آتش‌نشان زن؛ ضرورت؟ استثنا؟ یا ریحانه قهرمان؟!

گروه اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»؛ زهرا مهاجری- حضور زنان در مشاغل سخت، آن هم پا به پای مردان، همواره مسئله ای قابل طرح و بحث بوده و هست. بسیارند کسانی که معتقدند زن ها قابلیت و توانایی انجام هر کاری را دارند و چون دارند باید وارد آن کار شده و به قول معروف از مردان کم نیاورند!

می شود حدس زد این مسئله از کجا آب می خورد! در غرب و در بسیاری از مشاغل، زنان دوشادوش مردان به ایفای نقش می پردازند و اصلاً چیزی به نام شغل زنانه و مردانه هم وجود ندارد.

از آنجا که ما هم نباید از دنیا عقب بمانیم، در کشور خودمان در سال های اخیر، برخی مشاغل به تسخیر خانم ها درآمده است؛ از راننده کامیون ترانزیت گرفته تا قصاب و کارواشی و رانندگی اتوبوس «بی. آر. تی».

مشاغلی که علاوه بر سخت بودنشان، لزوم چندانی برای حضور یک زن در آنها حس نمی شود و صرفاً به خاطر اثبات همان مفهوم «ما هم می توانیم» شکل گرفته و ایجاد شده است.

اما این که در برخی مشاغل زن ها باید ورود کنند یا نه، هنوز اختلاف نظر وجود دارد. یکی از این مشاغل سخت و خطرناک، آتش نشانی است.

آتش نشان زن از رویا تا واقعیت

از سال 1666 که آتش سوزی بزرگ لندن مردم را به فکر واداشت تا موسسه یا سازمانی را برای اطفای حریق تاسیس کنند تا سال 1818 که یک زن برای اولین بار آتش نشان شد، بیش از 150 سال فاصله است. این زن آفریقایی- آمریکایی در شهر نیویورک آتش نشان شد و از رشادت های او بسیار گفته و شنیده شده است.

پس از آن که سازمان آتش نشانی به شکل امروزی در دنیا تاسیس شد، کم کم پای زن ها به این سازمان هم باز شد و الان در بسیاری از کشورهای دنیا، زن ها در کنار آتش نشانان مرد به عملیات های مختلف می پردازند.

در ایران زمزمه های این بحث از مدت ها پیش مطرح شده است. طی سال های گذشته، فراخوان های زیادی برای آموزش و به کارگیری آتش نشانان داوطلب از سوی سازمان آتش نشانی داده شد که در بین این فراخوان ها، آموزش به زنان نیز دیده می شد. یکی از جدی ترین این فراخوان ها در سال 85 بود که سازمان آتش نشانی کرج، اعلام نیاز به استخدام تعداد محدودی آتش نشان زن کرد.

در آن زمان، بیش از 160 نفر برای ثبت نام و شرکت در آزمون مراجعه کردند که مرحله اول 60 نفر و در مرحله پایانی 12 نفر موفق به گذراندن آزمون های سنگین علمی و عملی سازمان شده و به عنوان اولین آتش نشانان زن خاورمیانه مشغول به کار شدند. این تعداد الان به 29 نفر رسیده اند و در عملیات ها شرکت می کنند.

بعد از آن هم در چند شهرستان دیگر این طرح اجرایی شد و زنان به عملیات ها راه پیدا کردند.

در تهران هم فرایند جذب و آموزش زنان برای آتش نشانی انجام شد، اما مدتی بعد، معاون عملیات سازمان آتش نشانی تهران اعلام کرد که در حال حاضر نیازی به استفاده از نیروهای آتش نشان زن در شهر تهران نداریم.

این مقام مسئول در همان سال گفت: اگرچه تا پیش از این، اعزام زنان آتش نشان تهرانی در انجام ماموریت های اطفای حریق و امداد و نجات پیش بینی شده بود، اما در حال حاضر بحث جذب و آغاز به کار این افراد در سازمان آتش نشانی تهران منتفی است.

مسئولین وقت آتش نشانی با همین جمله «فعلاً هیچ گونه برنامه ای برای جذب زنان آتش نشان در سازمان وجود ندارد» آب پاکی را روی دست همه ریخت و رویای بانوان تهرانی برای جنگجوی آتش شدن را نابود کرد!

ریحانه‌ها قهرمان می‌شوند

در دستورات دینی ما همواره تاکید شده که شایسته نیست زن ها مردنمایی کنند. زن از نظر اسلام انسانی حساس و رقیق القلب و لطیف است که این لطافت را نباید از دست دهد و به همین دلیل است که اسلام مشاغل سخت را برای او پیشنهاد نمی دهد و ورود او به این طور کارها را فضیلت نمی داند. بزرگترین شاهد مثال این قضیه هم همان فراز معروف از سخن امیرالمومنین(ع) است که: «وَلاَ تُمَلِّکِ الْمَرْأَةَ مِنْ أَمْرِهَا مَا جَاوَزَ نَفْسَهَا، فَإِنَّ الْمَرْأَةَ رَیْحَانَةٌ، وَلَیْسَتْ بِقَهْرَمَانَة»

در این که آتش نشانی یکی از مشاغل سخت است، شکی نیست و در این قضیه هم که روح لطیف زن با بعضی شغل ها و کارها تناسبی ندارد هم شکی نیست، ولی چیزی که لزوم و اهمیت وجود و ورود زنان به برخی عرصه ها را پررنگ می کند، اتفاقات و تجربیاتی است که پیش از این رخ داده و جای خالی زن را در این مشاغل نمودار کرده است.

پای حرف آتش نشانان باتجربه که بنشینی و تجربیاتشان را که بشنوی، کمی نظرت نسبت به حضور خانم ها در عملیات های سخت عوض می شود و جای خالیشان را حس می کنی. یکی از آتش نشانان باتجربه می گوید که همه عملیات های آتش نشانی، خاموش کردن آتش نیست و در بسیاری از موارد، آتش نشانان با حوادث خاص دیگری روبرو هستند. او می گوید: «شرایطی پیش می آید که مثلاً در یک حادثه پوشش یک خانم مناسب نیست یا شرایط خاصی دارد و خودش، همسرش و یا خانواده اش در عملیات، اجازه کار به آتش نشانان و ماموران اورژانس مرد نمی دهند. در این موارد است که واقعاً مستاصل می شویم و حضور یک خانم که آموزش های لازم را دیده و می تواند بدون صدمه زدن به سانحه دیده او را نجات دهد، حس می شود.»

ملکی، سخنگوی سازمان آتش نشانی تهران در این باره می گوید: وجود خانم ها در بعضی حوادث واقعاً ضروری به نظر می رسد، خصوصاً از نظر روانی. در حال حاضر در خیلی از کشورهای دنیا در اورژانس و آتش نشانی از زن ها برای عملیات ها استفاده می کنند و تجربه های موفقی هم محسوب می شود.

این مقام مسئول ادامه می دهد: در تهران هم یک چنین طرحی لازم به نظر می رسد و تا الان دلیل خاصی برای عملیاتی نشدنش وجود نداشته است.

به گفته ملکی، الان آتش نشانان زن در تهران فقط کسانی هستند که یک دوره آموزشی سخت را پشت سر می گذارند و بعد هم می روند خانه هایشان! از این افراد فقط در مانورها و برنامه های این چنینی استفاده می شود!

کپسول سنگین بود، نتوانستیم بیاوریم خانه!

آمار درستی از تعداد آموزش دیدگان زن در آتش نشانی در دست نیست، اما شواهد نشان می دهد که این عدد نمی تواند عدد کمی باشد.

خیلی ها در سن و سال و شغل مختلف و با هر تحصیلات و علاقه ای رفته اند دوره سخت آتش نشانی را پشت سر گذاشته اند به امید این که یک روز بتوانند در جایی به کسی خدمت کنند.

خانم موسوی یکی از آن آموزش دیده هاست. خانه دار است و سن و سالی از او گذشته ،اما به خاطر عشقش به آتش نشانی، رفته و همه دوره طاقت‌فرسا را پشت سر گذاشته است. می گوید: در دوره همه جور آموزشی داشتیم. از آموزش های تئوری مثل نام مواد خاموش کننده و این که کدامشان مناسب کدام آتش است، گرفته تا آموزش های عملی مثل شناسایی اجزای ماشین آتش نشانی و آموزش درآوردن شلنگ و بالا رفتن از نردبان و پریدن و غیره!

این بانوی میانسال با این که عاشق این کار است، اما اعتراف می کند که در بعضی جاها کم می آورده و توانایی لازم را نداشته. نه تنها خودش که سایر همدوره ای هایش هم: «مثلا یک جا آموزش کار با اره داشتیم. اره چوب بری، آهن بری، درل و ...؛ در آن مقطع بود که خیلی از همدوره ای هایم بریدند و بعد از آن نیامدند کلاس!»

وفایی هم بانوی جوانی است که در دوره رایگان آتش نشان داوطلب شرکت کرده و با نمره خوبی دوره را به پایان رسانده. او هم از سختی های دوره می گوید و این که بعضی از تمرین ها واقعاً برای جسم زن اذیت کننده ست.

ملکی، سخنگوی آتش نشانی هم به این نکته تاکید خاصی دارد. می گوید که علاوه بر مسائل روانی و حساس بودن خانم ها، فیزیکشان هم ضعیف است و به همین خاطر نمی توانند در همه جور عملیاتی کمک کنند و فقط می شود بهشان مسئولیت های خاصی سپرد.

وفایی با این که جوان است و جثه و بنیه اش هم ضعیف به نظر نمی رسد در پایان حرف هایش می گوید: «آخر دوره به عنوان یادبود کپسول آتش نشانی دادند که چون سنگین بود حتی نتوانستیم بیاوریمش خانه!»

بحث آتش نشان زن نه در جریان است و نه کاملاً منتفی شده! هر از گاهی یک زمزمه هایی به گوش می رسد و خاموش می شود و تکلیف آن به طور قطع مشخص نیست. سخنگوی آتش نشانی در مورد نقاط ضعف و قوت این طرح می گوید: چون تا به الان وجود نداشته، نمی توان قضاوتی هم درباره آن کرد. به هر حال هر طرحی در زمان اجرا یکسری نکته منفی پیدا می کند که تا جا افتادن طرح، باید آنها را به جان خرید.

این مقام مسئول در آتش نشانی پیشنهاد می دهد که پیش از اجرایی شدن طرح، کارگروهی تشکیل شود و تمام نقاط مثبت و منفی را پیش بینی کند تا مبادا نقاط منفی باعث منتفی شدن کل طرح پس از اجرا شود.

در هر حال، آتش نشان شدن زن ها دیکته کمتر نوشته شده ای است که فعلاً غلط چندانی ندارد؛ باید نشست و دید تهدیدها و فرصت های این طرح جذاب را!