سيد جمال اصلاح حاكمان را منوط به ورود دين به عرصه سياست مي‌دانست

گروه دين و انديشه «خبرگزاري دانشجو»؛ در اين نوشتار قصد داريم به اهداف عمده سیدجمال الدين که تمام عمر خود را صرف تحقق آن كرد، بپردازیم؛ این اهداف بر اساس نگاه هایی که اندیشمندان جهان اسلام به سید جمال داشتند، مشخص شده است.

از آنجایی که سید جمال نمی توانست خودکامگی حکام و بی توجهی به فقر و بیچارگی مردم را تحمل کند، دست به مبارزه با استبداد داخلی زد.

 

وي در این باره می نویسد: «حاکم مستبد، ملت را با تصرفات خود در پرتگاه تباهی سقوط قرار می دهد و پرده بر چشم های آنها می کشد. صدای ملت را کسی نمی شنود و ناامیدی چیره می گردد و چشم طمع به آن دوخته می شود.»

سید جمال دین و سیاست را یکی مي داند

 

به همین دلیل سید جمال دین و سیاست را یکی مي داند و اصلاح حاکمان را منوط به ورود دین به عرصه سیاست.

 

سید راه مبارزه با استبداد داخلی را ورود مردم به عرصه مبارزه می داند؛ البته ابتدا تنها ورود کافی نیست، بلكه باید مردم به مبارزه سیاسی به عنوان یک وظیفه شرعی نگاه کنند.

همچنین سيد جمال الدين اسدآبادي در مورد پیراسته کردن دین معتقد است: «بازگشت به اسلام نخستین، یعنی دور ریختن خرافات و پیرایه ها و مطالبی که در طول تاریخ به اسلام بسته شده.» بازگشت به اسلام نخستین از نظر سید جمال به معنی بازگشت به قرآن و سنت پیامبر و سیره سلف صالح است.

البته این نکته را باید متذکر شويم که سید بازگشت به اسلام را تنها رجوع به قرآن نمی داند و به خوبی با خطرهای «حسبنا کتاب الله» کاملا آشنا است؛ به همین خاطر رجوع به سنت را لازم می داند.

 

برای مثال بازگشت به اسلام نخستین را در این می داند که یک حرکت دینی به وجود بیاید؛ حرکتی که همت دانشمندان را صرف ناخالصی ها و كج فهمی های عوام از دین کند، مانند اینکه «عده ای از مردم در مورد قضا و قدر این را فهمیدند که نباید تلاشی صورت گیرد تا به کمال رسید و پیشرفت کرد که این طرز تفکر باعث عقب ماندگی مسلمانان نسبت به اروپاییان شده است.»

تلاش سید جمال در مبارزه با استعمار به خاطر مصادف شدن زمان حیات او با گسترش استعمار در جهان اسلام بوده است.

 

 

سید به توطئه های استعمارگران که با تاکتیک های مختلف، قصد سوءاستفاده از منابع مسلمانان را داشتند به خوبی واقف بود؛ تاکتیک هایی چون نهادهای آموزشی جدید، تزریق ناسیونالیسم قومی و ایجاد فرقه های مختلف.

سید تاکتیک غرب در مورد ناسیونالیسم قومی را تجزیه فیزیکی جهان اسلام می دانست؛ همچنین در مورد تاکتیک ایجاد فرقه های مختلف، اعتقاد داشت که غرب به دنبال فروپاشی روانی وحدت اسلام و مسلمانان است.

سياست انگليس: «اختلاف بینداز و حکومت کن»

 

سید جمال در ادامه مبارزاتش، برای اتحاد جهان اسلام سه عامل را مؤثر می دانست؛ احساس مشترک در برابر خطر، شناخت ابزار دفاعی و اتفاق آرا هنگام اقدام.

سید جمال به این پی برده بود که انگلیس نقطه مقابل تفکر «احساس مشترک در برابر خطر» است و با تز «اختلاف بینداز و حکومت کن»، مانع ايجاد احساس مشترک به خطر می شود.

 

وي همچنین شناخت ابزار دفاعی را در شناخت قرآن و تمسک به آن می داند و قرآن و سنت را بهترین ابزار دفاعی در مقابل دشمن.

هدف سید جمال رشد علوم و فنون در جهان اسلام بود

 

سید جمال آن موقع اتفاق آرا در هنگام اقدام را از مسلمانان انتظار داشت، که هنوز هم این انتظار از مسلمانان وجود دارد، مخصوصاً در مورد قضیه فلسطین که بر عکس عقیده سید عمل می شود.

هدف دیگر سید جمال که برای رسیدن به آن مبارزه سرسختانه ای انجام داد، رشد علوم و فنون در جهان اسلام بود.

 

وي می خواست مسلمانان علوم و فنون جدید را فراگیرند، اما با اینکه تفکر مسلمانان همانند غربی ها شود، مخالف بود؛ یعنی با این مخالف بود که جهان بینی مسلمانان مانند غربی ها شود.

سيد جمال: اسلام قادر است به عنوان یک مکتب و ایدئولوژی، مسلمانان را از ورطه تباهی نجات دهد

 

با این توضیح می توان متوجه شد که سید جمال در اصل با استعمار فرهنگی غرب هم مبارزه می کرد؛ در این زمینه با متجددانی که می خواستند قرآن و مفاهیم اسلامی را از دیدگاه غربی تفسیر کنند، مبارزه می کرد.

 

هدف دیگر اين مبارز بزرگ این بود که مسلمانان به مکتب اسلام، ایمان قلبی پیدا کنند و به این مکتب اعتماد کامل داشته باشند، به مسلمانان بفهماند که اسلام قادر است و می تواند به عنوان یک مکتب و ایدئولوژی، مسلمانان را از ورطه تباهی نجات دهد و در آنها اطمینان ايجاد كند که برای تأمین سعادت خود نیاز به مکتب های دیگر ندارند.