تولید علوم انسانی باید از منابع اصیل و بر اساس جهان‌بینی حق صورت گیرد

گروه علمي «خبرگزاري دانشجو»؛ در آستانه برگزاری نخستین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی جمعی از صاحب نظران این حوزه به ارائه نظرات خود پرداختند:

 

 

حجت الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه، رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت وفلسفه با اشاره به مؤلفه های موجود درشاکله علوم انسانی مبتنی بر مبانی اسلام، گفت: علوم انسانی اسلامی متشکل از مجموعه گزاره هایی است که با روش عقلی، تجربی و نقل دینی به توصیف انسان تحقق یافته، انسان مطلوب و همچنین چگونگی تغییر انسان تحقق یافته به انسان مطلوب در راستای تعالی انسان می پردازد.
وی با اشاره به ارتباط عمیق علوم انساني اسلامي با الگوي اسلامي پيشرفت، عنوان کرد: الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، عرصه های مختلفی را به لحاظ بعد معرفتی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شامل می شود که برای رشد مادی و معنوی در راستای تعالی انسان به وجود آمده است.

خسروپناه با تأکید بر معرفتی بودن تعالی انسان، خاطر نشان کرد: تعالی انسان به لحاظ موضوع و روش به علوم مختلف از جمله علوم انسانی و طبیعی تقسیم می شود.

وی افزود: تحول در علم و معرفت نخستین گام به سوی پیشرفت محسوب می شود. تحول در علوم به ویژه علوم انسانی مقدمه پیشرفت معرفتی و علمی و سپس پیشرفت های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است.

وی با اشاره به نقش و جایگاه دین در بدنه علوم انسانی، گفت: علوم انسانی به لحاظ روش شناسی معرفت اقسام مختلفی دارد و این تقسم بندی بدان معناست که می توان برخی پرسش های انسان شناختی را از طریق قرآن و سنت، برخی دیگر را از طریق حق و بخشی را به وسیله تجربه و مشاهده پاسخ داد.

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت وفلسفه تصریح کرد: شناخت انسان از طریق عقل و دین و شناخت انسان تحقق یافته از طریق تجربه به دست می آید اما در این میان اگر در جست وجوی یافتن باید و نبایدهای تغییر انسان تحقق یافته به انسان مطلوب باشیم باید از مباحث دینی بهره ببریم.

خسروپناه ادامه داد: علوم انسانی مثلثی سه ضلعی است که به توصیف انسان مطلوب٬ تحقق یافته و چگونگی تغییر انسان تحقق یافته به انسان مطلوب می پردازد که در این رهگذر، دین درصدد آن است که انسان مطلوب را به بشر معرفی و راهکار تغییر انسان موجود به انسان مطلوب را ارائه دهد.

وی با تاکید بر امکان تحقق تولید علوم انسانی اسلامی با دارایی های فعلی موجود در کشور، خاطر نشان کرد: انسان مطلوب در میراث فلسفی و تفسیری ما به خوبی تببین و معرفی شده است. همچنین در مباحث فقهی، اخلاقی و عرفان عملی نیز به باید و نبایدهایی پرداخته اند که به موضوع تغییر انسان می پردازد.

خسروپناه با تاكيد بر اينكه ترویج علوم انسانی اسلامی به معنای نفی کامل علوم انسانی برگرفته از غرب نیست، گفت: بخشی ازعلوم انسانی غربی درصدد توصیف انسان تحقق یافته ای است که بر اساس روش تجربی به دست آمده که این دستاورد می تواند جزو روش هایی باشد که مددیار علوم انسانی اسلامی در تغییر انسان می شود.

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه تصریح کرد: انسان مطلوب در علوم انسانی غربی و همچنین برخی باید و نبایدهایی که این علوم برای تغییر  انسان موجود به انسان مطلوب ارائه می دهد مورد تائید ما نیست.

وی افزود: البته علوم غربی که به توصیف انسان محقق می پردازد و یا بعضی باید و نبایدهای ارائه شده در مورد تغییرانسان می تواند در علوم انسانی اسلامی نیز مفید واقع شود.

 

حجت الاسلام و المسلمین مسعود آذربایجانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، مراحل علوم انسانی اسلامی را مرتبط با علوم معنادار انسان دانست و اظهار کرد: علوم انسانی اسلامی رفتارها، احوالات و در حقیقت فرآیند هایی که محوریت آن انسان است را شامل می شود و چون قید اسلامی را به همراه خود دارد مبانی اش باید از اسلام استخراج شود.

 

وی افزود: مبانی هستی شناسی، انسان شناسی، معرفت شناسی و ارزش شناسی چهار حوزه ای است که باید با بهره گیری از آیات قرآن در چارچوبی منسجم در علوم انسانی اسلامی تبیین شوند.

 

حجت الاسلام آذربایجانی تولید علوم انسانی متناسب با فرهنگ و نیازهای جامعه را مهم دانست و گفت: منظور از اسلامی شدن علوم انسانی داشتن دغدغه های ارزشی متناسب با مبانی دینی است.

 

 وی ادامه داد: یعنی علمی که در آن خداوند در حیطه جهان و جامعه نادیده گرفته نشود، انسان تنها از بعد مادی ارزیابی نشود و مرگ پایان حیات او نباشد.

 

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اعتقاد بر اینکه تولید علوم انسانی اسلامی به معنای نفی علوم انسانی فعلی نیست، بیان کرد: علوم انساني فعلي محصول عقلانيتی است که با مبانی اسلامی مطابقت ندارد. در واقع براساس عقلانیت جنبه های فرهنگی شکل گرفته است.

 

وی عنوان کرد: بخش هایی از علوم انسانی فعلی با علوم انسانی اسلامی منافات دارد که باید آن قسمت ها را کنار بگذاریم و متناسب با اسلام آن را باز تولید کنیم.

 

حجت الاسلام آذربایجانی علوم انساني اسلامی را یکی از زيرساخت‌هاي اساسي تمدن اسلامي خواند و افزود: آن بخش از علوم كه مبتني بر مباني انسان‌شناسي و معرفت‌شناسي است را مي‌توان اسلامي كرد اما از آن‌جا كه اين حركت از جنس توليد علم است، با نگاه سطحي و شتاب‌زده به نتيجه نخواهد رسيد چرا که نيازمند نظريه‌پردازي، نوآوري و استفاده از روش‌هاي نقد در علوم انسانی فعلی است.