بهترین دوست از نگاه علی(ع)/ حسادت بر دوست؛ آفت دوستى‏

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ راحیل طهوری؛ در قسمت های قبل به ضرورت دوست یابی و تاثیر دوستان در زندگی انسان و ... پرداختیم. در این قسمت هم به بیان کارهایی می‌پردازیم که دوستان برای استمرار دوستی باید به انجام آنها بپرازند و یا از آن خودداری کنند. هم‌چنین بهترین دوست را از دیدگاه امام علی (ع) در نهج البلاغه به شما معرفی خواهیم کرد.

بایسته های دوستی

1. «با انصاف بودن، دوستان‏ را فراوان کند». (1)
2. «در دوستى‏ با دوست مدارا کن، شاید روزى دشمن تو گردد و در دشمنى با دشمن نیز مدارا کن، زیرا شاید روزى دوست تو گردد». (2)
3. «اگر خواستى از برادرت جدا شوى، جایى براى دوستى‏ باقى گذار، تا اگر روزى خواست به سوى تو بازگردد بتواند». (3)
4. «دوست آن است که در نهان آیین دوستى‏ را رعایت کند». (4)

اسلام دین اعتدال و میانه‌روی است و هیچ‌گونه افراط و تفریطی را نمی‌پذیرد. اسلام یک قانون جامع و مانع را به همه مسلمانان ارائه می‌دهد که در صورت رعایت آن از سوی مسلمانان تمام مشکلات اجتماعی حل خواهد شد این است که «آنچه را برای خود نمی‌پسندی برای دیگران هم نپسند و آنچه را برای خود می پسندی برای دیگران هم بپسند».
 

دوستی هم مانند همه روابط اجتماعی دیگر مشمول این قانون می‌شود. در صورتی که دوستان به این حدیث عمل کنند قطعا دوستی آنها پایدار و ماندگار خواهد بود.

5. «سه چیز است که دوستی آورد : خوش خلقی ، خوش رفاقتی و فروتنی». (5)
6. «درستی دوستی از گرامی داشتن عهد و پیمان است». (6)

اگر بخواهیم با نگاه آسیب شناختی به روابط اجتماعی در جامعه و بالتبع رابطه دوستی نگاه کنیم، فقدان و کمبود خوش قولی و وفاداری بر سر عهد و پیمان به صورت مشهودی در جامعه ما  به چشم می‌خورد و قطعا اگر بخواهیم رابطه خوبی را بنیان نهیم باید به قول و قرارهای یکدیگر احترام بگذاریم.

7. «چون برادرت از تو جدا گردد، تو پیوند دوستى‏ را برقرار کن، اگر روى برگرداند تو مهربانى کن و چون بخل ورزد تو بخشنده باش، هنگامى که دورى مى‏گزیند تو نزدیک شو، و چون سخت مى‏گیرد تو آسان گیر، و به هنگام گناهش عذر او بپذیر، چنان که گویا بنده او مى‏باشى و او صاحب نعمت تو مى‏باشد». (7)

رابطه دوستی آن چنان در اسلام جایگاه والایی دارد که اگر بخواهیم سفارش حضرت به شیعیان را خلاصه کنیم باید بگوییم : برای نگه داشتن و حفظ رابطه دوستی تا پای جان بایست و از تمام وجود خود مایه بگذار.

در واقع حضرت می فرمایند هر خطایی از جانب دوست شما صورت گرفت از آن چشم پوشی کنید؛ زیرا امری گران‌بهاتر (رابطه دوستی ) در اختیار شماست.

حضرت آن قدر پیش می‌روند که می‌فرمایند: «خود را بنده و دوستت را مولا فرض کن». حضرت با بیان این مطلب حجت را بر ما تمام کرده و راه هرگونه شک و شبهه‌ای را بر ما بسته‌اند.

البته در صورتی باید این چنین برای حفظ رابطه دوستی تلاش کنیم که دوستمان را مطابق با معیارهای اسلامی انتخاب کرده باشیم (که در انتهای کلام به تفصیل پرداخته خواهد شد) وگرنه دوستی که ویژگی‌هایش مطابق با سفارش ائمه نباشد قطعا ارزش و جایگاه دوست مورد نظر ائمه را نخواهد داشت.

آفات دوستى‏

1. «وقتى مؤمن برادرش را به خشم آورد، به یقین از او جدا شده است». (8)
2. «هر کس تن به سستى دهد، حقوق را پایمال کند و هر کس سخن‌چین را پیروى کند دوستى‏ را به نابودى کشاند». (9)
3. «حسادت بر دوست، از آفات دوستى‏ است». (10)
4. «هرگز حق برادرت را به اعتماد دوستى‏ که با او دارى ضایع نکن؛ زیرا آن کس که حقّش را ضایع مى‏کنى با تو برادر نخواهد بود». (11)
5. «به کسى که به تو علاقه‏اى ندارد دل مبند، مبادا برادرت براى قطع پیوند دوستى‏، دلیلى محکم‏تر از برقرارى پیوند با تو داشته باشد و یا در بدى کردن، بهانه‏اى قوى‏تر از نیکى کردن تو بیاورد». (12)
6. «کسی که از دوست خود تفقد و احوال پرسی نکند، دوستی خود را تباه کند». (13)
7. «وقتی کسی را دوست داشتی زیاده‌روی نکن». (14)

 به طور کلی رابطه دوستی هم‌چون تمام روابط اجتماعی دیگر بر پایه دو  امر قرار دارد:
- گرایش به اخلاقیات نیکو: خوش اخلاقی، راست‌گویی، وفاداری و خوش‌قولی، ...
-  دوری از  بد خلقی‌های اجتماعی : حسادت، سخن‌چینی، افراط و تفریط، خشم و غضب و ...
 قطعا رعایت این دو امر به حفظ رابطه دوستی کمک بسیاری خواهد کرد.

معیار انتخاب دوست

1. «دوست بدار در راه خدا آن کس را که در اصلاح دین با تو می‌ستیزد و برای تو یقین کسب می‌کند». (15)
2. «بپرهیز از این که دشمنان خدا را دوست بداری یا دوستی خود را برای کسانی جز اولیای خدا خالص بگردانیکه به راستی هر کس مردمی را دوست بدارد با آنها محشور می‌گردد». (16)
3. «سزاوارترین کسی که باید دوستش بداری کسی است که سودش به تو رسد و زیانش به دیگران». (17)
4 .«دوستی فرزندان دنیا بریده شود با بریده شدن اسباب آن بریده شود و دوستی فرزندان آخرت دوام دارد چون سبب آن دوام دارد». (18)

اسلام آخرت را بر دنیا، اولیای خدا را بر دشمنان خدا ، سود را بر زیان  ترجیح می‌دهد. در واقع اسلام یک فرمول کلی به مسلمانان ارائه می‌دهد و می‌گوید: برای انجام هر کاری ابتدا به این امر بیاندیشید که آن امر در اصلاح آخرت و دین چه کمکی به شما خواهد کرد، اگر به اصلاح دین و آخرت شما کمک می‌کند قطعا برای شما سودمند خواهد بود و اگر این رابطه به واسطه رفع نیازهای دنیایی شکل گرفته باشد، مسلما بعد از حل مشکل رابطه دوستی هم قطع خواهد شد.

بهترین دوست

«آگاه باشید! همانا این قرآن پنددهنده‏اى است که نمى‏فریبد و هدایت کننده‏اى است که گمراه نمى‏سازد و سخنگویى است که هرگز دروغ نمى‌گوید.

کسى با قرآن همنشین نشد مگر آن‌که بر او افزود یا از او کاست، در هدایت او افزود و از کوردلى و گمراهى‏اش کاست.

آگاه باشید کسى با داشتن قرآن، نیازى ندارد و بدون قرآن بى‌نیاز نخواهد بود، پس درمان خود را از قرآن بخواهید و در سختى‏ها از قرآن یارى بطلبید، که در قرآن درمان بزرگ‏ترین بیمارى‏ها یعنى کفر و نفاق و سرکشى و گمراهى است.

پس به وسیله قرآن خواسته‏هاى خود را از خدا بخواهید و با دوستى‏ قرآن به خدا روى آورید و به وسیله قرآن از خلق خدا چیزى نخواهید؛ زیرا وسیله‏اى براى تقرّب بندگان به خدا، بهتر از قرآن وجود ندارد».(19)

حضرت در نهایت بهترین دوست را به ما معرفی می‌کنند؛ دوستی که سود دنیا و آخرت را برای ما به ارمغان می‌آورد و عین راستی و حقیقت است و هیچ‌گاه ما را تنها نمی‌گذارد.

قرآن برترین و والاترین دوست برای هر انسانی است؛ زیرا هر کس متناسب با جایگاه و ظرفیت خود از این رابطه بهره می‌برد و هیچ‌گونه ضرر و زیانی در این رابطه وجود ندارد.

پی نوشت ها :

1.نهج البلاغه / ترجمه دشتى / صفحه 677
2.نهج البلاغه / ترجمه دشتى /صفحه 695
3.نهج البلاغة / ترجمه دشتى / صفحه 535
4.نهج البلاغة / ترجمه دشتى / صفحه535
5 غرر الحکم و دررالکلم/ باب الحب/ حدیث 29
6. غرر الحکم و دررالکلم/ باب الحب/ حدیث 34
7.نهج البلاغه/ ترجمه دشتى / صفحه 535
8. نهج البلاغه / ترجمه دشتى / حکمت 480/ صفحه 743
9. نهج البلاغه / ترجمه دشتى / صفحه 681
10. نهج البلاغه / ترجمه دشتى / صفحه 675
11. نهج البلاغه / ترجمه دشتى / صفحه 535
12.نهج البلاغه / ترجمه دشتى / صفحه 535
13. غرر الحکم و دررالکلم/ باب الحب/ حدیث 43
14. غرر الحکم و دررالکلم/ باب الحب/ حدیث 25
15. غرر الحکم و دررالکلم/ باب الحب/ حدیث 14
16. غرر الحکم و دررالکلم/ باب الحب/ حدیث 15
17. غرر الحکم و دررالکلم/ باب الحب/ حدیث 20
18. غرر الحکم و دررالکلم/ باب الحب/ حدیث 51و 52
19.نهج البلاغه/ ترجمه دشتى / صفحه 333