اگر نهی از منکر موجب بدبینی به دین شود چه باید کرد؟/ آیا فرزند می‌تواند پدر و مادر را نهی از منکر کند؟

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ پرونده امر به معروف و نهی از منکر در این شماره به بازخوانی استفتائاتی که از امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری در خصوص امر به معروف و نهی از منکر صورت گرفته است، می‌پردازد.

استفتائات از مقام معظم رهبری در باب امر به معروف و نهی از منکر

سوال: گاهی مشاهده می‌کنیم که دانشجوی دانشگاهی و یا کارمندی مرتکب فلان حرام می‌شود، حتی بعد از تذکرات و راهنمایی‌های مکرر هم از کار خود دست بر نمی‌دارد، بلکه بر انجام کارهای زشت که باعث ایجاد جو فاسد در دانشگاه است، اصرار می‌ورزد، نظر شریف جنابعالی درباره اعمال بعضی از مجازات‌های اداری موثر مثل ثبت در پرونده آنها چیست؟ (اجوبه الاستفتائات، سوال 1074).

جواب: با مراعات نظام داخلی دانشگاه اشکال ندارد ‌و بر جوانان عزیز لازم است مسئله امر به معروف و نهی از منکر را جدی گرفته و شرایط و احکام شرعی آن را به دقت بیاموزند و این اصل را عام و فراگیر نموده و روش‌های اخلاقی و موثر را برای تشویق فعل معروف و جلوگیری از ارتکاب محرمات به کار گیرند و از استفاده از آن برای اغراض شخصی باید خودداری نمایند و بدانند که این راه بهترین و موثرترین روش برای ترویج کار خیر و جلوگیری از شر است، خداوند شما را به آنچه رضای او در آن است، موفق بدارد.

نظر به نامحرم

سوال: بعضی از برادران برای امر به معروف و نهی از منکر و نصیحت و ارشاد به مکان‌هایی می‌روند که ممکن است زنان بی حجاب در آنجا حضور داشته باشند. آیا از آنجا که برای امر به معروف به آنجا رفته‌اند نگاه کردن به زن‌های بی حجاب برای آنان جایز است؟

جواب: نگاه اول اگر بدون قصد باشد اشکال ندارد، ولی نگاه عمدی به غیر از صورت و دست‌ها تا مچ جایز نیست. هرچند به قصد امر به معروف باشد (اجوبه الاستفتائات، سوال 1086).

آبروی شخصی که منکر را انجام داده

سوال: اگر امر به معروف و نهی از منکر مستلزم بی آبرویی کسی که واجب را ترک کرده یا فعل حرام را به جا آورده باشد و موجب کاسته شده احترام او در برابر مردم گردد، چه حکمی دارد؟

جواب: اگر در امر به معروف و نهی از منکر شرایط و آداب آن رعایت شود و از حدود آن تجاوز نشود، اشکال ندارد. (اجوبه الاستفتائات، سوال 1053)

اگر نهی از منکر موجب بدبینی به دین شود؟

سوال: گاهی در اثناء امر به معروف و نهی از منکر مواردی پیش می‌آید که شخص گناهکار بر اثر عدم آگاهی از واجبات و احکام اسلامی، با نهی از منکر نسبت به اسلام بدبین می‌شود و اگر هم او را به حال خود رها کنیم، زمینه فساد و ارتکاب گناه توسط دیگران را فراهم می‌کند. تکلیف ما در این موارد چیست؟

جواب: امر به معروف و نهی از منکر با رعایت شرایط آن، یک تکلیف شرعی عمومی برای حفظ احکام اسلام و سلامت جامعه است و مجرد توهم اینکه بدبینی فاعل منکر یا بعضی از مردم نسبت به اسلام می‌گردد، باعث نمی‌شود که این وظیفه بسیار مهم ترک شود (اجوبه الاستفتائات، سوال 1062).

جواب سلام ندادن

سوال: آیا جواب ندادن به سلام کسی که فعل حرام انجام می‌دهد، برای تنبیه او جایز است؟

جواب: جواب سلام مسلمان شرعا واجب است، ولی اگر برخورداری از جواب سلام به قصد نهی از منکر، عرفا نهی و منکر از منکر صدق کند، جایز است. (اجوبه الاستفتائات، سوال 1075)

موسیقی در ماشین

کسی که با رانندگانی مواجه می‌شود که از نوارهای موسیقی غنا و حرام استفاده می‌کنند وظیفه دارد با تحقق شرایط نهی از منکر، نهی از منکر کند. منتها بر او بیشتر از نهی از منکر زبانی واجب نیست و در صورتی که موثر واقع نشود واجب است که از گوش دادن به غنا و موسیقی حرام اجتناب کند و اگر به طور غیر ارادی صدای موسیقی حرام و غنا به گوش او برسد، چیزی بر او نیست. (اجوبه الاستفتائات، سوال 1056)

صدای موسیقی از خانه همسایه

سوال: از بعضی منازل صدای موسیقی شنیده می‌شود که معلوم نیست جایز است یا خیر و گاهی صدای آن بلند است؛ به طوری که باعث اذیت و آزار مومنین می‌شود، وظیفه ما در برابر آن چیست؟

جواب: تعرض مردم به داخل خانه‌های دیگران به منظور امر به معروف و نهی از منکر جایز نیست، بنابراین هر گاه صدای بلند موسیقی از بعضی از منازل باعث اذیت و آزار مومنین شود نباید متعرض داخل منازل شد (بلکه باید با رعایت شرایط امر به معروف و نهی از منکر و رعایت مراتب آن، نهی از منکر قلبی و زبانی کرد و در صورت عدم تاثیر به نیروهای انتظامی اطلاع داد). (اجوبه الاستفتائات، سوال 1067)

اقوام و آشنایان معصیت‌کار

سوال: اگر یکی از اقوام انسان مبادرت به ارتکاب معصیت کند و نسبت به آن لاابالی باشد، تکلیف ما نسبت به رابطه با او چیست؟

جواب: هرگاه یکی از اقوام انسان مبادرت به ارتکاب معصیت کند و نسبت به آن لاابالی باشد، باید از اعمال خلاف شرع وی اظهار تنفر کرد و او را به هر روش برادرانه‌ای که مفید و موثر است پند و اندرز داد، ولی قطع رحم جایز نیست. بلی چنانچه احتمال داده شود که ترک معاشرت با او موقتا موجب خودداری او از ارتکاب معصیت می‌شود به عنوان امر به معروف و نهی از منکر واجب است. (اجوبه الاستفتائات، س 1058 و 1071)

امر به معروف و نهی از منکر پدر و مادر توسط فرزند

سوال: روش مناسبی که بهتر است فرزند در برابر پدر و مادری که بر اثر عدم اعتقاد کامل به تکالیف دینی به آنها اهمیت نمی‌دهند، اتخاذ نمایند چیست؟

جواب: واجب است که با زبان نرم و مراعات احترام ایشان به عنوان پدر و مادر، آنان را امر به معروف و نهی از منکر کند. (اجوبه الاستفتائات، سوال 1070)

رابطه با کسانی که در گذشته مرتکب حرام شده‌اند

سوال: رابطه با اشخاصی که در گذشته مرتکب اعمال حرامی مانند شرب خمر شده‌اند چگونه باید باشد؟
  

جواب: معیار وضعیت فعلی اشخاص است، اگر از آنچه انجام داده‌اند توبه کرده‌ باشند معاشرت با آنان مانند معاشرت با سایر مومنین است، ولی کسی که در حال حاضر هم مرتکب حرام می‌شود باید او را از طریق امر به معروف و نهی از منکر از آن کار منع کرد و اگر از انجام فعل حرام اجتناب نمی‌کند مگر با دوری جستن از او، قطع رابطه و ترک معاشرت با وی از باب نهی از منکر واجب است. (اجوبه الاستفتائات، سوال 1072)

استفتائات از حضرت امام خمینی (ره) در باب امر به معروف و نهی از منکر

سوال: در شرایط امروز وظیفه ما نسبت به امر به معروف افرادی ناشناس که نمی‌دانیم اثر دارد یا نه، چیست؟

جواب: در فرض احتمال اثر و اجتماع سایر شرایط واجب است.

سوال: معاشرت با افرادی که عمل حرامی چون مشروب خواری و.... انجام داده‌اند، چگونه است؟

جواب: باید مراعات شرایط مقرره نهی از منکر نمایند و ترک معاشرت یکی از درجات نهی از منکر است.

کسانی که در ادارات کارشکنی می‌کنند

سوال: افرادی در ادارات هستند که انسان احساس می‌کند با انقلاب میانه‌ای ندارند و فقط ظاهر خود را عوض کرده و احتمالاً گاهی اوقات هم کارشکنی می‌کنند. آیا معرفی این‌طور افراد به مقامات ذی‌صلاح مملکت از نظر شرعی اشکال دارد؟ رفت وآمد خانوادگی با آن چه صورتی دارد؟

جواب: در صورتی که کارشکنی بکند بعد از ارشاد معرفی او اشکال ندارد.

سوال: دوستی با کسی که مسلمان است و فرایض دینی خود را نظیر نماز و روزه انجام می‌دهد، ولی اعتقادی به ولایت فقیه و رهبری امام خمینی و دولت جمهوری اسلامی ایران ندارد و طرز فکر التقاطی دارد، آیا لازم است با مباحثات، امر به معروف و نهی از منکر را انجام داد یا قطع رابطه کنیم؟

جواب: او را ارشاد نمایید.
 

خرید و فروش و مصرف مواد مخدر

سوال: یکی از نزدیکان مخفیانه تریاک می‌کشد تکلیف من نسبت به او چیست؟ لطفاً فتوای امام را نسبت به خرید و فروش و کشیدن تریاک بنویسید.

جواب: او را ارشاد نمایید. خرید و فروش تریاک جایز نیست.

سوال: آیا با اینکه می‌بینیم مردم در آشغالی‌ها و زباله‌ها نان و برنج و گوشت و... می‌ریزند وظیفه ما نسبت به این امور چیست؟ با اینکه اسراف و تبذیر و بی احترامی به نعمت‌های الهی است.

جواب: با مراعات شرایط، امر به معروف و نهی از منکر نمایید.

کار کردن در مغازه‌ای که صاحب آن قسم دروغ می‌خورد

سوال: مدتی است در مغازه دوخته فروشی مشغول به کار هستم، صاحب مغازه قسم‌های ناروا و دروغ‌های بی‌جا برای فروختن جنس خود می‌خورد، آیا از نظر شرعی اشکال دارد من آنجا کار کنم یا نه؟ در ضمن جای دیگری برای کار کردن ندارم، آیا شریک جرم او هستم یا نه؟

جواب: کار کردن در آنجا اشکال ندارد، ولی دروغ گفتن و قسم دروغ حرام است، او را نهی از منکر نمایید.

سوال: شخصی مدت زیادی با رفت و آمدهای مشکوک و برخورد شبهه‌آمیز با همسر یکی از اقوام، شوهر او را وادار نموده تا او را طلاق دهد و پس از عده با او ازدواج کرد، البته این شخص در زمان طاغوت در بین دوستانش مشهور به فساد و فحشاء بوده و توبه هم نکرده، رفت و آمد اقوامش با چنین شخصی چگونه باید باشد؟

جواب: قطع رحم جایز نیست و رفت آمد اشکال ندارد و با مراعات شرایط مقرره امر به معروف و نهی از منکر نمایید.

معاشرت با اقوام بی ایمان

سوال: بنده دارای چهار پسر عمو و یک دختر عمو می‌باشم که به طور کلی اهل عبادت نیستند که هیچ، اکثر درآمد آنها از قمار و خرید و فروش مواد مخدر می‌باشد و به مقدسات مکتب من نیز توهین می‌کنند و با حکومت طاغوتی گذشته که منافع آنها را از راه نامشروع تهیه می‌کرد، موافق بوده و می‌باشند و حال هم در انتظار حکومت طاغوتی هستند، ان‌شاالله که در خواب هم نخواهند دید. آیا من می‌توانم با ایشان آمد و رفت نمایم؟

جواب: قطع رحم نکنید و تا می‌توانید آنها را ارشاد نمایید.

نهی از منکر زن به وسیله شوهر

سوال: اگر زنی در زندگی اولاً اطاعت از شوهر نکرد، ثانیاً برای شوهرش ارزش قائل نبود، ثالثاً اسرار زندگی را در همه جا فاش نمود و رابعاً در زندگی مرتب دروغ گفت، تکلیف مرد از نظر شرعی با چنین زنی چیست؟

جواب: باید او را امر به معروف و نهی از منکر نمایید.

سوال: چندین سال است که ازدواج کرده‌ام، خودم خیلی دنبال مسائل دینی و شرعی هستم و مقلد امام می‌باشم، متاسفانه همسرم زیاد به مسائل دینی اهمیت نمی‌دهد و بعضی اوقات پس از خیلی سروصدا یکدفعه نماز می‌خواند و چند دفعه نمی‌خواند و این امر مرا زیاد رنج می‌دهد، در اینجا وظیفه من چیست؟ آیا خوردن غذایی که او درست می‌کند از نظر شرعی جایز است؟ آیا در این مورد، در روز قیامت، من مسئول نیستم؟ آیا در اثر بی توجهی او به دین، باید او را طلاق داد؟

جواب: اگر منکر، خدا یا رسول یا یکی از ضروریات دین نیست پاک است و باید او را امر به معروف کنید و اگر موثر نباشد شما معذور هستید و لازم نیست طلاق دهید و اختیار طلاق در دست خود شما است.