سر تعظیم دنیا مقابل پیشرفت ایران در فناوری نانو / بازار صادرات محصولات نانویی در دوران تحریم توسعه یافت

گروه فناوری خبرگزاری دانشجو- حمیده آقاجانی؛ کشور‌ها برای پیشرفت و توسعه یافتگی نیاز به یک اقتصاد پایدار دارند، بر اساس نظریه‌های اقتصادی فاکتور‌های مختلفی برای توسعه یافتگی در نظر گرفته می‌شود، یکی از این فاکتور‌ها دستیابی به زیرساخت‌های فناوری پیشرفته است، زیرا دیگر زمان آن گذشته که کشور‌ها با صادرات منابع طبیعی بخواهند بودجه کشور را تامین کرده و چرخ صنایع را به گردش درآورند. با نگاهی به میزان سرانه درآمد کشور‌های پیشرفته در می‌یابیم که نرخ تولید ناخالص داخلی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

بنابر ادعای کارشناسان اقتصادی توسعه انسانی یکی دیگر از معیار‌های پیشرفت به حساب می‌آید؛ خوشبختانه بر اساس آمار منتشر شده در منابع معتبر بین المللی ایران از این حیث در جایگاه خوبی قرار دارد و لازم است تا سیاست‌های درستی برای به کارگیری این بخش از جامعه تدوین شود، تدوین این سیاست‌ها به توسعه زیرساخت‌ها منجر می‌شود.

اما یک نهاد علمی وجود دارد که با یک قاعده مشخص و برنامه معین از ده سال پیش، پا به این عرصه گذاشته است. نهادی که بسیار زودتر از برنامه ده ساله خود به نتایج مطلوب دست یافت و حالا حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد. گزارش سالانه از سند راهبردی فناوری نانو حکایت از یک هدف‌گذاری رو به رشد از توسعه محصولات بر پایه نانو در کشور و صادرات آن به کشور‌های دیگر دارد.

در سند گسترش کاربرد فناوری نانو ایران، دستیابی به سهم یک تا دو درصدی از بازار جهانی فناوری نانو توسط محصولات نانو ساخت داخل در سال ۱۴۰۴ هدفگذاری شده است. در سه سال اول این برنامه تا سال ۱۳۹۸، اندازه‌گیری حجم بازار محصولات ساخت ایران و روند رشد آن در سال‌های مختلف در دستور کار قرار گرفته است و دستیابی به حجم بازار ۳۰ هزار میلیارد ریال تا سال ۱۳۹۸ هدفگذاری شده است.

 

طبق تعریف بازار فناوری نانو که در استاندارد بین‌المللی ایزو به شماره ۲۰۱۵:۱۸۱۱۰ TS/ISO به تصویب رسیده است؛ بازار فناوری نانو شامل سه بخش بازار کالاهای نانو، بازار تجهیزات نانو و بازار خدمات فناوری نانو است. روند رشد سالیانه بازار فروش محصولات فناوری نانو ساخت داخل در سال‌های گذشته در نمودار زیر آمده است.

 

در سال ۱۳۹۶ برای پنجمین سال متوالی حجم بازار حدود دو برابر شده است. در پایان سال ۱۳۹۶ از داده‌های جمع آوری شده از بازار محصولات فناوری نانو ایران، رقم کلی فروش متوالی حجم بازار حدودا معادل ۹۱۶،۱۳ میلیارد ریال به دست آمده است. محاسبه این بازار در ســال ۱۳۹۷ نیز در دست اقدام است و گزارش نهایی آن در تابستان ۱۳۹۸ منتشر خواهد شد.

آمار کل فروش محصولات نانو ساخت ایران به تفکیک صادرات و فروش داخل
از مجموع بازار فروش محصولات نانو ساخت ایران در سال ۱۳۹۶، رقم ۴۹۴،۲ میلیارد ریال -حدود ۱۸ درصد- مربوط به صادرات این محصولات به کشور‌های دیگر و ۴۲۱،۱۱ میلیارد ریال آن مربوط به فروش در بازار داخلی بوده است.

 

 

همانند سال‌های گذشته، در سال ۱۳۹۶ نیز بیشترین حجم بازار نانو، معادل ۹۵ درصد، متعلق به کالاها است. بخش خدمات با رشـد ۲۳ درصدی افزایش قابل قبولی نسبت به سال قبل داشته است. گرچه بخش خدمات فناوری نانو شامل خدمات تجاری‌سازی و خدمات شبکه آزمایشگاهی است با این وجود، بخش قابل توجهی از این فروش به رشد بازار خدمات آزمایشگاهی در سال ۱۳۹۶ مربوط است.

 

نمودار زیر آمار فروش شرکت‌های نانویی داخلی در سال ۱۳۹۶ را به تفکیک حوزه‌های صنعتی کالا‌های فناوری نانو ساخت ایران نشان می‌دهد.

 

 

روند فروش تجهیـزات آزمایشگاهی و صنعتی فناوری نانو ایران در نمودار زیر آمده اســت. در حال حاضر بخش بیشتری از حجم فروش این تجهیزات متعلق به دستگاه‌های آزمایشگاهی است و مشتریان اصلی این تجهیزات، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی هستند. با این حال، به دلیل رویکرد صادراتی برخی از شرکت‌های تجهیزات ساز، در سال ۱۳۹۶ رشد قابل توجهی در بازار تجهیزات فناوری نانو حاصل شده است و ماشین آلات صنعتی مختلف از قبیل خطوط تولید صنعتی نانوالیاف و تجهیزات پوشش‌های صنعتی به کشور‌های مختلف از جمله چین و مالزی صادر شده است.

روند افزایش حجم بازار خدمات فناوری نانو ایران
بخش بزرگی از بازار خدمات فناوری نانو ایران متعلق به خدمات شبکه آزمایشگاهی است. مقدار این بازار در پنج سال گذشته در نمودار زیر نمایش داده شده است و برای سال ۱۳۹۷ نیز در حال اندازه‌گیری است.

 

افزایش ۷۲درصدی صادرات محصولات نانویی در ایران
حجم صادرات محصولات فناوری نانو ایران گسترش برنامه‌های صادراتی ستاد نانو به ویژه در سال‌های اخیر، سبب شد تا بستر ورود کالا، تجهیزات و خدمات حوزه فناوری نانو ایران به بازار‌های جهانی فراهم شود به طوری‌که ارزش دلاری صادرات حوزه نانو ایران در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال گذشته نزدیک به ۷۲ درصد افزایش داشته است.

 

 

 

بیشترین سهم صادرات نصیب ساخت و ساز شد
در ســال ۱۳۹۶ در بین حوزه‌های صنعتی مختلف، بیشترین سـهم صادرات محصولات نانو ایران مربوط به حوزه ساخت و ســاز بوده است که ۵۶ درصد نزدیک به ۳۴/۸ میلیون دلار را به خود اختصاص داده است.

 

 

۳۵ کشور‌ هدف صادرات محصولات فناوری نانو ایران 
در سـال ۱۳۹۶، از نظر ارزش صادرات، بیشــترین میزان صادرات نانویی ایران به کشــور عراق بوده که برابر با ۱۵ میلیون دلار  بوده است. در رتبه بعدی، کشور‌های ترکیه با ۱۲/۹ میلیون دلار و افغانستان با ۹/۸ میلیون دلار قرار دارند. لهستان، گرجستان، هند و ترکمنستان نیز به عنوان دیگر مقاصد صادراتی محصولات نانو ایران در سال ۱۳۹۶ در رتبه‌های بعدی قرار دارند. بیشترین حجم صادرات به کشور‌های همسایه و منطقه صورت گرفته است.

 

لازم به ذکر است که صادرات محصولات فناوری نانو حوزه ساخت و ساز ایران به ۳۵ کشور، حوزه نساجی به ۲۳ کشور و حوزه خودرو به ۱۶ کشور انجام شده است.