نگاهی نو به فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با دکتر نقی زاده - بخش سوم؛
گروه علمی «خبرگزاری دانشجو»؛ حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات یکی از مهم‌ترین و اثرگذارترین حوزه های فناوری، صنعتی و علمی کشور است. گستره این حوزه در بخش های مختلف اعم از حوزه های نرم و سخت قابلیت بررسی و تحلیل دارد.
بدین جهت سعی شده است در سلسله مصاحبه هایی با آقای دکتر رضا نقی زاده یکی از متخصصین این حوزه به بررسی بیشتر ابعاد این فناوری پرداخته شود.
تحصیلات ایشان در مقطع کارشناسی در رشته مهندسی کامپیوتر، کارشناسی ارشد مدیریت فناوری اطلاعات و در مقطع دکترا سیاست‌گذاری علم و فناوری می باشد. در بخش اول این مصاحبه حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و ابعاد آن محور مصاحبه بوده است.
در سلسله مصاحبه های آینده (که مشتمل بر 5 بخش می باشد) به مقوله توسعه سخت افزاری و نرم افزاری، مخابرات و ارتباطات از راه دور با محوریت تلفن ثابت و همراه، تولید محتوا و خدمات مبتنی بر داده، مدیریت منابع انسانی و بازارکار و سیاست‌گذاری و آینده نگاری این فناوری پرداخته خواهد شد.
نفوذ فناوری اطلاعات در تمامی بخش های مهم جوامع/ نبود مدیریت جامع در فناوری اطلاعات
خبرگزاری دانشجو: در ابتدای مصاحبه اگر امکان دارد کمی فضا و ابعاد مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات را بیشتر تشریح نمایید.
نقی زاده: باید در ابتدا توضیح دهم که تمایل دارم از واژه فناوری اطلاعات و ارتباطات استفاده نمایم تا بدین طریق بر اهمیت هر چه بیشتر اطلاعات تاکید شود.
هر چقدر که بتوانیم در بررسی و تحلیل خود جنبه نرم و محتوایی فناوری اطلاعات و ارتباطات را افزایش دهیم احساس می کنم تحلیلی عمیق تر و نزدیک تر به واقعیت را خواهیم داشت.
حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات امروزه در تقریبا تمامی کشورها به حوزه ای زیرساختی و توانمندساز تبدیل شده است. بدین جهت گستره نفوذ آن تقریبا به تمامی بخش های مهم جامعه پراکنده شده است و این همان واقعیت مهمی است که ضرورت نگاه متفاوت و عمیق را به این فناوری ضروری می سازد.
یکی از بدیهی‌ترین اصول برای بررسی هر موضوع، وجود تفاهم در تعیین چارچوب و حدود آن موضوع و توافق برسر یک تعریف مشترک است.
متأسفانه به دلایل مختلفی از جمله تاثیر بیش از حد فعالیت‌های تبلیغاتی راجع به فناوری اطلاعات و ارتباطات و نبود هدایت و مدیریت جامع در کشور نسبت به این موضوع، برداشت و تلقی یکسانی نسبت به فاوا وجود ندارد.
جدا از اینکه افراد معمولاً دچار بخش‌نگری هستند و از زاویه ی کاری خود به فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌نگرند، در مبانی و کلیات نیز اختلاف نظرهایی وجود دارد. البته این چند‌گونگی‌ها عمدتا ناشی از گستردگی تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات در جامعه است.
با این وصف ابعاد و تعاریف مختلفی از فناوری اطلاعات و ارتباطات در مجامع ملی و بین المللی مختلف بیان می شود که من سعی دارم تعریف سازمان توسعه و همکاری های اقتصادی (OECD) را مبنا قرار دهم و گستره این فناوری را مشتمل بر محصولاتی که مرتبط با انجام پردازش اطلاعات و برقراری ارتباط، محصولات مرتبط با استفاده از پردازش الکترونیکی و محصولات استفاده شده در تولید محصولات فوق بیان نمایم. منظور از محصولات نیز به معنی کالا و خدمات است.
با این تعریف و گستره می توانید حجم کار و فعالیتی که باید در این صنعت انجام شود را تشخیص داد و به همین جهت است که برخی کشورها سیاست توسعه فناوری و صنعت خود را مبتنی بر توسعه صنعت اطلاعات و ارتباطات قرارداده اند.
بررسی شرایط فناوری اطلاعات ایران در منطقه و سطح بین المللی آن/ تحصیل 74 درصد رتبه های برتر در برق و کامپیوتر
خبرگزاری دانشجو: اگر امکان دارد به طور کلی شرایط ایران را در منطقه و سطح بین المللی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات بیان نمایید.
نقی زاده: برای پاسخ به سوال شما در ابتدا باید به این واقعیت اشاره نمود که یک شاخص واحد که واقعا بتواند تمامی ابعاد فناوری اطلاعات و ارتباطات وجود ندارد و حتی این شاخص هایی هم که در سطح بین المللی مطرح می شوند با وجود تمام توانایی ها و قابلیت های مهم سنجشی که دارند دارای نقص های جدی هستند که بعضا در گزارش های خودشان نیز به آن اشاره می شود.
من در ابتدا می خواهم جایگاه کشور را با توجه به واقعیت های خودمان تحلیل کنم. کلید طلایی و رمز توسعه و موفقیت در هر فناوری به ویژه، های تک ها نیروی انسانی مجرب و متعهد است.
کشور ما نیز بهترین و بااستعداد ترین نیروهای خود را در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات تربیت می کند به طوری‌که 74 درصد رتبه های زیر 150 در ایران در دو رشته برق و کامپیوتر که رشته های اصلی حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات جذب می شوند.
با توجه به چنین شرایطی و واقعیت های موجود در مورد بازار بزرگ کشور برای محصولات حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، جایگاه و شرایط فعلی کشور با وجود تمامی پیشرفت ها، جایگاه واقعی و مناسبی نیست.
این همه ظرفیت باید موجب شود که کشور در این فناوری در حوزه های مختلف جز 10 کشور برتر دنیا باشد و حجم بالایی از پیشرفت کشور باید بر دوش این حوزه باشد اما متاسفانه به علت عدم نگاه جامع به فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور نتوانسته است به جایگاه واقعی خود دست پیدا کند.
توجه جدی مسئولان به ICT راه حل رسیدن به چشم انداز 1404
در مورد مقایسه بر اساس شاخص های بین المللی نیز به طور مثال یکی از مهم‌ترین آمارها توسط مجمع بین المللی ارتباطات ارائه می شود که رتبه ایران در سال 2011 در شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات 88 بوده است و در سال 2011 با یک رتبه صعود به رتبه 87 رسیده است.
اگر این آمار را مبنا قرار دهیم از لحاظ جایگاه با چشم انداز 1404 فاصله معناداری داریم که نشان دهنده نیاز جدی کشور به توجه بیشتر به این حوزه است.
البته باز هم تاکید می کنم ضمن مفید بودن آمارهای بین المللی ما باید سنجه حرفه ای و مختص خود را نیز داشته باشیم. زیرا برخی از ابعادی که برای ما مهم است در حوزه بین المللی مورد سنجش و ارزیابی قرار نمی گیرد.
البته تحلیل بیشتر در مورد جایگاه ایران را به تفصیل در بخش های بعدی مصاحبه خدمت شما بیان خواهم کرد و ظرفیت های و جایگاه ایران را تشریح می کنم.
تحریم ها فرصت منحصر به فردی را برای بازیگران داخلی و کشور جهت توسعه این فناوری ایجاد می کند
خبرگزاری دانشجو: وضعیت این فناوری در کشور را در سال 1392 و به ویژه با وجود تحریم های بین المللی چگونه ارزیابی می کنید؟
نقی زاده: پاسخ به این سوال کمی دشوار است و پارامترهای مختلفی در آن موثر است. ولی اگر بخواهیم با در نظر گرفتن واقعیت ها به این سوال پاسخ دهیم باید به این نکته اشاره کنیم که تحریم ها دشواری هایی را در کوتاه مدت در مسیر توسعه این فناوری ایجاد خواهد نمود. اما یک نکته بسیار مهم است و آن نگرش و برنامه ریزی ما در این شرایط است.
اگر در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات با نگاهی جامع یعنی با توجه به توسعه محصولات سخت و نرم (که منظور من از محصولات نرم عمدتا به تولید محتوا بر می گردد) برنامه ریزی کنیم و بر اجرای آن متعهد باشیم، تحریم ها فرصت منحصر به فردی را برای بازیگران داخلی و کشور جهت توسعه این فناوری ایجاد می کند که ما را در منطقه سرآمد خواهد نمود.
وقتی به این موضوع اشاره می کنم که ما سرآمد خواهیم شد شاید برخی از افراد آن را دور از ذهن قلمداد نمایند اما در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات این مورد امکان پذیر است. دلیل این صحبت من نیز به نیروی انسانی توانمند و با استعداد بر می گردد.
دوباره یک بخشی از صحبت های خودم را که در پاسخ به سوال قبلی بود تکرار می کنم. 74 درصد رتبه های زیر 150 در سال 1391 در دو رشته کامپیوتر و برق جذب شده اند.
اما یک نکته مهم است که کار کردن با نخبه ها احتیاج به برنامه ریزی دقیق و حرفه ای می خواهد. باید برای نخبگان کارهای مهم و در سطح جهانی تعریف شود.
این را اگر در نظر داشته باشیم من اطمینان دارم مسیری را که سایر کشورها مثلا 20 ساله طی کرده اند در این فناوری کشور ما 10 ساله طی می کند و نه تنها سیاست های 20 ساله کشور در این حوزه تحقق می یابد که من تصورم این است که ما در دنیا جایگاهی تک رقمی را کسب خواهیم نمود.
اما اگر برنامه ریزی جامع نداشته باشیم دچار مشکلات و عقب ماندگی خواهیم شد که امیدواریم با درایت سیاست‌گذاران این چالش های ایجاد شده به فرصت های توسعه برای کشور تبدیل شود.
عدم جامع نگری در اسناد سیاست گذاری شده مشکل جدی در فناوری اطلاعات
خبرگزاری دانشجو: جناب دکتر به عنوان سوال آخر، وضعیت کشور در اسناد سیاست‌گذاری در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات را چگونه ارزیابی می نمایید؟
نقی زاده: در این حوزه اسناد مختلف و در یک تحقیق که انجام شده بود بالغ بر 40 سند شناسایی شده بود که به این حوزه از فناوری می پردازد و تقریبا همه آنها از عدم جامع نگری رنج جدی می بردند و هر گروهی از دیگاه خودش برای این حوزه سند تهیه نموده است که همین مورد خودش در عمل مشکلاتی ایجاد نموده است.
در مساله اسناد سیاست‌گذاری دو مساله مهم مطرح است، اول کیفیت و جامع نگری سند است و دوم تعهد به اجرای سند است. سند خوب سندی است که تبدیل به گفتمان آن حوزه شود و بازیگران مختلف اعم از دولتی و غیر دولتی در تحقق آن مشارکت داشته باشند.
واقعیت این است که فرآیند نگارش اسناد در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات باید حرفه ای تر و با حرکت به سمت مشارکت دادن بازیگران مختلف باشد و از ارائه تنها مجموعه ای از سخنان خیلی خوب فاصله بگیرد و به عمل نزدیک تر شود.
به خصوص با توجه به جایگاه مهم بخش خصوصی در توسعه این فناوری اهمیت نقش آنها در تحقق اسناد بسیار زیاد است.
خبرگزاری دانشجو: ضمن سپاسگذاری از تحلیلی که ارائه نمودید، اگر در پایان بخش اول، مطلبی را فکر می کنید که در این بخش باقی مانده است که باید بیان شود بفرمایید.
نقی زاده: فقط یک نکته را می خواستم بیان کنم که به امیدخدا در بخش های آینده، با توجه حوزه های اصلی نرم افزار، سخت افزار، مخابرات و تولید محتوا تحلیل های عمیق تری را ارائه خواهم نمود و وضعیت کشور را در این بخش ها تشریح خواهم کرد که امیدوارم کمک رسان متخصصان این بخش باشد.
ادامه دارد ...
ارسال نظرات