جامعه در چه زمینه‌هایی به اشتغال بانوان نیازمند است؟/ مصرف درآمد بانوان؛ مسئله‌ای نوظهور در خانواده‌ها!

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ آن چه در بحث از رسالت‌های بانوان در همه اعصار و قرون جاری بوده است، سه نقش اصلی و مبنایی فرزندی، همسری و مادری است که همگان بر آن صحه می‌گذارند، اما امروزه اشتغال و کارکردن به عنوان نقش دیگر برای آنان تلقی می‌شود؛ به این ترتیب بعضی از بانوان پذیرفتند که مسئولیت دیگری را علاوه بر رسالت‌های اصلی‌شان انجام دهند. و اما موضوعی که مطرح است اینکه ورود به فضای کاری و اجتماعی به چه صورت باشد و چه حد و مرزی برای آن تعریف شده است.

پیامدهای ورود بی‌رویه بانوان به عرصه کار

با توجه به اینکه بانوان نیروی کار ارزان‌تر هستند و وظایفشان رابا دقت و ظرافت بیشتری انجام می‌دهند، بازار کار تا جایی که بانوان توانایی انجام کار داشته باشند از آنها استقبال می‌کند که این مسئله حداقل سه پیامد دارد:

1- ورود بانوان به تمام عرصه‌های محیط کاری زمینه اختلاط خانم ها و آقایان را ایجاد کرده که این چه از لحاظ عرف و چه از لحاظ شرع مذموم است؛ زمینه سوءاستفاده از بانوان را فراهم کرده و صدمات سنگینی هم به بانوان هم به خانواده و هم به جامعه وارد کرده است. این امر به نوبه خود تربیت فرزندان را به مخاطره انداخته و نتیجه‌ای جز فروپاشی بنای خانواده، بی بند و باری و بی‌مسئولیتی نسل جدید به دنبال نخواهد داشت.

حدودی که در اسلام معین شده مربوط به اختلاط زن و مرد است

«در عرصه فعّالیت‌های اجتماعی، اسلام حدودى را معیّن کرده است که این حدود، مربوط به زن و اجازه داشتن او براى فعّالیت نیست؛ مربوط به اختلاط زن و مرد است که اسلام روى این مسأله حسّاسیت دارد. اسلام معتقد است که مرد و زن باید یک مرزبندى میان خودشان در همه جا - در خیابان، در اداره، در تجارت‌خانه - داشته باشند. میان زن و مرد مسلمان، حجاب و مرزى معیّن شده است. اختلاط و امتزاج زن و مرد، مثل اختلاط و امتزاج مردان با هم و زنان با هم نیست. این را باید رعایت کنند. هم مرد باید رعایت کند و هم زن باید رعایت کند. اگر این حسّاسیتِ اسلام نسبت به روابط و نوع اختلاط مرد و زن رعایت شود، همه کارهایى که مردان مى‌توانند در عرصه اجتماعى انجام دهند، زنان هم - اگر قدرت جسمانى و شوق و فرصتش را داشته باشند- مى‌توانند انجام دهند.» (1)

 
2- از طرف دیگر توانمندی بانوان در بر عهده گرفتن بسیاری از مشاغل و سپردن این مشاغل به آنها به بیکاری آقایان می‌انجامد در حالی‌که وظیفه تامین معاش و بالتبع آن تامین امنیت خانواده با مرد است و این، خود اختلال و تعارض نقش‌ها را به دنبال دارد و جایگاه مرد را به عنوان مدیر خانواده تضعیف می‌کند.

مصرف کردن درآمد بانوان؛ مسئله جدیدی که به تازگی بروز کرده

3- زمانی که آقایان با این موضوع مواجه می‌شوند که همسرشان شاغل است و با همان درآمد یا کمی بیشتر می‌توان خانواده را اداره کرد، انگیزه آنها برای پرداختن به کار ضعیف می‌شود.

مسئله درآمد بانوان به نوبه خود مسائل جدیدی را ایجاد می‌کند که به تازگی بسیار بروز پیدا کرده است و آن مربوط به نحوه مصرف کردن درآمد بانوان است که بعضی از آقایان انتظار دارند درآمد خانم خانه متعلق به کل خانواده باشد، در حالی‌که پول بانوان متعلق به خودشان است و اگر خودشان راضی باشند و تمایل داشته باشند پولشان را در خانه خرج می‌کنند و اگر دوست نداشته باشند حق دارند که پولشان را صرفا برای خودشان مصرف کنند.

لازم به ذکر است که پیامدهای مذکور جدای از مسائلی است که در زمینه نقش‌های بسیار بسیار مهم همسری و مادری است. فارغ از بحث‌های مطرح شده این غیرمنطقی و نامعقول است که امور را به دو بخش سیاست داخلی و سیاست خارجی تقسیم کنیم و سیاست داخل منزل را به طور کامل به بانوان بسپاریم و سیاست خارج از منزل را به آقایان و بخواهیم که هیچ بانویی به سیاست خارج از منزل وارد نشود و هیچ آقایی به سیاست داخل منزل وارد نشود و فقط وظیفه زنان را این بدانیم که به امور همسر و فرزندان بپردازند؛ زیرا بانوان هم نیازهایی مربوط به ظرفیت وجودیشان دارند که باید مرتفع شود ضمنا جامعه هم به نیرو و توانمندی بانوان نیازمند است؛ بنابراین ناگزیر به مقوله فرهنگ‌سازی می‌رسیم، که برای به نحو احسن انجام شدن رسالت‌های بانوان به فرهنگ‌سازی صحیح نیاز مبرم داریم.

پیرامون این موضوع سوالات متفاوتی مطرح می‌شود که آیا این صحیح است که همان تعداد ساعاتی که آقایان مشغول کار اداری هستند، همان تعداد ساعات هم بانوان باید مشغول به کار باشند؟

جامعه در چه زمینه‌هایی به اشتغال بانوان نیازمند است؟

همگان بر این نکته واقف هستند که در زمینه پزشکی، پرستاری، تربیتی، معلمی و بیشتر رشته‌های علوم انسانی حضور بانوان ضروری است، اما اگر بانوان به رشته‌های فنی علاقه‌مند باشند آیا باید مانع ایشان از انتخاب این رشته‌ها شوند یا باید این علاقه مندی مدیریت بشود؟

نکته دیگر در زمینه رشته‌های فنی این است که وقتی بانویی در این رشته‌ها به تحصیل می‌پردازد، طبیعتا مشتاق به شاغل شدن است؛ چرا که شغل مناسب در زمینه رشته‌های فنی، مهندسی و صنعتی بیشتر موجود است. پرداختن بانوان به امور فنی موجب خلاهایی است؛ بعضا پیش می‌آید که بانوان بعد از انتخاب و پرداختن به این رشته‌ها پشیمان می‌شوند؛ با وجود اینکه زمان و هزینه بسیاری را در این راه صرف کرده‌اند.

حتی اگر بانوان از انتخاب این رشته‌ها دچار پشیمانی نشوند، اما پرداختن صرف به این رشته‌ها و مشاغل بانوان را در زمینه پرداختن به نقش‌های متناسب با فطرتش به دلیل کمبود آگاهی و ایجاد روحیه مردانه دچار مشکل می‌کند؛ پس باید چه کرد؟ این سوال است که هم بانوان و هم جامعه باید بتوانند به آن پاسخ دهند.

موضوع دیگری که شایسته است به آن پرداخته شود، این است که اگر خانواده موافق با شاغل بودن بانوی خانه است چیزی که بیشتر از همه نمود پیدا می‌کند نیاز بانو به حمایت آقا است؛ او نیازمند حمایت مرد خانواده در زمینه رسالت‌های درون خانواده و همراهی کردن و یاری رساندن اوست نه اینکه هم آقا و هم خانم شاغل باشند و مرد پس از بازگشتن به خانه مشغول استراحت شود و خانم تازه کار دیگرش آغاز شود، مسلما این سبب می‌شود که خانم بعد از مدتی از پا بیفتد و به انواع امراض در اثر فشار زیاد مبتلا شود.

این در حالی است که ممکن است اعضای خانواده به جای حمایت از بانوی خانواده از وی ابراز نارضایتی کنند و ایشان نه از ناحیه همسر و نه از ناحیه فرزندان درک نشود و زحمت‌ها و تلاش‌هایش نادیده گرفته شود؛ بنابراین می‌توان ادعا کرد همانطور که آقایان برای رسیدن به موفقیت و برای معراج رفتن احتیاج مبرم به بانوان دارند، بانوان هم برای موفقیت روز افزونشان نیازمند حمایت آقایان هستند و این نکته باید در تربیت آقایان گنجانده شود.

به طور کلی پدیده خانواده با عنصر اصلی شراکت شکل می‌گیرد و اگر در خانواده اشتغال زن عرف آن خانواده محسوب شود، همه اعضای خانواده بالاخص مرد خانواده بیشترین مشارکت و همکاری را ارائه دهد.

خانواده محکم‌ترین بنا در دین مبین اسلام است

آنچه متقن و مسلم است این است که خانواده محکم‌ترین بنا در دین مبین اسلام است و اگر قرار است نیرو، دانش، مهارت و توانایی بانوان جهت اعتلا و پیشرفت جامعه مورد استفاده قرار گیرد، باید اشتغال بانوان تحت الشعاع محوریت خانواده قرار گیرد نه برعکس.

همچنین این برای بانوان ضرورت تام دارد که بدانند جایگاه تربیتی آنان از بالاترین و مهم‌ترین جایگاه برخوردار است؛ آنان باید به اندازه کافی آگاهی، دانش و مهارت داشته باشند که این رسالت را در عالی‌ترین شکل خود محقق سازند همچنین در صورت تمایل به شاغل بودن فراموش نکنند که پناهگاه عاطفی همسر بودن و مادری کردن مهم‌ترین و زیباترین نقش آنان است.

شایان توجه است که امروزه بانوان متعددی مشاهده می‌شوند که در محیط کار درحد عالی ایفای نقش می‌کنند، اما فرزندان عزیزشان به کمک مهدکودک‌ها، مادربزرگ و پدربزرگ ها، همسایگان و جامعه تربیت می‌شود و مادر به جای جایگاه اصلی، جایگاه فرعی و نقش دوم را عهده دار است و گاهاً پیش می‌آید لطماتی که در اثر غفلت مادران به خانواده و جامعه وارد می‌شود، جبران ناپذیر است؛ زیرا هر کودکی مراحل رشدش مشخص است در این مراحل هم نیازهایش معلوم می‌باشد و اگر هر یک از این مراحل به تعویق بیفتد نمی‌توان چندان امیدوار بود که در آینده بتوان آن را به طور کامل بهبود بخشید.

البته تربیت نیکوی فرزندان مشمول تلاش مستمر و پیگیر پدر و مادر (با هم) است، اما مسلما نقش مادر برجسته‌تر از نقش پدر خودنمایی می‌کند بالاخص در سال‌های آغازین زندگی کودک.

به وضوح می‌توان اذعان داشت بانوان فارغ از رسالت‌هایشان و بانوان با رسالت‌هایشان چه در سطح جامعه و چه در سطح خانواده از جایگاه رفیع و کلیدی برخوردار هستند، حال چه این جایگاه رفیع از ناحیه جامعه و خانواده شناخته شود و چه مورد تغافل قرار گیرد.

در آغاز امر برای ایجاد این نگرش و سطح از ادراک لازم است که رسالت سازندگی بانوان مورد توجه، شناخت، تفکر، تعقل و تأمل خود بانوان قرار گیرد و برای اصلاح نگرش جامعه، خانواده و آقایان ابتدا نیازمند اصلاح نگرش صحیح، اسلامی و بومی (ایرانی) فرد فرد بانوان هستیم؛ جامعه هم باید این را بداند اگر می‌خواهد به بالاترین سطوح موفقیت و پیشرفت برسد باید به بانوان بیشترین اهمیت را بدهد، قدر و اعتبار آنها را بیش از پیش بشناسد امکانات لازم را در اختیار آنها قرار دهد و با ایجاد امنیت و اطمینانِ خاطر آنها را در جهت هر چه بهتر محقق ساختن رسالت سازندگیشان یاری رساند.

 
زنان باید از نظر اسلام درباره زن آگاهى کافى و لازم داشته باشند

مقام معظم رهبری در اجتماع بزرگ بانوان اهواز در سال 1375 فرمودند: «هم خودِ بانوان کشور باید نسبت به موضوع زن از نظر اسلام، داراى آگاهى کافى و لازم باشند، تا بتوانند با اتّکا به نظر والاى دین مقدس اسلام، از حقوق خود به طور کامل دفع کنند، و هم همه افراد جامعه و مردان در کشور اسلامى باید بدانند که نظر اسلام در مورد زن، حضور زن در عرصه‌هاى زندگى، فعّالیت زنان، تحصیل زنان، کار و تلاش اجتماعى، سیاسى، اقتصادى و علمى زنان، نقش زن در خانواده و نقش زن در بیرون از خانواده چیست.

درباره همه اینها، اسلام یک نظر روشن و صریح دارد که اگر بخواهیم با نظر فرهنگ‌هاى دیگر، از جمله فرهنگ غربى مقایسه کنیم، نظر اسلام، هم مترقّى‌تر است و هم سابقه بینش اسلامى، از آنچه که امروز در مرد هست، بیشتر است و هم نظر اسلام موجب آبادى و صلاح و فلاح کشور و موجب اعتلاى هر چه بیشتر بانوان در کشور مى‌شود.»