دبیر ستاد ملی جمعیت: ۲۵ سال دیگر سالمندترین کشور منطقه می‌شویم

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، صبح امروز دوشنبه امروز ۲۹ اردیبهشت ماه ۱۴۰۴ همایش گرامیداشت روز ملی جمعیت در سالن همایش‌های ستاد مرکزی دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار شد.

جعفر قائم پناه، معاون اجرایی رئیس جمهور در این مراسم ضمن اشاره به اینکه جمعیت زیربنای اصلی قدرت و اقتصاد کشور و مسئله‌ای اهمیت‌دار برای حفظ هویت ملی و آینده روشن برای جمهوری اسلامی ایران است، گفت: کشور‌های پیشرفته درصد قابل توجهی از اعتبارات خود را به رشد جمعیت و جذب جمعیت جوان اختصاص می‌دهند که علت آن رابطه بین جمعیت و توسعه اقتصادی است.

وی با بیان اینکه خطر کاهش جمعیت برای نخستین بار توسط رهبر انقلاب وارد گفتمان عمومی کشور شد، ادامه داد: ایشان به منظور حفظ منافع ملی و جلوگیری از بروز بحران‌های فرهنگی اجتماعی در سال ۱۳۹۳ سیاست‌های کلی جمعیت را ابلاغ و در آن بر لزوم محور قرارگرفتن خانواده در سیاست‌ها و قوانین تاکید کردند.

معاون اجرایی رئیس جمهور با اشاره به اینکه نرخ باروری کل به ۱.۴۴ کاهش یافته است در حالی که برای حفظ تعادل جمعیت، این نرخ باید حداقل ۲.۱ باشد، افزود: تعداد تولد‌ها به زیر یک میلیون نفر در سال کاهش یافته و به ۹۷۹ هزار تولد رسیده که نسبت به سال ۱۴۰۲ حدود ۷.۴ درصد کاهش را نشان می‌دهد. آماری که برای نخستین بار در تاریخ معاصر کشورمان رقم خورده و زنگ خطری جدی محسوب می‌شود.

مهمترین عامل در تصمیم‌گیری خانواده برای فرزندآوری امید به آینده است

قائم پناه بیان کرد: این آمار‌ها نشان دهنده ورود به کاهش جمعیت مولد و حرکت به سوی سالخوردگی جمعیت است روندی که اگر موقف نشود آثار مخرب آن در دهه‌های آینده غیرقابل جبران خواهد بود. در حال حاضر ۱۰.۴ درصد جمعیت را سالمندان تشکیل می‌دهند که در ۲۵ سال آینده به ۲۶.۵ درصد می‌رسد و در آن زمان به سالمندترین کشور منطقه تبدیل می‌شویم.

وی ضمن بیان اینکه در سال‌های گذشته حمایت از خانواده تسهیل ازدواج و فرزندآوری و برنامه‌ریزی‌های بلندمدت از اولویت‌های اصلی نظام حکمرانی برای عبور از چالش سالخوردگی جمعیت بوده گفت: عزم حاکمیت اگرچه لازم است، اما کافی نیست، مهمترین عامل در تصمیم‌گیری خانواده برای فرزندآوری امید به آینده است. هنگامی که خانواده‌ای امیدوار باشد با عشق و شوق بیشتری برای گسترش خانواده تلاش می‌کند. ایجاد امید در جامعه فقط با شعار محقق نمی‌شود و نیازمند اقدامات عملی از جمله ثبات اقتصادی، بهبود معیشت و ایجاد شغل و افزایش امنیت شغلی، توسعه خدمات سلامت مادر و کودک و توسعه زیرساخت‌های آموزشی برای نسل‌های آینده است.

حق عائله‌مندی به کارمندان زن نیز باید پرداخت شود

در ادامه عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی نیزضمن اشاره به ابلاغ ۱۴ بند سیاست‌های کلی جمعیت در سال ۱۳۹۳ که به رصد مستمر، فرهنگ، سلامت، تغذیه سالم و تکریم سالمندان و... اشاره دارد، گفت: سیاست‌های راهبردی و معطوف به اجرا در پنج راهبرد و ۶ تبصره در سال ۹۱ توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شد که سیاست‌های اجرایی، حمایتی، تشویقی، فرهنگی و اقتصادی دارد. علاوه بر این، قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت نیز در سال ۱۴۰۰ توسط مجلس تصویب شد که ساختار و تکالیف وزارتخانه‌ها معین است.

وی با بیان اینکه خلا سیاستی، راهبردی، تقنینی و ساختاری نداریم، ادامه داد: هنگامی که مجموع سیاست‌ها را بررسی می‌کنیم، مشخص می‌شود که جامع نوشته شده و علمی و فناورانه، پزشکی و اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی است و خلایی نمی‌بینیم و شاهد هستیم که اقدام‌های ارزشمندی نیز انجام شده و این سوال مطرح می‌شود که پس مشکل کجاست؟

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه اولین خلا از نظر بنده فقدان یک اتاق وضعیت هوشمند و توانمند در رصد مستمر است، افزود: رصد باید هوشمند و مستمر، با آمایش جمعیتی و نرخ باروری در کل جغرافیا باشد. در اتاق‌های رصد عمدتا داده داریم و داده‌ها باید مورد بررسی قرار گیرند و علل و عوامل شناسایی شود و به دنبال آن برنامه‌ریزی صورت گیرد.

خسروپناه با اشاره به اینکه یک کار قرارگاهی، اولین و مهمترین اقدام برای داشتن اتاق وضعیت و رصد هوشمند است که داده‌ها به اطلاعات و تحلیل تبدیل شود، بیان کرد: عامل دوم فقدان یک نقشه اجرایی جامع است. صدا و سیما، سازمان تبلیغات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت سینمایی، کتاب و رمان و انیمیشن و برنامه‌های فضای مجازی همگی به انجام این سه مولفه کمک کنند. اینکه انتظار داشته باشیم که همه بار روی دوش ستاد جمعیت باشد، شدنی نیست، ستاد قرارگاه است، اما صدا و سیما، سازمان تبلیغات و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و کل مجموعه فرهنگی باید حمایت کنند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ضمن بیان اینکه اینکه دختران جوان در امر ازدواج و فرزندآوری به حمایت معنوی نیاز دارند و حمایت مادی کافی نیست، توضیح داد: سریال‌های خانگی نقش مهمی در بحث جمعیت دارد. در سال‌های اخیر نقش قابل توجهی از سریال‌ها، زنانی که روحیه لطیف، با محبت و مظهر جمیل و جمال الهی‌اند را به عنوان زنان خشن و جنایتکار که مرتب سیگار می‌شکند نشان می‌دهند که آثار منفی دارد و ستاد ملی جمعیت باید مدعی العموم نسبت به این سریال‌ها باشد.

خسروپناه با تاکید بر اینکه در کشور بانوان متاهل و دانشمند که اثربخش و دارای چند فرزند هستند کم نداریم، عنوان کرد: این در حالی است که در برخی حمایت‌ها از زنان، خلأ‌هایی وجود دارد از جمله اینکه برخی قوانین به‌درستی اجرا نمی‌شوند. گاهی اوقات قوانینی به‌منظور برقراری تساوی اجرا می‌شوند، با این تصور که عدالت محقق شده، در حالی که نیازمند اصلاح هستند. برای مثال، قانون جذب هیئت علمی به‌گونه‌ای تنظیم شده که زنان نیز مانند مردان تا ۴۰ سالگی امکان عضویت دارند، اما این قانون یکسان در عمل باعث می‌شود برخی زنان برای ارتقاء علمی از فرزندآوری صرف‌نظر کنند. همچنین، حق عائله‌مندی به کارمندان زن پرداخت نمی‌شود و صرفاً به مردان اختصاص دارد که این مسئله باید اصلاح شود.

جمعیت به‌عنوان عامل قدرت ملی و اقتدار کشور‌ها محسوب می‌شود

سرتیپ پاسدار فرج‌الله مرادی، معاون نیروی انسانی و دبیر ستاد مرکزی جوانی جمعیت نیرو‌های مسلح نیز در این همایش گفت: به نمایندگی از مجموعه نیرو‌های مسلح از دولت محترم به ویژه ستاد ملی جمعیت که تلاش‌های بسیاری در جهت تحقق سیاست‌های کلی و برنامه‌های ملی جوانی جمعیت انجام می‌دهند تقدیر و تشکر می‌کنم، نیرو‌های مسلح آمادگی دارند همچون گذشته و بلکه بیشتر از گذشته با همه ظرفیت‌های خود همکاری مجدانه‌ای را در جهت تحقق این امر خطیر ملی به عمل آورند.

وی ضمن اشاره به جایگاه و نقش جمعیت در تقویت امنیت ملی ادامه داد: امروز روشن است که جمعیت به عنوان عامل قدرت ملی و اقتدار کشور‌ها مطرح است و در مطالعات راهبردی این عامل به عنوان شاخصی برای سنجش قدرت ملی و اقتدار ملی مطرح است، حکمرانان و دولت مردانی که در کشورشان جمعیت جوان و فعال بیشتری دارند همواره احساس قدرت بیشتری نسبت به سایر کشور‌ها دارند.

معاون نیروی انسانی و دبیر ستاد مرکزی جوانی جمعیت نیرو‌های مسلح با بیان اینکه کشور‌هایی که هوشمندانه و به طور مستمر جنبه‌های کیفی جمعیت را در چرخه مزیت افزایی قرار می‌دهند همواره در محیط‌های بین‌المللی نسبت به رقبای خود احساس برتری می‌کنند، افزود: نقش جمعیت در ایجاد تقویت و استحکام امنیت از ۲ جهت حائز اهمیت است. نخست اینکه جمعیت به عنوان عاملی در تولید قدرت نظامی مطرح است و در تولید قدرت نظامی همواره نقش استمرار بخش و نقش پایان ناپذیر سازی قدرت نظامی را ایفا می‌کند. از منظر دیگر جمعیت در سایر مولفه‌های قدرت ملی همچون مؤلفه‌های اقتصادی، اجتماعی سیاسی و.. نقش دارد و به اقتضای کارکردی که مؤلفه‌های دیگر در استحکام بخشی به امنیت دارد جمعیت نیز نقش بسزایی را برای تولید امنیت ملی ایفا می‌کند.

سرتیپ پاسدار مرادی بیان کرد: همگرایی و هم افزایی عناصر قدرت ملی به عنوان یک کل به هم پیوسته می‌تواند امنیتی خدشه ناپذیر را برای کشور تولید کند که عامل جمعیت در این امر خطیر نقش قابل توجهی را ایفا می‌کند. مطالعات راهبردی نشان می‌دهد تغییرات جمعیتی با تاثیرگذاری بر مسائل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی رابطه معنادار و تاثیر بسزایی را در امنیت ملی بر عهده دارد و کشور‌هایی که در این مسیر دارای جمعیت بیشتری هستند همواره احساس می‌کنند که قدرت نظامی بیشتری دارند از این رو نیرو‌های مسلح با دولت و سایر قوا در تلاش است تا سیاست‌ها و برنامه‌های ملی جوانی جمعیت و فرزندآوری رو در مجموعه کشور در واقع رونق ببخشد و تا حداکثر سطح ممکن بتواند آنها را محقق سازد.

وی با اشاره به اینکه نیرو‌های مسلح سه نقش اساسی برای خودش قائل است، توضیح داد: اولین نقش این است که نیرو‌های مسلح به عنوان یک مجموعه در کشور در درون خودش سیاست‌ها و برنامه‌های وسیعی را در حال اجرا دارند. نقش دوم این است که با همه ظرفیت‌هایش در خدمت دولت و سایر قوا است تا کمک کند که این سیاست‌ها و برنامه‌ها در جامعه اجرا شود. نقش سوم مربوط به بسیج است. بسیج با همه ظرفیت‌هایش در جهت ترویج فرهنگ فرزندآوری برای خانواده‌ها کمک می‌کند.

تنها کسی که زنگ خطر کاهش جمعیت را به صدا درآوردند رهبر انقلاب بودند

مرضیه وحید دستجردی، دبیر ستاد ملی جمعیت نیز در این همایش ضمن ضمن اشاره به اینکه تقریبا دو سوم کشور‌های دنیا زیر سطح جایگزینی در مسئله جمعیت حرکت می‌کنند، گفت: سطح جایگزینی یعنی باید بالای ۲.۱ فرزند به ازای هر زن در سن باروری داشته باشیم که تقریبا دو سوم جمعیت دنیا در این وضعیت هستند.

وی با بیان اینکه در ۳۰ سال آینده ۱۳۰ کشور از سطح جایگزینی پایین‌تر می‌آیند و رشد جمعیت آنها منفی می‌شود و تعداد مرگ‌ومیر در این کشور‌ها بیشتر از تعداد موالید می‌شود، ادامه داد: امروز به دلیل ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت رهبر انقلاب در سال ۱۳۹۳ روز ملی جمعیت نام‌گذاری شده است و باید از ایشان تشکر کنیم که تنها کسی بودند که زنگ خطر کاهش جمعیت را به صدا درآوردند.

دبیر ستاد ملی جمعیت با اشاره به اینکه جمعیت در هفت قرن اخیر ۲۰ برابر شده، اما در قرن گذشته فقط ۴ برابر شده است، ادامه داد: کاهش جمعیت در گذشته معمولاً به دلیل بیماری‌هایی نظیر طاعون سیاه بود، اما امروزه کاهش جمعیت ناشی از اراده انسان‌هاست. تنها جایی در جهان که همچنان در برابر کاهش جمعیت مقاومت کرده، آفریقای جنوبی است. تمام کشور‌ها به زیر سطح جایگزینی رسیده‌اند و بدترین وضعیت مربوط به کره جنوبی است. حتی هند نیز با کاهش جمعیت مواجه شده است. کشور ما نیز حدود یک ربع قرن است که زیر سطح جایگزینی قرار دارد.

وحیددستجردی به پیمایش ملی «تمایلات ایرانیان به فرزندآوری» که اخیراً انجام شده اشاره کرد و افزود: در این پیمایش، میزان تمایل زنان و مردان متأهل در سنین باروری به فرزندآوری پرسیده شد و ۷۷.۷ درصد از پاسخ‌گویان گفته‌اند تمایلی به فرزندآوری ندارند، تنها ۲۹.۳ به فرزند آوری تمایل داشتند. شرکت کنندگان در این پیمایش درباره علت عدم تمایل به فرزندآوری اظهار کردند که نگران تأمین آینده فرزندشان هستند و مشکلات اقتصادی، نبود درآمد کافی، نداشتن مسکن و فضای مناسب، از جمله دلایل اصلی این عدم تمایل عنوان شده است.

وی بیان کرد: از همین گروه ۷۷.۷ درصد که مخالف فرزندآوری بودند سوال شده که شما برای سه تا پنج سال آینده تمایل به فرزندآوری دارید؟ تقریبا ۴۱ درصد تمایل دارند و بنابراین باید برای ۴۱ درصد برنامه داشته باشیم. بیشترین تمایل به فرزندآوری برای گروه ۲۰ تا ۲۴ سال بوده و به عبارتی اگر برای نسل جوان زمینه‌های فرهنگی و تشویقی و برنامه‌های انگیزشی داشته باشیم، می‌توانیم از این گروه سنی ۲۰ تا ۲۴ سال به نتیجه برسیم.

وضعیت مالی و مسکن نقش مهمی در تمایل افراد به فرزندآوردی دارد

دبیر ستاد ملی جمعیت توضیح داد: هنگامی که زنان در ۴۰ سالگی ازدواج می‌کنند، ۱۰۰ درصدشان تمایل به فرزندآوری دارند، اما مردانی که در ۴۰ سالگی ازدواج می‌کنند تنها ۲۰ درصد تمایل دارند، تمایل به فرزندآوری با بهبود وضعیت مالی از نظر پاسخگویان ارتباط مستقیم داشته و مسکن نیز مسئله بسیار مهمی برای مردم است، در شرایطی که مسکن ملکی یا مسکن رایگان برای مردم مهیا است، تمایل به فرزندآوری بین ۲۶ تا ۳۰ درصد وجود دارد، اما هنگامی که مسکن استیجاری است، تمایل به فرزندآوری فقط ۱۹ درصد است.

وحید دستجردی ضمن بیان اینکه در بین تمامی گروه‌های شغلی، تقریبا ۴۳ درصد از افرادی که در حال تحصیل هستند، تمایل بیشتری برای فرزندآوری دارند، عنوان کرد: لازم است بر روی مسکن دانشجویی، ازدواج دانشجویی و خوابگاه‌های دانشجویی سرمایه‌گذاری کنیم. بین افراد شاغل که تمایل به فرزندآوری دارند، زنان کمتر از مردان تمایل به فرزندآوری دارند و نقش زنان در فرزندآوری تاثیرگذار‌تر است و از این رو باید برای زنان بسته‌ها و برنامه‌های ویژه داشته باشیم.

وی ضمن اشاره به روستاییان نسبت به شهرنشینان تمایل بیشتری برای فرزندآوری دارند، گفت: به تفکیک قومیت‌ها نیز ۵۵.۶ درصد ترکمن‌ها تمایل به فرزندآوری دارند. بلوچ‌ها با ۴۱.۴ درصد و عرب‌ها با ۳۶.۷ درصد تمایل به فرزندآوری دارند، اما کمترین میزان تمایل به فرزندآوری مربوط به آذری‌هاست لذا باید برنامه برای قومیت‌های مختلف برنامه داشته باشیم.

دبیر ستاد ملی جمعیت ادامه داد: در بخشی از این پیمایش از افراد این سوال پرسیده شده است که از کدام یک از سیاست‌های تشویقی فرزندآوری استفاده کردند و حدود ۱۵ درصد از تسهیلات استفاده کرده بودند و ۸۵ درصد استفاده نکرده بودند. همچنین سن مطلوب فرزندآوری در مردان و زنان را بین ۲۰ تا ۲۹ سال عنوان کردند.

وحیددستجردی افزود: اگر بتوانیم برای نوجوانان برنامه‌های آموزشی داشته باشیم و آنها را با بسیاری از اطلاعات در زمینه خانواده آشنا کنیم، زمانی که به سن باروری برسند می‌توانند ازدواج به هنگام داشته باشند. درحال حاضر جمعیت دختران زیر ۲۰ سال ازدواج نکرده معادل ۱۱.۷ میلیون نفر و پسران زیر ۲۰ سال ازدواج نکرده معادل ۱۲.۹ میلیون نفر است و اگر برنامه‌ریزی و آموزش درستی برای این افراد داشته باشیم این افراد می‌توانند کشور را نجات دهند.

وی با اشاره به کاهش نرخ باروری در سال ۱۴۰۲ از ۱.۵۴ به ۱.۴۴ بیان کرد: فرزند اول و فرزند دوم حدود ۷۳ درصد فرزندان را در کشور تشکیل می‌دهند و فرزندان سوم به بعد حدود ۲۷ درصد را تشکیل می‌دهند؛ و از این باید تلاش کنیم مشوق‌ها را به سمت این ۷۳ درصد ببریم، البته اگر اعتبارات کافی داشته باشیم و درحالیست که در حال حاضر مشوق‌ها برای تولد فرزند سوم به بعد است.

دبیر ستاد ملی جمعیت با بیان اینکه سن مادر در اولین فرزندآوری در کشور ۲۷.۵ سال و در تهران ۳۰.۶ سال است، توضیح داد: باتوجه به اینکه باروری بین ۲۰ تا ۳۰ سال است، اگر یک زن بخواهد فرزندان بعدی خود را به دنیا بیاورد، دچار چالش می‌شود و تنها راه تشویق به ازدواج آسان‌تر و تسریع در ازدواج و کاهش فاصله فرزندآوری تا ازدواج است.