کار صدا و سیما هنوز رضاشاهی است/ مشاور هیلاری کلینتون که شعار «مرگ بر فمینیسم و درود بر زنانگی» سر داد

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ افزایش جمعیت مقوله‌ای است که این روزها بسیار مورد توجه قرار گرفته و بحث‌های بسیاری در خصوص ضرورت افزایش جمعیت و راهکارهای عملی آن انجام می‌شود. از این رو، در خصوص راهکارهای فرهنگی و اجتماعی افزایش جمعیت گفت‌وگویی تفصیلی با دکتر ابراهیم فیاض، مردم‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران انجام دادیم که مشروح این گفت‌وگو را پیش رو دارید. 
 
«خبرگزاری دانشجو»- در خصوص مساله افزایش جمعیت بفرمایید که چه مقدماتی را می‌توان برای رسیدن به افزایش جمعیت در نظر گرفت؟

رشد جمعیت تابعی از خانواده است
 
فیاض: رشد جمعیت تابعی از خانواده است، یعنی اگر خانواده قوی باشد رشد جمعیت رخ می‌دهد. مثلا در کشوری مثل هند و چین و کشورهای شرقی جمعیت زیادی وجود دارد به این دلیل که در این کشورها خانواده قوی بوده و هنوز هم هست.
 
موقعی که خانواده قوی باشد خود به خود رشد جمعیت را در پی خواهد داشت. از سوی دیگر، اگر در یک جامعه معنویت و اخلاق قوی باشد خانواده نیز قوی خواهد بود،‌ زیرا اخلاقیات و معنویت مبنای تشکیل خانواده است. 
 
ارتباط روابط جنسی قبل از ازدواج، با کاهش جمعیت
 
اخلاقیات از این طریق تقویت می‌شود که سن ازدواج پایین بیاید و گرنه اگر تفاوت بین سن بلوغ و سن ازدواج منجر به روابط آزاد جنسی شود، هم معنویت تضعیف می‌گردد و پس از ازدواج هم فرد از روابط جنسی پیش از ازدواج خود دست نمی‌کشد. در نتیجه، خود به خود خانواده‌ها از هم می‌پاشند و طلاق صورت می‌گیرد، مثل همین مساله‌ای که در ایران اتفاق افتاده است.
 
شما بسیار می‌بینید که روابط جنسی قبل از ازدواج به پس از ازدواج نیز کشیده می‌شود و اخلاقیات را دچار بحران می‌کند. راه‌حل این است که سن ازدواج پایین بیاید و با سن بلوغ کمترین فاصله را داشته باشد.
 
در اینجا باید دولت و خانواده‌ها وارد شوند. وارد شدن دولت به این نحو است که به زوج‌های جوان جهیزیه و خانه بدهد. از سوی دیگر، اگر ازدواج به بن‌بست خورد و طلاق صورت گرفت از طریق ازدواج مجدد خانواده را شکل دهیم و نگذاریم مرد و زن مطلقه روابط جنسی آزاد را شکل دهند.
 
ضرورت گفتمان‌سازی رسانه‌ها برای ازدواج در سنین پایین
 
«خبرگزاری دانشجو»- یک بخش نقش دولت است که از طریق تسهیل شرایطی مانند سربازی و تحصیل می‌تواند اقدام کند، بخش دیگر نیز بحث خانواده‌ها و رسانه‌ها است که می‌توانند در این مساله موثر باشند. لطفا توضیحاتی در این مورد بفرمایید.
 
فیاض: رسانه‌ها باید گفتمان‌سازی کنند تا مردم ازدواج در سن پایین را بپسندند نه ازدواج در سن بالا و همچنین روابط جنسی بین آن را. این تبلیغات باید در حوزه رسانه‌ها آغاز شود.
 
از سوی دیگر، خانواده‌ها هم باید بپذیرند که به فرزندان خود کمک کنند. یعنی نه تنها به فرزند مجرد خود برای ازدواج کمک کنند بلکه به فرزند متاهل خود نیز کمک اقتصادی کنند. مثلا بسیاری هستند که تمکن مالی بالایی دارند، اما احساس می‌کنند نباید به فرزندان متاهل خود کمک کنند در صورتی که باید به متاهلان هم کمک شود تا اگر به طور مثال دانشجو هستند بتوانند درس خود را بخوانند و آینده خود را تامین کنند.

 اگر بخواهیم از بعد رسانه‌ای به این ساختار نگاه کنیم می‌توانیم امریکا را مثال بزنیم. امریکایی‌ها فیلم‌هایی دارند که به شیوه امریکایی خودشان سن ازدواج را پایین آورده است. ما باید این کار را شروع کنیم تا مشکل حل شود. 

 نقش دولت در افزایش ازدواج و فرزندآوری
 
اما در بُعد دولت، مساله این است که نباید دولت کاری کند که مشکلی در زمینه اقتصاد و خانواده بوجود آید. مثلا اگر امروز جوانی خانه می‌خواهد نباید بگوید ازدواج و خانه‌دار شدن گران تمام می‌شود. الان دولت مسکن مهر را می‌سازد و اگر این کار ادامه داشته باشد و متوقف نشود روی خیلی از مسایل تاثیرگذار است. شما توجه داشته باشید که اگر مسکن مهر نبود اجاره خانه تا چه اندازه افزایش می‌یافت. روی همین حساب باید همچنان این اقدام خانه‌سازی ادامه داشته باشد.
 
کار دیگری که دولت می‌تواند انجام دهد این است که مدارس دولتی را زیاد و مدارس غیر انتفاعی را کم کند تا مردم احساس نکنند هزینه تحصیل فرزند آنها گران تمام می‌شود، در نتیجه محاسبه اقتصادی کرده و از بچه‌دار شدن دوری کنند. اگر چنین ساختاری به وجود آید بلافاصله افزایش جمعیت اتفاق خواهد افتاد. 
 
«خبرگزاری دانشجو»- یکی از موانع فرزندآوری مشکلات مالی است اما از سوی دیگر می‌بینیم که بسیاری از خانواده‌ها که مشکل اقتصادی چندانی نیز ندارند از فرزندآوری پرهیز می‌کنند؛ زیرا احساس می‌کنند فرزندان می‌توانند جلوی پیشرفت آنها را بگیرند چون مثلا پدر و مادر هر دو شاغل یا دانشجو هستند.
 
فیاض: اگر ازدواج، زود صورت گیرد این مساله مرتفع می‌شود زیرا پدربزرگ و مادربزرگ‌ها جوان هستند و معمولا از نوه‌هایشان استقبال می‌کنند. از سوی دیگر، مهدکودک هم می‌تواند به حل این مساله بسیار کمک کند. اما اگر سن ازدواج بالا رود پدربزرگ و مادربزرگ‌ها پیر می‌شوند و دیگر نمی‌توانند به فرزندان خود در بزرگ کردن بچه‌ها کمک کنند.
 
بُعد دیگر، بعد مسایل جنسی است. مثلا الان خانم‌ها می‌گویند بارداری زن باعث زشتی او می‌شود. البته اگر روابط جنسی آزاد باشد این مساله درست است اما روابط جنسی محدود به خانواده این مسایل را ندارد زیرا در این گونه روابط زن خاطرات جنسی و خوشی خود را تنها با شوهرش داشته و این مشکل به وجود نمی‌آید. 
 
مشاور هیلاری کلینتون که شعار «مرگ بر فمینیسم و درود بر زنانگی» سر داد
 
«خبرگزاری دانشجو»- امروزه جایگاه و نقش زنان در جامعه ما تغییر کرده و این مساله باعث شده نگرش آنها نیز نسبت به فرزندآوری تغییر کند. حال چگونه می‌توان از چنین زنانی که نگرش آنها تغییر کرده و نقش‌های آنها به نوعی مردانه شده انتظار داشت که نگرش خود را تغییر دهند.
 
فیاض: الان خانم‌ها دچار بحران شده‌اند و مدام دچار استرس و اضطراب هستند، زیرا اصل بر زنانگی است. مشاور هیلاری کلینتون که اخیرا استعفا داده دو بچه داشت که آنها را می‌گذاشت و می‌رفت یک هفته با خانم کلینتون کار می‌کرد و برمی‌گشت.
 
او یک باره به سرش زد و استعفا داد و شعار داد که «مرگ بر فمینیسم و درود بر زنانگی» و گفت نقش مادری من جزو زنانگی خودم است و فمینیسم ما را بر قله‌های خیالی نشاند که باعث دوری ما از احساسات انسانی ما شد.
 
زنانی که نقش مردانه پیدا می‌کنند دیگر خودشان نیستند، آنها دیگر نه زن هستند نه مرد. این است که این زنان دچار بحران می‌شوند که نمونه‌های آن را بسیار مشاهده می‌کنیم.
 
الگوهایی که برای زنان در جامعه مطرح می‌شوند 
 
«خبرگزاری دانشجو»- با توجه به این که این مساله در کشور ما بسیار شایع است برای کاهش آن چه راهکارهایی می‌توان پیشنهاد کرد؟
 
فیاض: ما باید نگرش‌ها را تغییر دهیم. وقتی در تلویزیون خانم‌های بازیگر جوانی حضور دارند که آرایش بسیاری دارند و بدنسازی می‌کنند الگوی زنان قرار می‌گیرند. من اخیرا در یک جشنواره با این افراد حضور داشتم و می‌دیدم که چقدر ظاهر و تناسب اندام خود را رعایت می‌کنند زیرا بدن آنها پول و آینده آنهاست.
 
الگوهایی که مطرح می‌شوند زنان فانتزی یا زنانی هستند که بدنسازی می‌کنند نه زنی که باردار می‌شود. در اروپا هم در سن 30 سالگی زن از بورس می‌افتد و بلافاصله دوست پسرهای آن دخترها دنبال زن جوان‌تر می‌روند و این زنان دچار افسردگی می‌شوند.
 
می‌خواهم بگویم اگر مشکلات خانوادگی زن را حل نکنیم به جایی می‌رسیم که تمام زیبایی زن به همان سن اوست. مثلا می‌بینیم زنی که در سن 40 سالگی مادربزرگ می‌شود چقدر احساس بسط وجودی می‌کند. الان همسایه ما خانمی هست که 40 ساله است و نوه دارد و خودش از نوه‌اش نگهداری می‌کند. شادی او هم به همین بچه است.
 
«خبرگزاری دانشجو»- اما الان معیارهای شادی و غم عوض شده و کمتر می‌توان خانمی را پیدا کرد که از این که در سن 40 سالگی مادربزرگ شود خوشحال شود!
 
فیاض: بله و این به دلیل روابط جنسی خارج از خانواده است. 
 
افزایش روابط جنسی ضرب‌دری درون خانواده‌ها
 
«خبرگزاری دانشجو»- پس ابتدا باید نگرش جنسی زن نسبت به خود و نسبت به جنس مخالف تغییر کند تا پس از آن بتوانیم شاهد افزایش جمعیت باشیم.
 
فیاض: دقیقا همین‌طور است. الان ملاک‌ها، غربی شده است و مردم زود طلاق می‌گیرند و به سمت روابط جنسی آزاد روی می‌آورند. حتی داخل خانواده هم شاهد روابط جنسی آزاد هستیم و روابط جنسی ضربدری به شدت در حال رشد است و این مساله بخصوص در میان جوانان تحصیل‌کرده مطرح شده است.
 
مثلا من دو سه مورد طلاق دیده‌ام که زن زیر بار روابط ضربدری نرفته است. این آدم‌ها افراد نخبه‌ای هستند و اگر نام ببرم شما آنها را می‌شناسید که زن این آدم به دلیل این که نمی‌خواست روابط ضربدری داشته باشد طلاق گرفته است.
 
خلاف طبع زن و حتی مرد است که مردانی بخواهند زنانشان را با هم عوض کنند. این ساختارها مشکل ایجاد می‌کند و اینها فطری نیست چون انسان همیشه اختصاص را دوست دارد. ما دوست نداریم همه در رختخواب ما بخوابند حتی وقتی به هتل می‌رویم به اتاقی می‌رویم که ملحفه‌های آن مختص ما باشد حال چطور حاضریم روابط خصوصی خود را با دیگران تقسیم کنیم؟
 
این مساله‌ای است که کسی زیر بار آن نمی‌رود. این‌ها هم نگرش‌های غربی سکس محور است نه نگرش‌های عاطفه‌محور و نه حتی انسان‌محور. اینها به خاطر این است که نگرش‌های غربی در جامعه ما رسوخ کرده، البته ما فقط یک‌سری از مسایل ظاهری را از غرب گرفته‌ایم. 
 
عقلانیت غربی و ایجاد بحران در جامعه ایران
 
«خبرگزاری دانشجو»- ما اکنون بیشتر ساختارهای خود اعم از ساختارهای اداری و فرهنگی مثل دانشگاه‌ها و مدارس را از غرب گرفته‌ایم. حال می‌شود با این ساختارهای غربی که در جامعه ما رسوخ کرده الگوهای اسلامی را در جامعه پیاده کنیم؟
 
فیاض: بدتر از همه عقلانیت غربی است و همین است که الان بحران به وجود آورده است. نُرم خودکشی و افسردگی و بیماری دیابت عصبی در جامعه ما بسیار بالاست و این نشان می‌دهد که ما دچار بحران شده‌ایم. علوم انسانی از غرب وارد کشور ما شد آن هم بدون هیچ گونه تعاملی. ما حتی در این مساله از ژاپن هم عقب افتادیم چون علوم انسانی ژاپن بومی‌تر از ماست.
 
ضرورت بومی کردن علوم انسانی
 
«خبرگزاری دانشجو»- به نظر شما امیدی وجود دارد و می‌توان راهکاری عملی پیشنهاد داد که منجر به تغییر این وضعیت شود؟
 
فیاض: ما باید ابتدا علوم انسانی را بومی کنیم تا عقلانیت بومی بوجود آید. در کشور ما الان دانش فنی اصل است و ما علوم فنی‌محور داریم. اگر به شورای عالی انقلاب فرهنگی نگاه کنید می‌بینید که فنی محوری است. اسم آن شورای انقلاب فرهنگی است اما باید نام آن را گذاشت شورای انقلاب فنی‌ها.
 
شما چند وزیر تا به حال سراغ داشته‌اید که فنی نباشد؟ یعنی همه فنی هستند و ساختارهایی که ایجاد می‌کنند نیز ساختارهای فنی است. بنابراین عقلانیت، عقلانیت غربی می‌شود و وقتی که عقلانیت غربی به وجود می‌آید نتیجه همین می‌شود که خانواده از هم بپاشد و روابط جنسی آزاد بوجود آید. 
 
«خبرگزاری دانشجو»- در مورد مساله بومی‌سازی علوم انسانی که روی فرزندآوری موثر است به نظر شما ابتدا باید دولت دست به کار شود یا این که ابتدا باید نخبگان وارد کار شوند؟

فیاض: هر دوی اینها باید با هم هماهنگ باشند. علوم انسانی ابتدا باید مساله‌محور باشد، در حالی که علوم انسانی الان در حاشیه قرار دارد.
 
«خبرگزاری دانشجو»- شاید این مساله به این دلیل باشد که عده‌ای تصور می‌کنند این علوم انسانی غربی است و چه ضرورتی دارد که وارد شود؟
 
فیاض: حتی علوم انسانی اسلامی را نیز راه نمی‌دهند. اینها خیلی منسجم عمل می‌کنند. وقتی این اتفاقات برای علوم انسانی می‌افتد ساختار عقلانیت به هم ریخته می‌شود و علوم انسانی غربی و شرقی با هم مخلوط شده و باعث بحران بیشتر می‌شود. 
 
علوم انسانی باید مساله‌محور و ایرانی شود
 
کاری که ما باید بکنیم این است که علوم انسانی‌ها مساله محور و ایرانی شوند. اکنون کارهایی در این زمینه انجام می‌شود اما خیلی طول می‌کشد که این کار به صورت کامل انجام گیرد، مثلا شاید این کار 10 تا 20 سال زمان ببرد.
 
همان‌طور که گفتم اگر خانواده از هم بپاشد ساختار اجتماعی ما نیز از هم می‌پاشد، زیرا خانواده کوچک‌ترین عنصر اجتماعی است و با از بین رفتن آن کل جامعه از هم می‌پاشد و حتی بحران‌های نسلی به وجود می‌آید، یعنی دیگر با این شرایط تاریخ رو به آینده نمی‌رود و ما بدون هویت شده و بحران هویت پیدا می‌کنیم. 
 
خودکشی در ایران از حد متوسط جهانی بالاتر است
 
علوم انسانی باید همه این مسایل را با هم ببیند اما علوم فنی اینها را نمی‌بیند. الان مدام گفته می‌شود که ما در علوم فنی و یا پزشکی پیشرفت کرده‌ایم اما باید پرسید پزشکی بدون خانواده به چه درد می‌خورد؟ اینجاست که تنهایی و خودکشی به شدت اوج می‌گیرد، بطوری که خودکشی در ایران اکنون از حد متوسط جهانی بالاتر است.
 
«خبرگزاری دانشجو»- مساله‌ای که شما در حوزه علوم انسانی می‌فرمایید یک کار زیربنایی است که زمان می‌برد تا این مساله اتفاق بیفتد.
 
فیاض: ما اکنون آماده هستیم. الان تزهای فوق لیسانس زیادی کار می‌شود. ما نمی‌خواهیم در جایی که الان ایستاده‌ایم بمانیم. همه این بحث‌ها در کلاس‌های ما جدی است، اما فقط این بحث‌ها در حد کلاس‌های دانشگاه می‌ماند. 
 
مهران مدیری کاملا ضد زن فیلم می‌سازد
 
مثلا شورای عالی انقلاب فرهنگی به این بحث‌ها راه نمی‌دهد. ما سیاست‌گذاری آن را انجام می‌دهیم ولی وقتی که خود صداوسیما فیلم ضد خانواده می‌سازد ما باید چه کار کنیم؟ یعنی سریال‌های سی، چهل سال صداوسیما ضد خانواده بوده است، در این جا چه کاری از دست ما بر می‌آید؟
 
مثلا صداوسیما فیلم ضد خانواده و ضد زن مرد هزار چهره را توسط مهران مدیری می‌سازد یا جُنگ 77 مهران مدیری که از آن زمان تا الان تمام فیلم‌های او ضد خانواده است. مهران مدیری کاملا ضد زن فیلم می‌سازد و زن را که محور خانواده است در فیلم‌هایش له می‌کند. 
 
صداوسیما مغز ندارد
 
اکنون خوشگذرانی‌های مقطعی نسبت به خوشگذرانی‌های خانوادگی ترجیح داده شده است. همین صداوسیماست که فیلم‌های ضد خانواده می‌سازد. یعنی خود صداوسیما که شعور و مغز ندارد این کار را انجام می‌دهد. من همیشه می‌گویم که صداوسیما مغز ندارد.
 
مثلا ببینید که سریال «خداحافظ بچه» چقدر ضد خانواده بود. آخر این فیلم وصل شد به این‌که مرد مشکل خانوادگی دارد و خانم حواسش به همسرش نیست و مرد ازدواج موقت کرده و مکمل این خانواده این است که مرد داستان به جای طلاق ازدواج موقت کند. 
 
تقاضای طلاق در ایران بیشتر از سمت خانم‌هاست
 
در یک برنامه رادیویی که صحبت می‌کردم یک خانم وکیل گفت که الآن 80 - 90 درصد تقاضاهای طلاق از جانب خانم‌هاست و بیشتر خانواده‌ها از جانب زنان در حال پاشیده شدن است، چرا؟ زیرا حق طلاق را به زنان دادیم در حالی که متأسفانه در اسلام حکم اولیه‌اش این نبود.
 
این‌گونه هر کس عصبانی می‌شود طلاق می‌گیرد و بعد هم نمی‌دانند که چه می‌کنند. کسی که طلاق می‌گیرد اگر زن باشد در این جامعه خود به خود فاحشه می‌شود، برای این‌که خود را تأمین کند. کسی که طلاق گرفته، با بارهای جنسی، روانی و عاطفی خود و همچنین موقعیت اجتماعی در محل کارش مواجه است. پس اگر شوهر آن خانم ازدواج موقت می‌کرد دیگر گرفتاری پیدا نمی‌کرد که حالا بخواهد طلاق‌کشی بشود. 
 
آزاد شدن رابطه جنسی با زیر سوال بردن ازدواج موقت
 
در دوره رضاخان هم ازدواج موقت را حسابی کوبیدند و عباراتی مانند بچه صیغه‌ای را باب کردند که این مساله باعث آزاد شدن رابطه جنسی گردید.
 
ما با خانواده‌های فرماندهان نیروهای انتظامی جلسه‌ای داشتیم که خانم دکتر فردوسی‌ هم در آن جلسه حضور داشتند. با خانم دکتر فردوسی که صحبت می‌کردم ایشان هم با حرف من موافق بودند که در خانواده‌هایی که مشکل آنها مسائل جنسی بوده تلاش می‌شود که خانواده‌ها از هم نپاشند، زیرا اگر خانواده‌ای از هم بپاشد فقط دو نفر نیستند که آسیب می‌بینند بلکه بچه‌های خانواده هم به حساب می‌آیند.
 
الآن کسی برای مشاوره آمده که روابط جنسی او با همسرش مختل است و هر چه به او می‌گویم که شما خودت هم دچار مشکل هستی باور نمی‌کند و بعد از کلی صحبت یک چیزهایی در ذهنش شکفته می‌شود. منظورم این است که ما هم ایستایی جنسی داریم و هم ایستایی جنسی ذهنی که اگر این‌ها را نشکنیم مشکلمان ادامه دارد و بدتر می‌شود. 
 
کار صدا و سیما هنوز رضاشاهی است
 
صدا و سیما متأسفانه برعکس عمل می‌کند، کار صدا و سیما هنوز رضاشاهی است. مثل سریال‌هایی که می‌گویند خانواده نباشد و روابط جنسی آزاد باشد. چرا آمار اعتیاد و افسردگی در کشور بالاست؟ برای این‌که خانواده در جامعه قوی نیست. پس اگر ما این ساختار را تبیین نکنیم این مشکل همچنان باقی خواهد بود. 
 
رشد جمعیت خط قرمز در آمریکا است
 
بنابراین، علوم انسانی باید در رسانه وارد شود و فیلم‌های سینمایی ضد خانواده ساخته نشود. این موارد در آمریکا خط قرمز است، چون رشد جمعیت خط قرمز هر کشوری است.
 
اگر علوم انسانی جلو می‌آمد وضعیت ما این نبود. وقتی علوم انسانی را تحقیر می‌کنید و می‌گویید که پول در آن نیست دیگر افراد با استعداد خوب در آن وارد نمی‌شوند. وقتی استعدادهای خوب وارد این عرصه نشوند خود به خود علوم انسانی افت می‌کند. چون علوم انسانی خیلی سخت‌تر از علوم تجربی است که متشکل از چند فرمول است. علوم انسانی خیلی سنگین است و باید کتاب‌های بسیاری را بخوانی تا مرحله‌ای را بگذرانی. 
 
ضرورت اتصال علوم انسانی به رسانه‌ها 
 
پس ما باید علوم انسانی را تقویت کنیم و سپس علوم انسانی را به کتاب، سینما، مطبوعات، رادیو و تلویزیون وصل نماییم تا بتوانیم وارد جامعه شویم و جامعه را درست تنظیم کنیم وگرنه این مشکلات همچنان پیش می‌رود و هیچ‌کس جلودار آن نخواهد بود.
 
روز به روز طلاق بیشتر می‌شود و هر زن مطلقه‌ای می‌تواند با سه مرد ارتباط جنسی داشته باشد و چون این مردان بیشتر متأهل هستند سبب افزایش طلاق خواهد شد. 
 
«خبرگزاری دانشجو»: فرمایش شما در حوزه علوم انسانی کاملا صحیح است اما این مسئله از سویی سیستماتیک است و باید توجه و حمایت نهادهای دیگر مانند صدا و سیما، دولت، سینما و ... را داشته باشد و از طرف دیگر کاری است که شاید بتوان گفت دیربازده است. برای کارهای زودبازده‌تر چه باید کرد؟
 
ترویج ازدواج در سنین پایین
 
فیاض: باید مسائل جنسی افراد را تأمین کنیم، افراد نباید به طرف گناه کردن و زنا کردن کشیده شوند. باید عقود ازدواج را شروع کنیم؛ یعنی باید ازدواج در سنین پایین و ازدواج مجدد زنان مطلقه و مردان مطلقه را شروع کنیم. باید فیلم‌هایی بسازیم که ازواج زودرس را نشان دهیم.
 
الان خیلی از خانواده‌ها هستند که فرزندانشان را زود ازدواج می‌دهند، یعنی خانواده‌هایی که از نظر مالی خوب هستند بچه‌هایشان را سریع ازدواج می‌دهند و زندگی موفقی هم دارند. این بچه‌ها دیگر در دانشگاه علافی نمی‌کنند و سریع به سراغ آینده‌شان می‌روند،‌ چون دیگر زن و بچه دارند و وقت تلف نمی‌کند.
 
باید چنین ساختاری را تولید کنیم تا اگر برای کسی مشکل بوجود آمد و نتوانست ازدواج دائم کند امکان ازدواج موقت را داشته باشد. مثلا زن 40 ساله‌ای که سنش بالاست و نتوانسته ازدواج دائمی کند، حال شما می‌توانید او را به ازدواج موقت هدایت کنید. 
 
«خبرگزاری دانشجو»: اما در جامعه ما ازدواج موقت هم نوعی تابو محسوب می‌شود و نگرش خانم‌ها به ازدواج موقت باعث شده که مسائلی به وجود بیاید که این نوع ازدواج به کلی طرد شود. طوری که برخی احساس می‌کنند گناه کردن بهتر از ازدواج موقت است. حال این نگرش را چگونه می‌توان تغییر داد؟
 
تابوها باید به دست هنرمندان شکسته شود
 
فیاض: هنرمند همیشه می‌تواند تابو را بشکند،‌ پس کار در دست رسانه‌هاست. یعنی کار هنر بر تابو هم برتری دارد و باید این کار از رسانه‌ها شروع شود. ابتدا باید ازدواج در سنین پایین عمومیت پیدا کند. مرحله بعدی ازدواج مجدد است، یعنی فیلم‌هایی ساخته شود که در این فیلم‌ها مردانی که طلاق داده‌اند و زنان که مطلقه شده‌اند با هم ازدواج کنند. اصل بر ازدواج دائم و بعد از آن ازدواج مجدد است و اگر شرایط آن وجود نداشت در مرحله بعد ازدواج موقت باید مورد توجه قرار گیرد.

ادامه دارد ...