ملاصدرا، ضلع سوم بنیانگذاران حکمت در فلسفه اسلامی

news1174819 :Array ( [content] => Array ( [id] => 1174819 [rutitr] => در دوره «روان» در علم‌النفس فلسفه اسلامی مطرح شد [title] => فلسفه ملاصدرا چگونه احیا شد؟ / نگاهی به تلاش فلاسفه مسلمان در موضوع «نفس» [stitle] => [title2] => [subtitle] => یک پژوهشگر فلسفه اسلامی گفت: ملاصدرا تا مدت‌ها شناخته شده نبود تا این‌که ملاعلی نوری مازندرانی به احیای آثار او پرداخت و در اصفهان تدریس کرد. بعد از آن، او درس‌هایش را به تهران منتقل کرد و تهران به «شهر هزار حکیم» تبدیل شد. [body] =>

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، دوره «روان‌شناسی در فلسفه اسلامی و فلسفه ذهن امروز» با تدریس محمدحسن مرصعی، پژوهشگر و استاد فلسفه اسلامی به بررسی و تحلیل مبحث روان‌شناسی از کتاب «شرح منظومه» و مقایسه آن با دیدگاه‌های جدید فلسفه ذهن در محل خانه اندیشه ورزان برگزار شد.  

در اولین جلسه از این دوره مرصعی با معرفی کتاب‌های مهم در این زمینه از یونان باستان تا امروز و توضیح اصطلاحات ضروری، به درک بهتر این مفاهیم پرداخت.

محمدحسن مرصعی در ابتدای جلسه با ارائه توضیحاتی درباره اینکه مفهوم «روان» در سه حوزه علمی فلسفه اسلامی، فلسفه ذهن، و روانشناسی بررسی می‌شود و در فلسفه اسلامی، روان به علم‌النفس مربوط است، گفت: برخی فلاسفه مخالف رویکرد تجربی به روان هستند و بر رویکردهای انتزاعی تأکید می‌کنند. او توضیح داد که واژه «روان» از واژه عبری «نفش» گرفته شده و به «Psyche» تبدیل شده است. نانسی مورفی نیز دوگانه‌انگاری را رد کرده و بر عدم نیاز به دو جوهر مجزا تأکید می‌کند.

وی به ترجمه‌های مختلف واژه «Psychology» در ایران اشاره کرد و گفت: علی اکبر سیاسی این واژه را به «روانشناسی»، تقی ارانی به «علم روح»، و سید احمد فردید به «جان» ترجمه کرده است. این تفاوت‌ها نشان‌دهنده ابهام در فهم اصطلاحات و ریشه‌های معرفتی است.

این پژوهشگر همچنین توضیح داد: در فلسفه اسلامی، ابن سینا بدن، روح و نفس را به ترتیب معادل تن، جان و روان دانسته و این تمایز نشان می‌دهد که نفس را می‌توان به روان ترجمه کرد.

محمدحسن مرصعی مطرح کرد: فلسفه اسلامی از ابتدا با ارسطو مرتبط است. برای بررسی علم‌النفس، باید به آثار ارسطو، به‌ویژه کتاب «فی النفس» و «رساله‌های کوتاه در باب طبیعیات»، توجه کرد. ارسطو در این آثار موضوعاتی مانند احساس، خواب، و حافظه را بررسی کرده است که به روانشناسی نزدیک‌اند.

وی بیان کرد: پس از ارسطو، اسکندر افرودیسی به عنوان بزرگ‌ترین شارح او شناخته می‌شود. فیلسوفان نوافلاطونی مانند یحیی نحوی نیز تلاش کردند دیدگاه‌های افلاطون و ارسطو را به هم نزدیک کنند. افلاطون به دوگانه‌انگاری معتقد بود، در حالی که ارسطو نظریه ماده-صورت را ارائه داد. نوافلاطونیان سعی کردند این دو دیدگاه را تلفیق کنند.

مرصعی گفت: در فلسفه اسلامی، تعریف نفس به‌عنوان «کمالٌ اولٌ لجسم آلی طبیعی» تحت تأثیر ارسطو و نوافلاطونیان شکل گرفت. فلاسفه مسلمان به جای واژه «صورت»، از «کمال» استفاده کردند تا به جنبه فرابدنی نفس تأکید کنند و از دلالت‌های ماتریالیستی دوری کنند.

این پژوهشگر حوزه فلسفه اسلامی اشاره کرد: ابن‌سینا در کتاب «شفا» به مباحث علم‌النفس در بخش طبیعیات پرداخته است. فصل ششم «شفا» به‌طور خاص درباره نفس، اثبات، تعریف، و قوای آن است.

محمدحسن مرصعی در بررسی فلسفه اسلامی عنوان کرد: این سنت از آغاز با ارسطو مرتبط بوده و برای بررسی علم‌النفس باید به آثار ارسطو، به‌ویژه کتاب «فی النفس» و «رساله‌های کوتاه در باب طبیعیات»، توجه کرد. ارسطو در این آثار موضوعاتی مانند احساس، خواب، و حافظه را بررسی کرده که به روانشناسی نزدیک‌اند.

وی افزود: پس از ارسطو، اسکندر افرودیسی به عنوان بزرگ‌ترین شارح او شناخته می‌شود و فیلسوفان نوافلاطونی مانند یحیی نحوی سعی کردند دیدگاه‌های افلاطون و ارسطو را ترکیب کنند. در فلسفه اسلامی، تعریف نفس به‌عنوان «کمالٌ اولٌ لجسم آلی طبیعی» تحت تأثیر ارسطو و نوافلاطونیان شکل گرفت.

مرصعی همچنین توضیح داد: ابن‌سینا در کتاب «اشارات و تنبیهات» به موضوع نفس پرداخته و ملاصدرا این بحث را به حوزه الهیات منتقل کرده است. منتقدان اصلی ابن‌سینا شامل غزالی، ابوالبرکات بغدادی، و فخر رازی بودند. ابن رشد نیز با شروح بر «فی النفس» تلاش کرد اشتباهات ابن‌سینا را اصلاح کند.

وی افزود: شیخ اشراق و خواجه نصیر نیز در فلسفه خود تلاش کردند تا دیدگاه‌های جدیدی ارائه دهند. ملاصدرا در جلدهای ۸ و ۹ «اسفار» به مسئله نفس پرداخته و توضیحات مفصلی درباره آن ارائه داده است.

مرصعی ادامه داد: ملاصدرا تا مدت‌ها شناخته شده نبود تا این‌که ملاعلی نوری مازندرانی به احیای آثار او پرداخت و در اصفهان تدریس کرد. بعد از آن، او درس‌هایش را به تهران منتقل کرد و تهران به «شهر هزار حکیم» تبدیل شد. حاجی سبزواری نیز در سبزوار به تدریس فلسفه ملاصدرا مشغول بود.

محمدحسن مرصعی، استاد و پژوهشگر حوزه فلسفه اسلامی در پایان گفت: این روند باعث شد تا بازگشتی جدی به آثار ملاصدرا صورت گیرد و شارحین زیادی بر آثار او نوشته شدند. حاجی سبزواری یکی از مهم‌ترین شارحان بود که شرح تفصیلی و منظومه‌ای بر «اسفار» نوشت. این شروح و تعلیقات نشان می‌دهد که یکی از بهترین روش‌ها برای تولید علم، بررسی و تحلیل آثار گذشتگان است.

به گزارش دانشجو، دوره «روان» در علم‌النفس فلسفه اسلامی و فلسفه ذهن معاصر با هدف متن‌خوانی خط‌به‌خط مبحث علم‌النفس کتاب شرح منظومه با تدریس محمدحسن مرصعی پنج‌شنبه‌ها از ساعت ۱۰ تا ۱۱:۳۰ در محل خانه اندیشه ورزان برگزار می‌شود و دانشجویان روانشناسی و علاقمندان به فلسفه اسلامی و فلسفه ذهن می‌توانند در این دوره شرکت نمایند.

 

 

 

 

 

[snews] => [bimg] => 2408624_872.jpeg [tmpl] => [sdate] => 14030631184832 [pdate] => 14030631184620 [udate] => 14030631184935 [sendby] => m.andalib [publishby] => m.andalib [updateby] => m.andalib [service_id] => 4 [cat_id] => 14 [sec_id] => 73 [status] => P [lang] => FA [hint] => [author] => [author_id] => 0 [source] => 0 [most_view] => 1 [comments_view_status] => 1 [comments_form_status] => 1 [conf] => [news_type] => 2 ) [extra_content] => Array ( [cid] => 1174819 [ostan] => 0 [typist] => [country] => [promise_date] => 0 [access_level] => 0 [promise_date_type] => [meta_keywords] => [slugs] => ) [related_content] => Array ( [0] => Array ( [id] => 1011848 [title] => ملاصدرا، ضلع سوم بنیانگذاران حکمت در فلسفه اسلامی [pdate] => 14010302091856 [service_id] => 3 ) [1] => Array ( [id] => 1011777 [title] => پیام وزیر ارشاد به مناسبت بزرگداشت ملاصدرا: ملاصدرا، نگین حکمت ایران است [pdate] => 14010301110030 [service_id] => 4 ) [2] => Array ( [id] => 849263 [title] => ملاصدرا، بنیانگذار حکمت متعالیه [pdate] => 13990301130905 [service_id] => 3 ) [3] => Array ( [id] => 822320 [title] => دستگیری یکی از خواننده های لس‌آنجلسی در سفره‌خانه ملاصدرا! [pdate] => 13981103125117 [service_id] => 9 ) [4] => Array ( [id] => 700476 [title] => چند روایت معتبر از یک فیلسوف بزرگ/ شیخ اشراق را مخالفان تعقل کشتند [pdate] => 13970508211221 [service_id] => 11 ) [5] => Array ( [id] => 686653 [title] => کدام آتش خرمن ملاصدرا را در آخر عمر سوزاند؟/ عده‌ای اجازه پیشرفت فلسفه بعد از ملاصدرا را نمی دهند! [pdate] => 13970302100738 [service_id] => 11 ) [6] => Array ( [id] => 528704 [title] => ملاصدرا کمی یونانی‌زده بود/ سهروردی یک ایرانی خالص و «شهید» است [pdate] => 13950506081542 [service_id] => 4 ) [7] => Array ( [id] => 363710 [title] => انتشارات الهدی در نمایشگاه کتاب دیوانیه عراق شرکت کرد [pdate] => 13930728135418 [service_id] => 4 ) [8] => Array ( [id] => 282379 [title] => نرم‌افزار «پرسش و پاسخ های دانشجویی» و «ملاصدرا» تولید شد [pdate] => 13920930150400 [service_id] => 12 ) [9] => Array ( [id] => 240173 [title] => رونمایی از خاطرات آیت‌الله خامنه‌ای در همایش بزرگداشت صدرالمتالهین [pdate] => 13920229103000 [service_id] => 4 ) [10] => Array ( [id] => 228983 [title] => هیچ کشوری در دنیا به اندازه ایران مهد سخنوری نیست [pdate] => 13911204201500 [service_id] => 11 ) ) [related_content_v2] => Array ( [1] => Array ( [0] => Array ( [id] => 282379 [title] => نرم‌افزار «پرسش و پاسخ های دانشجویی» و «ملاصدرا» تولید شد [pdate] => 13920930150400 [service_id] => 12 [rutitr] => به همت محققان مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی: [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 11 ) [1] => Array ( [id] => 1011777 [title] => پیام وزیر ارشاد به مناسبت بزرگداشت ملاصدرا: ملاصدرا، نگین حکمت ایران است [pdate] => 14010301110030 [service_id] => 4 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 10 ) [2] => Array ( [id] => 528704 [title] => ملاصدرا کمی یونانی‌زده بود/ سهروردی یک ایرانی خالص و «شهید» است [pdate] => 13950506081542 [service_id] => 4 [rutitr] => ابراهیمی دینانی در همایش بزرگداشت شیخ اشراق: [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 9 ) [3] => Array ( [id] => 686653 [title] => کدام آتش خرمن ملاصدرا را در آخر عمر سوزاند؟/ عده‌ای اجازه پیشرفت فلسفه بعد از ملاصدرا را نمی دهند! [pdate] => 13970302100738 [service_id] => 11 [rutitr] => دین و دانش/ برنجکار در گفتگو با دانشجو: [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 8 ) [4] => Array ( [id] => 1011848 [title] => ملاصدرا، ضلع سوم بنیانگذاران حکمت در فلسفه اسلامی [pdate] => 14010302091856 [service_id] => 3 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 7 [lead_img] => /files/fa/news/1401/3/1/1696065_324.jpg ) [5] => Array ( [id] => 822320 [title] => دستگیری یکی از خواننده های لس‌آنجلسی در سفره‌خانه ملاصدرا! [pdate] => 13981103125117 [service_id] => 9 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 6 ) [6] => Array ( [id] => 700476 [title] => چند روایت معتبر از یک فیلسوف بزرگ/ شیخ اشراق را مخالفان تعقل کشتند [pdate] => 13970508211221 [service_id] => 11 [rutitr] => دین و دانش | [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 5 ) [7] => Array ( [id] => 849263 [title] => ملاصدرا، بنیانگذار حکمت متعالیه [pdate] => 13990301130905 [service_id] => 3 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 4 ) [8] => Array ( [id] => 363710 [title] => انتشارات الهدی در نمایشگاه کتاب دیوانیه عراق شرکت کرد [pdate] => 13930728135418 [service_id] => 4 [rutitr] => با ارائه 400 عنوان کتاب عربی؛ [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 3 ) [9] => Array ( [id] => 228983 [title] => هیچ کشوری در دنیا به اندازه ایران مهد سخنوری نیست [pdate] => 13911204201500 [service_id] => 11 [rutitr] => مدیرکل ارشاد فارس: [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 2 ) [10] => Array ( [id] => 240173 [title] => رونمایی از خاطرات آیت‌الله خامنه‌ای در همایش بزرگداشت صدرالمتالهین [pdate] => 13920229103000 [service_id] => 4 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 1 ) ) ) [media] => Array ( ) [view_images] => Array ( [bimg] => /files/fa/news/1403/6/31/2408624_872.jpeg ) [news_field] => Array ( [0] => Array ( [filed_id] => 1 [filed_name] => نوع خبر [filed_type] => C [filed_value] => ) ) [smarty_keys] => Array ( ) [live_blog] => Array ( ) [tags] => Array ( [0] => Array ( [tag] => ملاصدرا [id] => 3781293 [tag_id] => 54928 ) ) [image_tag] => Array ( ) [documents] => [comments] => Array ( ) [comments_stats] => Array ( ) [sepehr_keys] => Array ( ) ) 1

news593821 :Array ( [content] => Array ( [id] => 593821 [rutitr] => [title] => فیلم/ دانشجوها فلسفه را از کجا شروع کنند؟ [stitle] => [title2] => [subtitle] => [body] => [snews] => [bimg] => NULL [tmpl] => [sdate] => 13960105163642 [pdate] => 13960105163642 [udate] => 0 [sendby] => system [publishby] => system [updateby] => system [service_id] => 3 [cat_id] => 65 [sec_id] => 47 [status] => P [lang] => FA [hint] => [author] => [author_id] => 0 [source] => 0 [most_view] => 1 [comments_view_status] => 1 [comments_form_status] => 1 [conf] => [news_type] => 1 ) [extra_content] => [related_content] => Array ( [0] => Array ( [id] => 1011848 [title] => ملاصدرا، ضلع سوم بنیانگذاران حکمت در فلسفه اسلامی [pdate] => 14010302091856 [service_id] => 3 ) [1] => Array ( [id] => 595219 [title] => فیلم/حاجی‌بابایی: نباید در جایگاه مسئولیت از رانت برای رسیدن به ثروت استفاده کرد [pdate] => 13960115165149 [service_id] => 3 ) [2] => Array ( [id] => 595186 [title] => صوت/ کدام حرف‌های آیت الله جوادی آملی نماینده دولت را عصبانی کرد؟ [pdate] => 13960115154804 [service_id] => 3 ) [3] => Array ( [id] => 595184 [title] => فیلم/ کدام حرف‌های آیت الله جوادی آملی نماینده دولت را عصبانی کرد؟ [pdate] => 13960115154145 [service_id] => 3 ) [4] => Array ( [id] => 595147 [title] => فیلم/رستم‌قاسمی: کشور ۱۷۰۰ گلوگاه فساد دارد/ منشا بخش بالایی از آمار طلاق مسائل اقتصادی است [pdate] => 13960115143317 [service_id] => 3 ) [5] => Array ( [id] => 595082 [title] => فیلم/بی احترامی کارشناس اقتصادی حامی دولت به مراجع تقلید در برنامه زنده [pdate] => 13960115124722 [service_id] => 3 ) [6] => Array ( [id] => 595058 [title] => فیلم/ کنایه سریال علی البدل به نجومی‌ بگیران [pdate] => 13960115120700 [service_id] => 3 ) [7] => Array ( [id] => 594142 [title] => اردوهای راهیان نور جنوب کشور در ایام نوروز [pdate] => 13960108090000 [service_id] => 2 ) [8] => Array ( [id] => 593955 [title] => ‌وداع با پیکر شهید مدافع حرم سعید خواجه صالحانی [pdate] => 13960106173448 [service_id] => 2 ) [9] => Array ( [id] => 593453 [title] => دریاچه چیتگر و آبشار تهران در ایام نوروز [pdate] => 13960108081500 [service_id] => 2 ) [10] => Array ( [id] => 592163 [title] => فیلم/ مراسم کلنگ‌زنی اولین مرکز فوق تخصصی درمان سرطان برکت [pdate] => 13951223160541 [service_id] => 3 ) [11] => Array ( [id] => 591234 [title] => فیلم/ امسال رهبر انقلاب چه درخت‌هایی کاشتند؟ [pdate] => 13951218175323 [service_id] => 3 ) [12] => Array ( [id] => 591197 [title] => فیلم/ رسول مختاریان: هرچند لقمه نان جویی بیشتر نداشت... [pdate] => 13951218153138 [service_id] => 3 ) [13] => Array ( [id] => 591191 [title] => فیلم/ ناصر فیض: سیاست را نمیخواهم نه از نزدیک نه از دورش [pdate] => 13951218153238 [service_id] => 3 ) [14] => Array ( [id] => 590755 [title] => فیلم/ شهیدی که روی دستش خالکوبی داشت [pdate] => 13951218102458 [service_id] => 3 ) [15] => Array ( [id] => 590563 [title] => فیلم/ وعده‌های بی سرانجام مسئولین و سرانجام نامعلوم کسبه پلاسکو [pdate] => 13951218102251 [service_id] => 3 ) ) [related_content_v2] => Array ( [1] => Array ( [0] => Array ( [id] => 592163 [title] => فیلم/ مراسم کلنگ‌زنی اولین مرکز فوق تخصصی درمان سرطان برکت [pdate] => 13951223160541 [service_id] => 3 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [1] => Array ( [id] => 591234 [title] => فیلم/ امسال رهبر انقلاب چه درخت‌هایی کاشتند؟ [pdate] => 13951218175323 [service_id] => 3 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [2] => Array ( [id] => 591191 [title] => فیلم/ ناصر فیض: سیاست را نمیخواهم نه از نزدیک نه از دورش [pdate] => 13951218153238 [service_id] => 3 [rutitr] => شب شعر اعتراض؛ [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [3] => Array ( [id] => 591197 [title] => فیلم/ رسول مختاریان: هرچند لقمه نان جویی بیشتر نداشت... [pdate] => 13951218153138 [service_id] => 3 [rutitr] => شب شعر اعتراض؛ [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [4] => Array ( [id] => 590755 [title] => فیلم/ شهیدی که روی دستش خالکوبی داشت [pdate] => 13951218102458 [service_id] => 3 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [5] => Array ( [id] => 590563 [title] => فیلم/ وعده‌های بی سرانجام مسئولین و سرانجام نامعلوم کسبه پلاسکو [pdate] => 13951218102251 [service_id] => 3 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [6] => Array ( [id] => 593955 [title] => ‌وداع با پیکر شهید مدافع حرم سعید خواجه صالحانی [pdate] => 13960106173448 [service_id] => 2 [rutitr] => گزارش تصویری [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [7] => Array ( [id] => 594142 [title] => اردوهای راهیان نور جنوب کشور در ایام نوروز [pdate] => 13960108090000 [service_id] => 2 [rutitr] => گزارش تصویری [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [8] => Array ( [id] => 593453 [title] => دریاچه چیتگر و آبشار تهران در ایام نوروز [pdate] => 13960108081500 [service_id] => 2 [rutitr] => گزارش تصویری [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [9] => Array ( [id] => 595058 [title] => فیلم/ کنایه سریال علی البدل به نجومی‌ بگیران [pdate] => 13960115120700 [service_id] => 3 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [10] => Array ( [id] => 595082 [title] => فیلم/بی احترامی کارشناس اقتصادی حامی دولت به مراجع تقلید در برنامه زنده [pdate] => 13960115124722 [service_id] => 3 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [11] => Array ( [id] => 595147 [title] => فیلم/رستم‌قاسمی: کشور ۱۷۰۰ گلوگاه فساد دارد/ منشا بخش بالایی از آمار طلاق مسائل اقتصادی است [pdate] => 13960115143317 [service_id] => 3 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [12] => Array ( [id] => 595184 [title] => فیلم/ کدام حرف‌های آیت الله جوادی آملی نماینده دولت را عصبانی کرد؟ [pdate] => 13960115154145 [service_id] => 3 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [13] => Array ( [id] => 595186 [title] => صوت/ کدام حرف‌های آیت الله جوادی آملی نماینده دولت را عصبانی کرد؟ [pdate] => 13960115154804 [service_id] => 3 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [14] => Array ( [id] => 595219 [title] => فیلم/حاجی‌بابایی: نباید در جایگاه مسئولیت از رانت برای رسیدن به ثروت استفاده کرد [pdate] => 13960115165149 [service_id] => 3 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [15] => Array ( [id] => 1011848 [title] => ملاصدرا، ضلع سوم بنیانگذاران حکمت در فلسفه اسلامی [pdate] => 14010302091856 [service_id] => 3 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 [lead_img] => /files/fa/news/1401/3/1/1696065_324.jpg ) ) ) [media] => Array ( ) [news_field] => Array ( [0] => Array ( [filed_id] => 1 [filed_name] => نوع خبر [filed_type] => C [filed_value] => ) ) [smarty_keys] => Array ( ) [live_blog] => Array ( ) [tags] => Array ( [0] => Array ( [tag] => ابراهیمی دینانی [id] => 1554313 [tag_id] => 34893 ) [1] => Array ( [tag] => دکتر دینانی [id] => 1554314 [tag_id] => 346925 ) [2] => Array ( [tag] => غلامحسین ابراهیمی دینانی [id] => 1554315 [tag_id] => 34877 ) [3] => Array ( [tag] => ایام نوروز [id] => 1554316 [tag_id] => 45116 ) [4] => Array ( [tag] => عید نوروز [id] => 1554317 [tag_id] => 18281 ) [5] => Array ( [tag] => کلیپ تصویری [id] => 1554318 [tag_id] => 325032 ) [6] => Array ( [tag] => کلیپ [id] => 1554319 [tag_id] => 19077 ) [7] => Array ( [tag] => فلسفه [id] => 1554320 [tag_id] => 1709 ) [8] => Array ( [tag] => نوروز [id] => 1554321 [tag_id] => 19549 ) [9] => Array ( [tag] => فلسفه اسلامی [id] => 1554322 [tag_id] => 60291 ) [10] => Array ( [tag] => فیلم [id] => 1554323 [tag_id] => 643 ) ) [image_tag] => Array ( ) [documents] => [comments] => Array ( ) [comments_stats] => Array ( ) [sepehr_keys] => Array ( ) ) 1

news255385 :Array ( [content] => Array ( [id] => 255385 [rutitr] => پای درس آخرین رمضان آقامجتبی تهرانی - 27 [title] => دعا وسائل حکمت خدا را دگرگون نمی‌کند/ عقوبت مصلحت اندیشی برای خدا! [stitle] => [title2] => [subtitle] => [body] => [snews] => [bimg] => NULL [tmpl] => [sdate] => 13920514112900 [pdate] => 13920514112900 [udate] => 0 [sendby] => system [publishby] => system [updateby] => system [service_id] => 3 [cat_id] => 65 [sec_id] => 47 [status] => P [lang] => FA [hint] => [author] => [author_id] => 0 [source] => 0 [most_view] => 1 [comments_view_status] => 1 [comments_form_status] => 1 [conf] => [news_type] => 1 ) [extra_content] => [related_content] => Array ( [0] => Array ( [id] => 1011848 [title] => ملاصدرا، ضلع سوم بنیانگذاران حکمت در فلسفه اسلامی [pdate] => 14010302091856 [service_id] => 3 ) [1] => Array ( [id] => 255644 [title] => وداع با ماه رمضان/ درهای آسمان در حال بسته شدن است [pdate] => 13920516041800 [service_id] => 12 ) [2] => Array ( [id] => 255517 [title] => وداع با ماه مبارک رمضان/ درهای آسمان در حال بسته شدن است [pdate] => 13920515113200 [service_id] => 3 ) [3] => Array ( [id] => 255425 [title] => گفتند «دانشجو» سیاسی است، نه علمی/ «روحانی» را اصلاح‌طلب نمی‌دانم [pdate] => 13920514130100 [service_id] => 3 ) [4] => Array ( [id] => 255294 [title] => دعا وسائل حکمت خدا را دگرگون نمی‌کند/ عقوبت مصلحت اندیشی برای خدا! [pdate] => 13920514013400 [service_id] => 12 ) [5] => Array ( [id] => 255145 [title] => اجابت دعا، تضمین‌شده است/مخارج چه کسی در دنیا کم می‌شود؟‬ [pdate] => 13920513132500 [service_id] => 3 ) [6] => Array ( [id] => 254832 [title] => دعا و درخواست از خدا واجب است/ وقتی عبد به ربّش اعتنا نمی‏کند!‬ [pdate] => 13920512111700 [service_id] => 3 ) [7] => Array ( [id] => 254823 [title] => اگر دعا به اجابت نرسید چه کار کنیم؟/ مواظب باش! اقلاً در مورد خدا نامردی نکن! [pdate] => 13920512102500 [service_id] => 3 ) [8] => Array ( [id] => 254603 [title] => اگر دعا به اجابت نرسید چه کار کنیم؟/ مواظب باش! اقلاً در مورد خدا نامردی نکن! [pdate] => 13920511022300 [service_id] => 12 ) [9] => Array ( [id] => 254383 [title] => چگونه از خدا سپاسگزاری کنیم؟/ وقتی دعا می‌‌کنی با دلت به خدا رو بیاور [pdate] => 13920510035900 [service_id] => 12 ) [10] => Array ( [id] => 254184 [title] => در لیالی قدر از خدا چه بخواهیم؟/ مأیوس نشو، بخشیده می‌شوی!‬ [pdate] => 13920509115700 [service_id] => 3 ) [11] => Array ( [id] => 253903 [title] => برای اجابت دعا چه کنیم؟/ گناهانت را به ذهن بیاور نه زبان!‬ [pdate] => 13920507111000 [service_id] => 3 ) [12] => Array ( [id] => 253687 [title] => «تذکّری مهم» برای استفاده بهتر از لیالی قدر/ تأثیر دید انسان بر دعایش [pdate] => 13920506114000 [service_id] => 3 ) ) [related_content_v2] => Array ( [1] => Array ( [0] => Array ( [id] => 255517 [title] => وداع با ماه مبارک رمضان/ درهای آسمان در حال بسته شدن است [pdate] => 13920515113200 [service_id] => 3 [rutitr] => پای درس آخرین رمضان آقامجتبی تهرانی - 28 [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [1] => Array ( [id] => 253903 [title] => برای اجابت دعا چه کنیم؟/ گناهانت را به ذهن بیاور نه زبان!‬ [pdate] => 13920507111000 [service_id] => 3 [rutitr] => پای درس آخرین رمضان آقامجتبی تهرانی - 20 [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [2] => Array ( [id] => 254603 [title] => اگر دعا به اجابت نرسید چه کار کنیم؟/ مواظب باش! اقلاً در مورد خدا نامردی نکن! [pdate] => 13920511022300 [service_id] => 12 [rutitr] => پای درس آخرین رمضان آقا مجتبی تهرانی-24؛ [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [3] => Array ( [id] => 255294 [title] => دعا وسائل حکمت خدا را دگرگون نمی‌کند/ عقوبت مصلحت اندیشی برای خدا! [pdate] => 13920514013400 [service_id] => 12 [rutitr] => پای درس آخرین رمضان آقامجتبی تهرانی-27؛ [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [4] => Array ( [id] => 254832 [title] => دعا و درخواست از خدا واجب است/ وقتی عبد به ربّش اعتنا نمی‏کند!‬ [pdate] => 13920512111700 [service_id] => 3 [rutitr] => پای درس آخرین رمضان آقامجتبی تهرانی - 25 [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [5] => Array ( [id] => 254823 [title] => اگر دعا به اجابت نرسید چه کار کنیم؟/ مواظب باش! اقلاً در مورد خدا نامردی نکن! [pdate] => 13920512102500 [service_id] => 3 [rutitr] => پای درس آخرین رمضان آقامجتبی تهرانی - 24 [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [6] => Array ( [id] => 254184 [title] => در لیالی قدر از خدا چه بخواهیم؟/ مأیوس نشو، بخشیده می‌شوی!‬ [pdate] => 13920509115700 [service_id] => 3 [rutitr] => پای درس آخرین رمضان آقامجتبی تهرانی - 22 [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [7] => Array ( [id] => 254383 [title] => چگونه از خدا سپاسگزاری کنیم؟/ وقتی دعا می‌‌کنی با دلت به خدا رو بیاور [pdate] => 13920510035900 [service_id] => 12 [rutitr] => پای درس آخرین رمضان آقامجتبی تهرانی-23؛ [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [8] => Array ( [id] => 253687 [title] => «تذکّری مهم» برای استفاده بهتر از لیالی قدر/ تأثیر دید انسان بر دعایش [pdate] => 13920506114000 [service_id] => 3 [rutitr] => پای درس آخرین رمضان آقامجتبی تهرانی - 19 [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [9] => Array ( [id] => 255145 [title] => اجابت دعا، تضمین‌شده است/مخارج چه کسی در دنیا کم می‌شود؟‬ [pdate] => 13920513132500 [service_id] => 3 [rutitr] => پای درس آخرین رمضان آقامجتبی تهرانی - 26 [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [10] => Array ( [id] => 255425 [title] => گفتند «دانشجو» سیاسی است، نه علمی/ «روحانی» را اصلاح‌طلب نمی‌دانم [pdate] => 13920514130100 [service_id] => 3 [rutitr] => مصاحبه اختصاصی با وزیر علوم - 1 [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [11] => Array ( [id] => 255644 [title] => وداع با ماه رمضان/ درهای آسمان در حال بسته شدن است [pdate] => 13920516041800 [service_id] => 12 [rutitr] => پای درس آخرین رمضان آقامجتبی تهرانی- 28؛ [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [12] => Array ( [id] => 1011848 [title] => ملاصدرا، ضلع سوم بنیانگذاران حکمت در فلسفه اسلامی [pdate] => 14010302091856 [service_id] => 3 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 [lead_img] => /files/fa/news/1401/3/1/1696065_324.jpg ) ) ) [media] => Array ( ) [news_field] => Array ( [0] => Array ( [filed_id] => 1 [filed_name] => نوع خبر [filed_type] => C [filed_value] => ) ) [smarty_keys] => Array ( ) [live_blog] => Array ( ) [tags] => Array ( [0] => Array ( [tag] => ماه رمضان [id] => 161856 [tag_id] => 27421 ) [1] => Array ( [tag] => مناجات [id] => 161857 [tag_id] => 27360 ) [2] => Array ( [tag] => مصلحت [id] => 161858 [tag_id] => 30399 ) [3] => Array ( [tag] => آقا مجتبی تهرانی [id] => 161859 [tag_id] => 54634 ) [4] => Array ( [tag] => دعا [id] => 161860 [tag_id] => 26827 ) ) [image_tag] => Array ( ) [documents] => [comments] => Array ( ) [comments_stats] => Array ( ) [sepehr_keys] => Array ( ) ) 1

news43939 :Array ( [content] => Array ( [id] => 43939 [rutitr] => استاد شهيد مرتضى مطهرى [title] => درنگي در سيره زندگي صادق آل محمد (ع) [stitle] => [title2] => [subtitle] => هر كس امام صادق (ع) را مى‏شناسد، آن حضرت را با حوزه و مدرسه‏اى عظيم و پر نفع و ثمر كه آثارش هنوز باقى و زنده است، مى‏شناسد، حوزه‏هاى علميه امروز شيعه امتداد حوزه آن روز آن حضرت است. [body] =>

امام صادق عليه السلام در ماه ربيع الاول سال 83 هجرى در زمان خلافت عبد الملك بن مروان اموى به دنيا آمد و در ماه شوال يا ماه رجب در سال 148 هجرى در زمان خلافت ابو جعفر منصور عباسى از دنيا رحلت كرد، در زمان يك خليفه باهوش سفاك اموى به دنيا آمد و در زمان يك خليفه مقتدر با هوش سفاك عباسى از دنيا رحلت كرد و در آن بين شاهد دوره فترت خلافت و انتقال آن از دودمانى به دودمان ديگر بود.

مادر آن حضرت همان طورى كه در كافى و بحار و ساير كتاب‌ها ضبط شده، ام فروه، دختر قاسم بن محمد بن ابى بكر بود، لذا از طرف مادر نسب آن حضرت به ابوبكر مى‏رسيد و چون قاسم بن محمد بن ابى بكر با دختر عموى خود اسماء، دختر عبد الرحمن بن ابى بكر ازدواج كرده بود، بنابر اين مادر آن حضرت هم از طرف پدر نواده ابو بكر است و هم از طرف مادر، لذا امام صادق (ع) ‏فرمود: «ولدنى ابو بكر مرتين‏» يعنى ابو بكر دو بار مرا به دنيا آورد، از دو راه نسب من به ابو بكر مى‏رسد.

فرصت طلايى

امام صادق (ع) شيخ الائمه است، از همه ائمه ديگر عمر بيشترى نصيب ايشان شد، شصت و پنج‏ساله بود كه از دنيا رحلت فرمود. عمر نسبتاً طويل آن حضرت و فتورى كه در دستگاه خلافت رخ داد كه امويان و عباسيان سرگرم زد و خورد با يكديگر بودند، فرصتى طلايى براى امام به وجود آورد كه بساط افاضه و تعليم را بگستراند و به تعليم و تربيت و تاسيس حوزه علمى عظيمى بپردازد، جمله ‏«قال الصادق‏» شعار علم حديث گردد، و به نشر و پخش حقايق اسلام موفق گردد، از آن زمان تا زمان ما هر كس از علما و دانشمندان اعم از شيعى مذهب و غيره كه نام آن حضرت را در كتاب و آثار خود ذكر كرده‏اند، با ذكر حوزه و مدرسه‏اى كه آن حضرت تاسيس كرد و شاگردان زيادى كه تربيت كرد و رونقى كه به بازار علم و فرهنگ اسلامى داد، توام ذكر كرده‏اند، همان طورى كه همه به مقام تقوا و معنويت و عبادت آن حضرت نيز اعتراف كرده‏اند.

شيخ مفيد از علماى شيعه مى‏گويد: آنقدر آثار علمى از آن حضرت نقل شده كه در همه بلاد منتشر شده. از هيچ كدام از علماى اهل بيت آنقدر كه از آن حضرت نقل شد، نقل نشده. اصحاب حديث نام كسانى را كه در خدمت آن حضرت شاگردى كرده‏اند و از خرمن وجودش خوشه گرفته‏اند ضبط كرده‏اند، چهار هزار نفر بوده‏اند و در ميان اينها از همه طبقات و صاحبان عقايد و آراء و افكار گوناگون بوده‏اند.

محمد بن عبد الكريم شهرستانى، از علماى بزرگ اهل تسنن و صاحب كتاب معروف الملل و النحل، درباره آن حضرت مى‏گويد: «هو ذو علم غزير، و ادب كامل فى الحكمة، و زهد فى الدنيا، و ورع عن الشهوات» يعنى او هم داراى علم و حكمت فراوان و هم داراى زهد و ورع و تقواى كامل بود، بعد مى‏گويد: مدتها در مدينه بود، شاگردان و شيعيان خود را تعليم مى‏كرد و مدتى هم در عراق اقامت كرد و در همه عمر متعرض جاه و مقام و رياست نشد و سر گرم تعليم و تربيت‏بود، در آخر كلامش در بيان علت اينكه امام صادق (ع) توجهى به جاه و مقام و رياست نداشت، اين طور مى‏گويد: «من غرق فى بحر المعرفة لم يقع فى شط و من تعلى الى ذروة الحقيقة لم يخف من حط» يعنى آن كه در درياى معارف غوطه‏ور است‏ به خشكى ساحل تن در نمى‏دهد و كسى كه به قله اعلاى حقيقت رسيده نگران پستى و انحطاط نيست.

كلماتى كه بزرگان اسلامى از هر فرقه و مذهب در تجليل مقام امام صادق صلوات الله عليه گفته‏اند زياد است، منظور نقل آنها نيست، اشاره‏اى بود به اينكه هر كس امام صادق (ع) را مى‏شناسد آن حضرت را با حوزه و مدرسه‏اى عظيم و پر نفع و ثمر كه آثارش هنوز باقى و زنده است مى‏شناسد، حوزه‏هاى علميه امروز شيعه امتداد حوزه آن روز آن حضرت است.

سخن در اطراف امام صادق سلام الله عليه ميدان وسيعى دارد، در قسمت‌هاى مختلف مى‏توان سخن گفت، زيرا اولا سخنان خود آن حضرت در قسمت‌هاى مختلف مخصوصاً در حكمت عملى و موعظه زياد است و شايسته عنوان كردن است، ثانيا در تاريخ زندگى آن حضرت قضاياى جالب و آموزنده فراوان است، بعلاوه احتجاجات و استدلالات عالى و پر معنى با دهريين و ارباب اديان و متكلمان فرق ديگر اسلامى و صاحبان آراء و عقايد مختلف بسيار دارد كه همه قابل استفاده است، گذشته از همه اينها، تاريخ معاصر آن حضرت كه با خود آن حضرت يا شاگردان آن حضرت مرتبط است‏، شنيدنى و آموختنى است.

سيرت و روش امام

اين بنده امروز عرايض خود را اختصاص مى‏دهم به مقايسه‏اى بين سيرت و روشى كه امام صادق (ع) در زمان خود انتخاب كرد با سيرت و روشى كه بعضى از اجداد بزرگوار آن حضرت داشتند كه گاهى به ظاهر مخالف يكديگر مى‏كند، رمز و سر اين مطلب را عرض مى‏كنم و از همين جا يك نكته مهم را استفاده مى‏كنم كه براى امروز ما و براى هميشه بسيار سودمند است.

فايده سيره‏ هاى گوناگون معصومين

ما شيعيان كه به امامت ائمه دوازده‏گانه اعتقاد داريم و همه آنها را اوصياء پيغمبر اكرم و مفسر و توضيح دهنده حقايق اسلام مى‏دانيم و گفتار آنها را گفتار پيغمبر و كردار آنها را كردار پيغمبر و سيرت آنها را سيرت پيغمبر صلى الله عليه و آله مى‏دانيم،از امكاناتى در شناخت‏حقايق اسلامى بهره‏منديم كه ديگران محرومند،و چون وفات حضرت امام حسن عسكرى عليه السلام-كه امام يازدهم است و بعد از ايشان دوره غيبت پيش آمد-در سال 260 واقع شد،از نظر ما شيعيان مثل اين است كه پيغمبر اكرم تا سال 260 هجرى زنده بود و در همه اين زمانها با همه تحولات و تغييرات و اختلاف شرايط و اوضاع و مقتضيات حاضر بود.

البته نمى‏خواهم بگويم كه اثر وجود پيغمبر اكرم اگر زنده بود چه بود و آيا اگر فرضا آن حضرت در اين مدت حيات مى‏داشت چه حوادثى در عالم اسلام[پيش]مى‏آمد،نه،بلكه مقصودم اين است كه از نظر ما شيعيان كه معتقد به امامت و وصايت هستيم،وجود ائمه اطهار از جنبه حجيت قطعى گفتار و كردار و سيرت در اين مدت طولانى مثل اين است كه شخص پيغمبر-ولى نه در لباس نبوت و زعامت‏بلكه در لباس يك فرد مسلمان عامل به وظيفه-وجود داشته باشد و دوره‏هاى مختلفى را كه بر عالم اسلام در آن مدت گذشت‏شاهد باشد و در هر دوره‏اى وظيفه خود را بدون خطا و اشتباه، متناسب با همان دوره انجام دهد.

بديهى است كه با اين فرض،مسلمانان بهتر و روشنتر مى‏توانند وظايف خود را در هر عصر و زمانى در يابند و تشخيص دهند.

تعارض ظاهرى سيره‏ ها و ضرورت حل آنها
ما در سيرت پيشوايان دين به امورى بر مى‏خوريم كه به حسب ظاهر با يكديگر تناقض و تعارض دارند،همچنان كه در اخبار و آثارى كه از پيشوايان دين رسيده احيانا همين تعارض و تناقض ديده مى‏شود.در آن قسمت از اخبار و روايات متعارض كه مربوط به فقه و احكام است،علما در مقام حل و علاج آن تعارضها بر آمده‏اند كه در محل خود مذكور است.در سيرت و روش پيشوايان دين هم همين تعارض و تناقض در بادى امر ديده مى‏شود،بايد ديد راه حل آن چيست؟

اگر در اخبار متعارض كه در فقه و احكام نقل شده،تعارضها حل نگردد و هر كسى يك خبر و حديثى را مستمسك خود قرار دهد و عمل كند مستلزم هرج و مرج خواهد بود.سيرت و روش پيشوايان دين هم كه با يكديگر به ظاهر اختلاف دارد همين طور است،اگر حل نگردد و رمز مطلب معلوم نشود مستلزم هرج و مرج اخلاقى و اجتماعى خواهد بود.ممكن است هر كسى به هواى نفس خود يك راهى را پيش بگيرد و بعد آن را با عملى كه در يك مورد معين و يك زمان معين از يكى از ائمه نقل شده توجيه و تفسير كند،باز يك نفر ديگر به هواى خود و مطابق ميل و سليقه خود راهى ديگر ضد آن راه را پيش بگيرد و او هم به يك عملى از يكى از ائمه عليهم السلام كه در مورد معين و زمان معين نقل شده استناد كند و بالاخره هر كسى مطابق ميل و سليقه و هواى نفس خود راهى پيش بگيرد و براى خود مستندى هم پيدا كند.

مثلا ممكن است‏يك نفر طبعا و سليقتا و تربيتا سختگير باشد و زندگى با قناعت و كم خرجى را بپسندد،همينكه از او بپرسند چرا اينقدر بر خودت و خانواده‏ات سخت مى‏گيرى بگويد رسول خدا و على مرتضى همين طور بودند،آنها هرگز جامه خوب نپوشيدند و غذاى لذيذ نخوردند و مركوب عالى سوار نشدند و مسكن مجلل ننشستند،آنها نان جو مى‏خوردند و كرباس مى‏پوشيدند و بر شتر يا الاغ سوار مى‏شدند و در خانه گلى سكنى مى‏گزيدند.

و باز يك نفر ديگر طبعا و عادتا خوشگذران و اهل تجمل باشد،و اگر از او سؤال شود كه چرا به كم نمى‏سازى و قناعت نمى‏كنى و زهد نمى‏ورزى،بگويد چون امام حسن مجتبى و يا امام جعفر صادق اين طور بودند،آنها از غذاى لذيذ پرهيز نداشتند،جامه خوب مى‏پوشيدند،مركوب عالى سوار مى‏شدند،مساكن مجلل هم احيانا داشتند.

همچنين ممكن است‏يك نفر يا افرادى طبعا و مزاجا سر پرشورى داشته باشند و طبعشان سكون و آرامش را نپسندد و براى توجيه عمل خود به سيرت پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله در صدر اسلام يا به نهضت‏حسينى عليه السلام استدلال كنند،و يك نفر يا افراد ديگر كه بر عكس مزاجا عافيت طلب و گوشه‏گير و منزوى‏اند و در نفس خود شهامت و جراتى نمى‏بينند،موضوع تقيه و راه و روش امام صادق عليه السلام يا ائمه ديگر را مورد استناد خود قرار دهند.آن كس كه مثلا طبعا معاشرتى و اجتماعى است‏به عمل و سيرت يك امام و آن كس كه طبعا اهل عزلت و تنهايى است‏به سيرت يك امام ديگر متوسل شود.

بديهى است در اين صورت نه تنها سيرت و روش پاك و معنى دار رسول اكرم و ائمه اطهار مورد استفاده قرار نمى‏گيرد، بلكه وسيله‏اى خواهد بود براى اينكه هر كسى راه توجيهى براى عمل خود پيدا كند و به دعوت و سخن كسى گوش ندهد و جامعه دچار هرج و مرج گردد.

واقعا هم همچون تعارض و تناقض ظاهرى در سيرت ائمه اطهار عليهم السلام ديده مى‏شود،مى‏بينيم مثلا حضرت امام حسن عليه السلام با معاويه صلح مى‏كند و اما امام حسين عليه السلام قيام مى‏كند و تسليم نمى‏شود تا شهيد مى‏گردد، مى‏بينيم كه رسول خدا و على مرتضى در زمان خودشان زاهدانه زندگى مى‏كردند و احتراز داشتند از تنعم و تجمل،ولى ساير ائمه اين طور نبودند.پس بايد اين تعارضها را حل كرد و رمز آنها را دريافت.

درس و تعليم نه تعارض
گفتم بايد اين تعارض را حل كرد و رمز آن را دريافت.بلى بايد رمز آن را دريافت.واقعا رمز و سرى دارد.اين تعارض با ساير تعارضها فرق دارد،تعارضى نيست كه روات و ناقلان احاديث‏به وجود آورده باشند و وظيفه ما آن گونه حل و رفع باشد كه معمولا در تعارض نقلها مى‏شود،بلكه تعارضى است كه خود اسلام به وجود آورده،يعنى روح زنده و سيال تعليمات اسلامى آن را ايجاب مى‏كند.بنابراين اين تعارضها در واقع درس و تعليم است نه تعارض و تناقض،درس بسيار بزرگ و پر معنى و آموزنده.

مطلب را در اطراف همان دو مثالى كه عرض كردم توضيح مى‏دهم.يكى مثال سختگيرى و زندگى زاهدانه،در مقابل زندگى مقرون به تجمل و توسعه در وسائل زندگى،و يكى هم مثال قيام و نهضت،در مقابل سكوت و تقيه.همين دو مثال براى نمونه كافى است.اما مثال اول:

فلسفه زهد
به طور مسلم رسول خدا و على مرتضى عليهما السلام زاهدانه زندگى مى‏كردند و در زندگى بر خود سخت مى‏گرفتند. اين عمل را دو نحو مى‏توان تفسير كرد.يكى اينكه بگوييم دستور اسلام به طور مطلق براى بشر اين است كه از نعمتها و خيرهاى اين جهان محترز باشد.اسلام همان طورى كه به اخلاص در عمل،و توحيد در عبادت،و به صدق و امانت و صفا و محبت دستور مى‏دهد،به احتراز و اعراض از نعمتهاى دنيا هم دستور مى‏دهد.همان طورى كه آن امور بالذات براى بشر كمالند و در همه زمانها مردم بايد موحد باشند،صدق و امانت و صفا و محبت داشته باشند،از دروغ و دغل و زبونى پرهيز داشته باشند،همين طور در همه زمانها و در هر نوع شرايطى لازم است كه از نعمتها و خيرات دنيا احتراز داشته باشند.

تفسير ديگر اينكه بگوييم فرق است‏بين آن امور كه مربوط به عقيده و يا اخلاق و يا رابطه انسان با خداى خودش است و بين اين امر كه مربوط به انتخاب طرز معيشت است.اينكه رسول خدا و على مرتضى بر خود در غذا و لباس و مسكن و غيره سخت مى‏گرفتند نه از اين جهت است كه توسعه در زندگى بالذات زشت و نا پسند است،بلكه مربوط به چيزهاى ديگر بوده،يكى مربوط بوده به وضع عصر و زمانشان كه براى عموم مردم وسيله فراهم نبود،فقر عمومى زياد بود.در همچو اوضاعى مواسات و همدردى اقتضا مى‏كرد كه به كم قناعت كنند و ما بقى را انفاق كنند.بعلاوه آنها در زمان خود زعيم و پيشوا بودند،وظيفه زعيم و پيشوا كه چشم همه به اوست‏با ديگران فرق دارد.

وقتى كه على عليه السلام در بصره بر مردى به نام علاء بن زياد حارثى وارد شد،او از برادرش شكايت كرد و گفت‏برادرم تارك دنيا شده و جامه كهنه پوشيده و زن و فرزند را يكسره ترك كرده.فرمود حاضرش كنيد.وقتى كه حاضر شد فرمود چرا بر خود سخت مى‏گيرى و خود را زجر مى‏دهى؟چرا بر زن و بچه‏ات رحم نمى‏كنى؟آيا خداوند كه نعمتهاى پاكيزه دنيا را آفريده و حلال كرده كراهت دارد كه تو از آنها استفاده كنى؟آيا تو اين طور فكر مى‏كنى كه خداوند دوست نمى‏دارد بنده‏اش از نعمتش بهره ببرد؟

عرض كرد:«هذا انت فى خشونه ملبسك و جشوبة ماكلك‏» (2) گفت‏يا امير المؤمنين!خودت هم كه مثل منى،تو هم كه از جامه خوب و غذاى خوب پرهيز دارى.

فرمود من با تو فرق دارم،من امام و پيشواى امتم،مسؤول زندگى عمومى هستم،بايد در توسعه و رفاه زندگى عمومى تا آن حدى كه مقدور است‏سعى كنم.آن اندازه كه ميسر نشد و مردمى فقير باقى ماندند،بر من از آن جهت كه در اين مقام هستم لازم است در حد ضعيف‏ترين و فقيرترين مردم زندگى كنم تا فقر و محروميت،فقرا را زياد ناراحت نكند،لا اقل از آلام روحى آنها بكاهم،موجب تسلى خاطر آنها گردم.

اين بود دو نوع تفسيرى كه از طرز زندگانى زاهدانه رسول خدا و على مرتضى عليهما السلام مى‏توان كرد.

اگر تفسير اول صحيح مى‏بود مى‏بايست همه در همه زمانها خواه آنكه وسيله براى عموم فراهم باشد خواه نباشد،خواه آنكه مردم در وسعت‏باشند خواه نباشند آن طور زندگى كنند و البته ساير ائمه عليهم السلام هم در درجه اول از آن طرز زندگى پيروى مى‏كردند،و اما اگر تفسير دوم صحيح است،نه،لازم نيست همه از آن پيروى كنند،آن طور زندگى مربوط به اوضاعى نظير اوضاع آن زمان بوده،در زمانهاى غير مشابه با آن زمان،پيروى لازم نيست.

وقتى كه به احوال و زندگى و سخنان امام صادق عليه السلام مراجعه مى‏كنيم مى‏بينيم آن حضرت كه ظاهر زندگى‏اش با پيغمبر و على فرق دارد،به خاطر همين نكته بوده و خود آن حضرت اين نكته را به مردم زمانش درباره فلسفه زهد گوشزد كرده است.

اينها كه عرض كردم از تعليمات آن حضرت اقتباس شد.

در زمان امام صادق عليه السلام گروهى پيدا شدند كه سيرت رسول اكرم را در زهد و اعراض از دنيا به نحو اول تفسير مى‏كردند،معتقد بودند كه مسلمان هميشه و در هر زمانى بايد كوشش كند از نعمتهاى دنيا احتراز كند.به اين مسلك و روش خود نام‏«زهد»مى‏دادند و خودشان در آن زمان به نام‏«متصوفه‏»خوانده مى‏شدند.سفيان ثورى يكى از آنهاست.سفيان يكى از فقهاى تسنن به شمار مى‏رود و در كتب فقهى اقوال و آراء او زياد نقل مى‏شود.اين شخص معاصر با امام صادق است و در خدمت آن حضرت رفت و آمد و سؤال و جواب مى‏كرده.

در كافى مى‏نويسد روزى سفيان بر آن حضرت وارد شد،ديد امام جامه سفيد و لطيف و زيبايى پوشيده،اعتراض كرد و گفت‏يا ابن رسول الله سزاوار تو نيست كه خود را به دنيا آلوده سازى،امام به او فرمود:ممكن است اين گمان براى تو از وضع زندگى رسول خدا و صحابه پيدا شده باشد.آن وضع در نظر تو مجسم شده و گمان كرده‏اى اين يك وظيفه‏اى است از طرف خداوند مثل ساير وظايف،و مسلمانان بايد تا قيامت آن را حفظ كنند و همان طور زندگى كنند.اما بدان كه اين طور نيست.رسول خدا در زمانى و جايى زندگى مى‏كرد كه فقر و تنگدستى مستولى بود،عامه مردم از داشتن وسايل و لوازم اوليه زندگى محروم بودند.اگر در عصرى و زمانى وسايل و لوازم فراهم شد،ديگر دليلى براى آن طرز زندگى نيست، بلكه سزاوارترين مردم براى استفاده از موهبتهاى الهى،مسلمانان و صالحانند نه ديگران.

اين داستان بسيار مفصل و جامع است و امام در جواب سفيان كه بعد رفقايش هم به او ملحق شدند استدلالات زيادى بر مدعاى خود و بطلان مدعاى آنها كرد كه فعلا مجال نقل همه آنها نيست (3) .

اصول ثابت و اصول متغير
اين اختلاف و تعارض ظاهرى سيرت،به كمك بياناتى كه از پيشوايان دين رسيده،براى ما روشن مى‏كند از نظر اسلام در باب معيشت و لوازم زندگى چيزهايى است كه اصول ثابت و تغيير ناپذير به شمار مى‏روند و چيزهايى است كه اين طور نيست.

يك اصل ثابت و تغيير ناپذير اين است كه يك نفر مسلمان بايد زندگى خود را از زندگى عمومى جدا نداند،بايد زندگى خود را با زندگى عموم تطبيق دهد.معنى ندارد در حالى كه عموم مردم در بدبختى زندگى مى‏كنند عده ديگر با مستمسك قرار دادن قل من حرم زينة الله التى اخرج لعباده و الطيبات من الرزق (4) در درياى نعمت غوطه‏ور بشوند هر چند فرض كنيم كه از راه حلال به چنگ آورده باشند.

خود امام صادق سلام الله عليه كه به اقتضاى زمان،زندگى را بر خاندان خود توسعه داده بود،يك وقت اتفاق افتاد كه نرخ خواربار ترقى كرد و قحط و غلا پديد آمد.به خادم خود فرمود چقدر آذوقه و گندم ذخيره موجود داريم؟عرض كرد:زياد داريم،تا چند ماه ما را بس است.فرمود همه آنها را ببر و در بازار به مردم بفروش،گفت اگر بفروشم ديگر نخواهم توانست گندمى تهيه كنم.فرمود لازم نيست،بعد مثل ساير مردم روز به روز از نانوايى تهيه خواهيم كرد،و دستور داد از آن به بعد خادم نانى كه تهيه مى‏كند نصف جو و نصف گندم باشد،يعنى از همان نانى باشد كه اكثر مردم استفاده مى‏كردند.فرمود: من تمكن دارم به فرزندان خودم در اين سختى و تنگدستى نان گندم بدهم،اما دوست دارم خداوند ببيند من با مردم مواسات مى‏كنم.

اصل ثابت و تغيير ناپذير ديگرى كه در همه حال و همه زمانها پسنديده است،زهد به معنى عزت نفس و مناعت طبع و بلند نظرى است كه انسان در همه حال و همه زمانها خوب است نسبت‏به امور مادى بى اعتنا باشد،دين را به دنيا،و فضيلت و اخلاق را به پول و مقام نفروشد،به امور مادى به چشم وسيله نگاه كند نه به چشم هدف و مقصد.

اما ساير امور كه مربوط به توسعه و تضييق و بود و نبود وسايل زندگى است‏يك امر ثابت و تغيير ناپذيرى نيست.ممكن است در زمانى تكليف جورى اقتضا كند و در زمانى ديگر جور ديگر،همان طورى كه رسول خدا و على مرتضى عليهما السلام طورى زندگى كردند و ساير ائمه عليهم السلام طور ديگر.

[snews] => [bimg] => NULL [tmpl] => [sdate] => 13880721004900 [pdate] => 13880721004900 [udate] => 0 [sendby] => system [publishby] => system [updateby] => system [service_id] => 3 [cat_id] => 65 [sec_id] => 47 [status] => P [lang] => FA [hint] => [author] => [author_id] => 0 [source] => 0 [most_view] => 1 [comments_view_status] => 1 [comments_form_status] => 1 [conf] => [news_type] => 1 ) [extra_content] => [related_content] => Array ( [0] => Array ( [id] => 1011848 [title] => ملاصدرا، ضلع سوم بنیانگذاران حکمت در فلسفه اسلامی [pdate] => 14010302091856 [service_id] => 3 ) [1] => Array ( [id] => 1005503 [title] => ضرورت مذهب از دیدگاه استاد صفایی حائری [pdate] => 14010124110406 [service_id] => 3 ) ) [related_content_v2] => Array ( [1] => Array ( [0] => Array ( [id] => 1005503 [title] => ضرورت مذهب از دیدگاه استاد صفایی حائری [pdate] => 14010124110406 [service_id] => 3 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 [lead_img] => /files/fa/news/1401/1/24/1668434_730.jpg ) [1] => Array ( [id] => 1011848 [title] => ملاصدرا، ضلع سوم بنیانگذاران حکمت در فلسفه اسلامی [pdate] => 14010302091856 [service_id] => 3 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 [lead_img] => /files/fa/news/1401/3/1/1696065_324.jpg ) ) ) [media] => Array ( ) [news_field] => Array ( [0] => Array ( [filed_id] => 1 [filed_name] => نوع خبر [filed_type] => C [filed_value] => ) ) [smarty_keys] => Array ( ) [live_blog] => Array ( ) [tags] => Array ( ) [image_tag] => Array ( ) [documents] => [comments] => Array ( ) [comments_stats] => Array ( ) [sepehr_keys] => Array ( ) ) 1