدر به این معرکه ادامه می‌دهند که مامور موزه وارد عمل می‌شود. یکی از جوانان با دلخوری می‌گوید: «بلیت خریدیم، آمده‌ایم موزه که عکس یادگاری بگیریم!»
در انتها دست خالی بدون ذره‌ای افزودن به آگاهی‌های تاریخی از مکان تاریخی بیرون می‌زنند. این قصه پرغصه بازدید‌های ما از مکان‌های تاریخی و گردشگری است. حالا بماند که خیلی‌ها آگاهانه چه زخم‌هایی بر در و دیوار این اماکن وارد می‌آورند!
در موزه‌های بین‌المللی یک روز در ماه ژانویه به سلفی‌های گرفته شده در موزه اختصاص دارد. این روز باعث تشویق مردم به حضور در موزه‌ها می‌شود. سلفی‌های هنری با آثار تاریخی می‌تواند به خوبی خلاقیت شما در عکاسی را نشان دهد، اما مراقب باشید که این کار باعث آسیب زدن به آثار موجود در موزه نشود. مواظب اطراف باشید و از مونوپاد استفاده نکنید. این وسیله می‌تواند غفلتا به آثار هنری آسیب بزند و برای سایر بازدیدکنندگان در موزه مزاحمت ایجاد کند.
بازدید از موزه مثل هر مکان فرهنگی دیگر، آداب خاصی دارد. اگر شما جزو آن دسته از افرادی هستید که در سفرها، بازدید از موزه‌های مختلف یکی از برنامه‌های اصلی سفرشان است، باید آداب آن را یاد بگیرید.
در محیط موزه ساکت باشید. قبل از رفتن به موزه، کیف‌های خود را تحویل دهید. اطراف یک اثر هنری، تجمع نکنید. مانع بازدید سایر بازدیدکنندگان نشوید. تماس تلفنی برقرار نکنید. ارسال عکس در اینستاگرام را به زمان دیگری موکول کنید. هنگام عکاسی از فلش استفاده نکنید. از سلفی استیک استفاده نکنید. از همه چیز عکس نگیرید. مراقب راه رفتن‌تان باشید. سرعت خود را با دیگران هماهنگ کنید. توقع نداشته باشید همه آثار موزه شما را شگفت‌زده کنند. به هیچ چیز دست نزنید. به دیوار‌ها تکیه ندهید. خوردن و آشامیدن و سیگار کشیدن هم اکیدا ممنوع است.
مهربانی با آثار تاریخی از دوران کودکی
در یک مکان تاریخی در شیراز که دیوار‌ها با آیینه‌کاری‌ها و طلا کوب‌ها تزیین شده بوده‌اند، جا به جا آثار کنده شدن قطعات تزیینی دیوار با ناخن دیده می‌شود. فقط اندکی از آن شکوه اولیه باقی مانده است.
خانمی کمی آن طرف‌تر به شوخی می‌گوید: «چیزی باقی نمانده که!» بعد ناخن می‌اندازد زیر تکه‌ای از آیینه‌کاری‌ها و ورقه‌های کوچک طلای باقی مانده تا به خیال خودش یادگاری بردارد.
سوت مامور این مکان تاریخی آرامش همه بازدیدگنندگان را درمی‌نوردَد. بحث لفظی ایجاد می‌شود و شخص خاطی را به دفتر می‌کشانند. این بازدیدکننده با دلخوری دائما تکرار می‌کند: «کاری نکردم، خودش کنده بود!»
بیشترما ایرانی‌ها با اعضای خانواده خود به بازدید مکان‌های تاریخی می‌رویم و مطمئنا در این جمع چند کودک نیز به همراه داریم. باور کنید حفظ آثار تاریخی پایه‌هایش در همین روز‌هایی که شما با خانواده برای بازدید می‌روید، رقم می‌خورد.
کارشناسان علوم اجتماعی به تخریب آثار و مکان‌های تاریخی می‌گویند: «وندالیسم».
یک کارشناس علوم اجتماعی در شاخه مردم‌شناسی، فرهنگسازی را راهکار اصلی کمک به حل مشکل وندالیسم عنوان کرده و می‌گوید: «اولین جایگاه فرهنگ‌پذیری فرد درون خانواده و سپس در مدرسه است. آموزش صحیح والدین برای تربیت درست فرزندان و درج نکات آموزشی و معرفی میراث فرهنگی به عنوان یادگار آن اثر باارزش تاریخی و ملی می‌تواند به تربیت افراد با دیدگاه مناسب کمک کند.»
وی در ادامه می‌گوید: «رسانه دیگر ضلع مهم آموزش‌های فرهنگی برای مقابله با این پدیده است که با قرارگرفتن سه ضلع خانواده، مدرسه و رسانه، می‌توان امیدوار به تربیت نسلی بود که در آینده کمک بیشتری به حفظ میراث فرهنگی کنند.»
دوربین خارجی‌ها به سمت اماکن تاریخی و گردشگری
براساس ماده ۵۵۸ قانون مجازات اسلامی هر شخصی به تمام یا قسمتی از ابنیه، اماکن، محوطه‌ها و مجموعه‌های فرهنگی- تاریخی یا مذهبی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است یا تزئینات، ملحقات، تاسیسات، اشیا و لوازم و خطوط و نقوش منصوب یا موجود در اماکن مذکور که مستقلا نیز واجد حیثیت فرهنگی- تاریخی یا مذهبی باشد، خرابی وارد آورد، علاوه بر جبران خسارات وارده، به حبس از یک الی ۱۰ سال محکوم می‌شود.
مهناز خسروی یک گردشگر با ورق زدن خاطرات ذهنی‌اش برایمان می‌گوید: «در نوروز چند سال پیش به دیدن آرامگاه سعدی رفته بودم. وارد محوطه آرامگاه سعدی شیرازی شدم. حتما می‌دانید درست زیر مقبره یک حوضچه مصفایی وجود داشته که قبلا ماهی قرمز‌هایی به جست و خیز مشغول بوده‌اند. سر که به زیرآوردم از دیدن منظره این حوضچه دلم گرفت. دوربین توریست‌ها چرخید روی حوضچه و یکی‌شان با حیرت گفت: «نوووووووو.»
کار از کار گذشته و به جای تصویر ماهی قرمز‌های شاداب، تصویر اشیای متفرقه‌ای را گرفتند که بازدیدکنندگان با نهایت ناآگاهی به داخلش پرتاب کرده بودند. از قاب شکسته موبایل گرفته تا حلقه سی‌دی و دستمال کاغذی و غیره»
بازدید از اماکن تاریخی در سایه پیش مطالعه با توجه به این که سال‌های زیادی از ساخت آثار باستانی می‌گذرد، ممکن است در نگاه اول، فقط یک بنای فرسوده به نظرتان برسند. اگر راجع به آن‌ها اطلاعات کافی نداشته باشید، شاید اولین جمله‌ای که بعد از دیدنشان به ذهنتان می‌رسد، این باشد که «این همه خرج کردم... همین بود؟» راز بازدید از آثار باستانی این است که پیش مطالعه و قدرت تخیل شما، به آن‌ها جان می‌بخشد. بهتر است قبل از مراجعه، چند ویدیو در مورد مقصدتان ببینید و همیشه یک کتاب راهنما همراه داشته باشید یا از قبل، یک جا در تور‌های راهنما رزرو کنید و کار را به یک متخصص بسپارید. اما در نهایت، این تخیل شما است که تعیین می‌کند تا چه میزان در تصور آن مکان در روز‌های اوجش، توانا هستید.
وارد موزه جواهرات ملی کشورمان می‌شوم. همه چیز غرق نور و درخشش سنگ‌ها و اشیای قیمتی است. از ریسه‌های مروارید خلیج فارس، پرده‌هایی آویخته‌اند و از تخم شتر مرغ تا قلیان‌های قجری ساخته‌اند. در دسته‌های ده نفری پشت سر راهنما راه می‌افتیم و به توضیحاتش گوش می‌سپاریم. یکی از بازدیدکنندگان دائما سوالات بی‌مورد می‌پرسد. مثلا این که زمرد چه رنگی است؟ یا یاقوت چه رنگی بود؟ گاهی هم از دسته بازدیدکنندگان جا می‌ماند و درست در زمانی که ما می‌خواهیم برویم سراغ ویترین بعدی او از راهنما می‌خواهد ویترین قبلی را یک بار دیگر توضیح دهد!
سمیرا رفعت‌زاده یک کارشناس موزه برایمان می‌گوید: «خواهش ما از بازدیدکنندگان این است که با مطالعه قبلی به سراغ موزه‌ها بیایند. این گونه تا شیء تاریخی را از نزدیک می‌بینند تمامی مطالبی که درباره آن خوانده‌اند، در ذهنشان زنده می‌شود؛ بعد می‌توانند بی‌هراس از جا ماندن به توضیحات راهنما با فراغ بال گوش دهند و مطالب و نکات بیشتری بیاموزند.»
وی ادامه می‌دهد: «یکی دیگر از مزیت‌های پیش مطالعه درباره موزه‌ای که می‌خواهید بازدید کنید این است که می‌سنجید آیا بازدید از فلان موزه با علایق شما جور است یا نه؟»
گردشگری تاریخی و انتقال جاذبه‌های فرهنگی
گردشگری تاریخی که گردشگری میراث نیز نامیده می‌شود و به بازدید از موزه‌ها، مکان‌ها و ابنیه تاریخی می‌پردازد، امروزه بخش عمده‌ای از گردشگری را به خود اختصاص داده است. این نوع گردشگری یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین انواع گردشگری است و شاید به جرات بتوان گفت: اصلی‌ترین نقش را در تبلیغ و جذب گردشگران به عهده دارد؛ زیرا آشکارترین و زنده‌ترین اسناد و نشانه‌های وجود تاریخ و تمدن در کشور‌ها محسوب می‌شود.
گردشگری میراث به طور گسترده‌ای با میراث فرهنگی گذشته یا منابع فرهنگی ارتباط دارد. این منابع معمولاً شامل موزه‌ها، مقبره‌های تاریخ و چشم‌انداز‌ها می‌شود.
رحیم یعقوب‌زاده کارشناس گردشگری برایمان می‌گوید: «گردشگری میراث، سفر برای تجربه مکان‌ها و فعالیت‌هایی است که به صورت موثق، داستان‌ها و مردمان گذشته را معرفی می‌کنند. چنین گردشگرانی به بازدید از موزه‌ها، مجسمه‌ها، کلیسا‌ها و ابنیه تاریخی می‌روند که یاد آور شکوه و عظمت کشور‌های باستانی، چون ایران، مصر و یونان است. گردشگری میراث، اغلب با عنوان گردشگری میراثی و فرهنگی مطرح می‌شود. گاهی ارتباط محکم میان مفاهیم فرهنگ و میراث، تفکیک این دو موضوع را در تجارب گردشگری دشوار می‌سازد.
میراث به ماترک و ارثی اطلاق می‌شود که از گذشته یک ملت به جای می‌ماند. به عبارتی بخشی از گذشته که ما بر حسب نیاز، آن را در زمان حاضر انتخاب می‌کنیم و این میراث می‌تواند فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ... باشد. مجموعه این میراث، بخشی از ارزش‌های هر جامعه محسوب می‌شود. مکان‌ها و یادمان‌ها، اغلب به وسیله عوامل سیاسی، اجتماعی یا اقتصادی و البته در بخشی از دوره تاریخی، یا به عبارت دیگر در بستر دوره زمانی، شکل گرفته‌اند؛ بنابراین به طور خاص جزء میراث، ارزش‌ها و گذشته تاریخی یک ملت هستند.»
وی ادامه می‌دهد: «یکی از راه‌های دستیابی به فرهنگ صحیح آشنا شدن مردم جهان با میراث فرهنگی و تاریخی یکدیگر و از طریق آن، دست یافتن به تفاهم بین‌المللی است. صنعت گردشگری یکی از ابزار‌هایی است که می‌تواند زمینه این آشنایی را فراهم آورد؛ بنابراین آنچه با عنوان میراث فرهنگی به شمار می‌آید، متعلق به یک جامعه نیست، بلکه تعلق به همه جوامع بشری دارد. چشم‌انداز‌های طبیعی، شهر‌های قدیمی و بنا‌های تاریخی موجود در آن‌ها یا اماکن باستانی دیگر از چنان جاذبه‌هایی برخوردارند که گردشگران را به سوی خود جلب می‌کنند؛ از این رو امروزه با توجه به حاکمیت سیستم اقتصاد آزاد عمومی در امر محافظت از بنا‌های تاریخی و بافت قدیمی آن قسمت از شهر‌ها که دارای ارزش‌های فرهنگی و توریستی هستند، اهمیت زیادی دارند.»
این کارشناس گردشگری در مورد گردشگری مبتنی بر میراث تاریخی توضیح می‌دهد: «بازدید از موزه‌ها، بنا‌های تاریخی و باستانی، قصرها، یادمان‌های تاریخی، بنا‌های مذهبی، معماری سنتی، محل‌های مرتبط با وقایع و شخصیت‌های مهم تاریخی و گورستان‌های قدیمی. گردشگران فراوانی هستند که می‌خواهند در مورد افراد معروف و مهم و مکان‌هایی که در آن جا بزرگ شده‌اند با تاکید بر درک آن‌ها از تاریخ، بیشتر یاد بگیرند و بدانند. اغلب محققان معتقدند که باور و اعتقاد ملی به نقش مثبت برنامه گردشگری میراث برای محافظت آثار تاریخی، نقطه شروع مناسبی جهت درک اغلب توصیفات و ویژگی‌های گردشگری میراثی است. برنامه‌های گردشگری میراثی، موجب رشد و توسعه راهبردی، آموزش و حمایت و طرفداری و درنتیجه نجات مکان‌های باستانی و تاریخی و احیای مجدد جوامع می‌شوند.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «برخی جوامع به دنبال احیای ساختمان‌های قدیمی جهت حفظ میراث تاریخی خود و وادار کردن بازدید کنندگان به مشارکت در میراث بومی هستند. میراث فرهنگی، حاصل فعالیت‌های نویسندگان، هنرمندان، معماران، موسیقی‌دانان و تجلی معنویت مردم و ساخت ارزش‌هایی است که به زندگی معنی می‌دهند. میراث فرهنگی نتیجه عوامل محسوس و نامحسوسی است که خلاقیت مردم از طریق آن‌ها متجلی می‌شود. این عوامل عبارتند از: زبان، آداب و رسوم مذهبی، باورها، مکان‌ها، یادمان‌های تاریخی، ادبیات، کار‌های هنری، آثار موجود در آرشیو‌ها و مراکز اسناد و کتابخانه‌ها و نظایر آن؛ بنابراین آن چه به رابطه صنعت گردشگری و میراث فرهنگی تحکیم می‌بخشد، شناسایی، حفاظت، نگهداری، معرفی و استفاده بهینه از میراث طبیعی و تاریخی است. بدون شک انهدام و آسیب بنا‌های تاریخی محوطه‌های باستانی و مجموعه آثار و ارزش‌هایی که با عنوان میراث‌های فرهنگی شناخته می‌شوند، فاجعه‌ای جبران‌ناپذیر برای بشریت خواهد بود.»
منبع: کیهان
ارسال نظرات