امام خمینی معلم اخلاقی بود که در عمل، دین را وارد عرصه سیاست کرد

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ اخلاق در سیاست! مؤلفه‌ای که سال‌ها محل بحث اندیشمندان جوامع مختلف بوده و البته هست؛ بسیاری تاکید دارند که سیاست به عنوان عملکردی اجرایی در اداره یک کشور، قرابتی با اخلاق ندارد؛ چرا که اخلاق در وهله نخست تداعی کننده یک (ارزش) انسانی است که به طرق گوناگون نمود می یابد.

در این میان، عده ای نیز بر این باورند که اخلاق و سیاست دو عنصر جدایی ناپذیر از یکدیگر به شمار می آیند و شاهد آن را سیاستمدارانی می دانند که اخلاق را وجهه اصلی کار خود قرار دادند؛ کسانی مانند امام راحل(ره).

در این راستا با حجت الاسلام دکتر احمدرضا یزدانی مقدم، مدیر گروه فلسفه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به گفت و گو پرداختیم که حاصل آن از نظرتان می گذرد:
 
«خبرگزاری دانشجو»- به نظر شما اخلاق می تواند جایگاهی در سیاست داشته باشد؟

یزدانی‌مقدم: بله، قطعاً، ببینید، اخلاق در سیاست به غیر از اخلاق در حیطه فردی است، در حیطه سیاست، بحث از منافع و مصالح مردم، در سطح کلان و ملی است، لذا عدالت به عنوان یکی از ساحت های اصلی اخلاق بالطبع در این میدان حضور دارد، بنابراین می بینیم که ضرورتاً عنصر اخلاق در سیاست جایگاهی ویژه دارد.

«خبرگزاری دانشجو»- آیا اخلاق سیاسی همان اخلاق فردی است؟ به بیان بهتر این دو با یکدیگر ملازمه ای دارند؟

یزدانی‌مقدم: خیر، اخلاق در سیاست با اخلاق فردی تفاوت دارد، چه بسا انسانی در اخلاق فردی خود شخصیتی ممتاز باشد و ویژگی‌های اخلاقی او اعلا، اما همین رویه در میدان سیاست به ضد اخلاق تبدیل شود؛ مثلاً برای شخصی که نماینده یک ملت است، تواضع معنا پیدا نمی‌کند، او باید متکبر باشد یا به عنوان نمونه‌ای دیگر مؤلفه «گذشت کردن»؛ این مفهوم در اخلاق، خوب است، اما در سیاست نیست، یعنی یک سیاست‌مدار نمی‌تواند از منافع کشورش بگذرد، بنابراین می بینیم که اخلاق فردی و اخلاق سیاسی با یکدیگر تفاوت دارند.

«خبرگزاری دانشجو»- اخلاق تا چه اندازه می تواند در پیشبرد اهداف حکومت موثر باشد؟

یزدانی‌مقدم: با توجه به تفاسیر یاد شده و همچنین تفاوت هایی که عنوان کردم، اخلاق از وجهی خاص تاثیر زیادی بر سیاست دارد، برای مثال در مورد عدالت که قبل‌تر به آن اشاره داشتم، هیچ چیز مانند این مورد در میان مردم نیست، البته مقصود ما عدالت سیاسی و اجتماعی نیست، بلکه باید رفتار در جامعه طوری باشد که مردم را به سوی توانایی فردی، مالی و اجتماعی از یک سو و تعالی اخلاقی متاثر از رفتار و عملکرد صحیح سیاسی، از سوی دیگر ببرد.

در فرمایشان حضرت علی(ع) داریم که هیچ چیز مانند عدالت به داد حکومت نمی رسد، بنابراین اگر حکومتی بخواهد کارهای خود را پیش ببرد لازمه اش این ویژگی اخلاقی یعنی عدالت است.

«خبرگزاری دانشجو»- اما نقش معلم اخلاق در جامعه چیست و چه اثری می تواند بر اجتماع داشته باشد؟

یزدانی‌مقدم: یک معلم اخلاق می‌تواند به ما متذکر شود که دین برای آباد ساختن دنیا و آخرت ما آمده است، اگر معلم اخلاق باشد و فضایل سیاسی و اجتماعی را بیان کند، در این صورت در این مقام در جهت سعادت مردم در دنیا و اخلاق و عدالت عمل می شود.

«خبرگزاری دانشجو»- مقصود از معلم اخلاق دقیقاً چه افرادی است و با چه ویژگی هایی؟

یزدانی‌مقدم: در فرهنگ ما مقصود از معلم اخلاق، اشخاص بزرگواری هستند که توانسته‌اند در زندگی فردی و اجتماعی و در سطوح گوناگون زندگی وجهه اخلاقی عملکرد خود را به نسبت سایر وجوه، رجحان بخشند؛ بزرگانی مانند آیت الله بهجت، آیت الله شاه آبادی، امام راحل، کسانی نظیر آنها و دیگر بزرگان که هنوز وجود پربرکت‌شان را داریم؛ در این سطح اگر یک معلم اخلاق مثل امام خمینی(ره)، علامه طباطبایی، شهید مطهری، آیت الله شاه آبادی و چهره‌هایی که دستی هم در سیاست داشته اند، بیایند و برای مردم صحبت کنند، تاثیر بسزایی بر نگرش مردم در حوزه اخلاقیات و البته نگرش سیاسی صحیح آنان خواهند داشت.

امام خمینی(ره) در مقام عمل مصداق بارز سیاستمداری بود که اخلاق و سیاست را با یکدیگر پیوند داد؛ امام راحل معلم اخلاقی بود که در عمل، دین را وارد عرصه سیاست کرد.

«خبرگزاری دانشجو» - تا زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری فاصله چندانی نداریم، چگونه می توان حماسه سیاسی خلق کرد؟

یزدانی‌مقدم: برای پاسخ به این سوال لازم می دانم به این گفته امام راحل اشاره کنم که فرمود: حفظ نظام اسلامی از اوجب واجبات است، همین جمله امام خمینی(ره) کافی است تا به اهمیت این حماسه عظیم پی ببریم، مردم ایران همیشه و در همه برهه‌ها حضور داشته‌اند و پایبندی خود را به نظام ثابت کرده اند، حضور در انتخابات و همچنین لحاظ کردن الگوهای عملی رفتاری، بویژه در رابطه با تبلیغات کاندیدا و محترم نگه داشتن نظرات یکدیگر، بخصوص از سوی طرفداران آنها یکی از عواملی است که می تواند منجر به حماسه سیاسی شود.