ضمانتی در همسو کردن طرح‌های علوم‌پزشکی برای رفع مشکل وجود ندارد

گروه علمی «خبرگزاری دانشجو»؛ هدفمندی پژوهش یکی از موضوعات مهم در حوزه پژوهش های علوم پزشکی است که نقشه جامع علمی کشور و برنامه پنجم توسعه نیز تاکید فراوانی بر آن دارند، به ترتیبی که پژوهش ها منتج به دستاورد علمی مشخصی بشوند و این دستاوردها منطبق با نیاز واقعی جامعه باشند؛ در صورتی که این شروط  رعایت نشود، پژوهش به موضوعی زینتی و لوکس تبدیل می شود که نتایج آن دور از دسترس عموم مردم قرار خواهد داشت.  

 

شاخصی که می تواند این مسئله را بسنجد نسبت تعداد ثبت اختراع به تعداد مقالات است، استاندارد  جهانی این عدد 4/1 تا 2 درصد است؛ در واقع به ازای هر 50 مقاله منتشر شده، حدود دو اختراع نیز به ثبت می رسد، البته این عدد معدل همه حوزه هاست.

 

چرا که در بخش های فنی و یا حوزه هایی از قبیل داروسازی این عدد بالاتر است و در حوزه رشته پزشکی به علت اهمیت مطالعات پایه ای و بنیادی این عدد کمتر می باشد، از سوی دیگر باید شرکت های پتنت خوانی (حق ثبت اختراع) نیز تاسیس شوند که تنها وظیفه آنها اجرایی کردن این پژوهش هاست.  

 

شرکت های زایشی نیز پدیده ای هستند که در همین راستا تعریف شده اند، این شرکت ها با حمایت دانشگاه ها یا مراکز تحقیقاتی برای تبدیل علم به فناوری شروع به کار می کنند و سپس مستقل می شوند، اکنون این اعداد برای جامعه پژوهشی کشور کمتر از استاندارد است که این مسئله نشان می دهد رشد مقالات علمی کشور چندان متناسب با رشد فناوری نبوده و دانشمندان ما بیشتر در حال از بین بردن خلاهای علمی دانشگاه های غربی هستند، نه رفع نیازهای جامعه خودمان! 

 

مرکز تحقیقات شهید رهنمون دانشگاه علوم پزشکی یزد یکی از مراکزی است که با وجود افراد مجرب در حیطه های تخصصی مرکز، انگیزه بالا در مدیریت دانشجویی، وجود رسالت متخصص و برنامه راهبردان، امکان همکاری و ارتباط با سایر مراکز تحقیقاتی و ارگان ها و سابقه برنامه ریزی کوتاه مدت توانسته است فعال و پویا به حیات خود ادامه دهد.  

   

«خبرگزاری دانشجو» با عباس وکیلی زارچ، دبیر تحقیقات شهید رهنمون دانشگاه علوم پزشکی یزد درباره فعالیت های این مرکز به گفت و گو نشسته است. 

 

 

 

«خبرگزاری دانشجو»- رسالت های مرکز تحقیقات شهید رهنمون دانشگاه علوم پزشکی یزد چیست؟  

 

وکیلی زارچ: شناسایی ظرفیت های علمی، تحقیقاتی و ایجاد پیوند بین توانمندی ها و نیازمندی ها به منظور کمک به اثربخشی تحقیقات کاربردی و توسعه ای کشور از رسالت هایی است که این مرکز دنبال می کند.

 

«خبرگزاری دانشجو»- بارزترین نقاط ضعف این مرکز چه مواردی است؟

 

وکیلی زارچ: اعتماد به نفس پایین برخی اعضا برای انجام مسئولیت هایشان، کمبود وقت برای مدیریت دانشجویی، نبود نظام منسجم نظارت و ارزشیابی،‌ درگیری بیش از حد اعضای هیئت علمی به کارهای درمانی و آموزشی و کمبود امکانات از نقاط ضعفی است که با آن مواجه هستیم.

 

«خبرگزاری دانشجو»- چه مشکلاتی هم اکنون گریبانگیر پژوهش های پزشکی شده است؟

وکیلی زارچ: حوزه پزشکی نیاز به حمایت دستگاه های دولتی برای ایجاد کشش در پژوهش دارد، در حوزه های دیگر با تکمیل فرآیند تبدیل ایده به ثروت خود به خود موتور تحقیقات روشن خواهد شد و به سمت رفع نیازهای جامعه پیش خواهد رفت، اما در حوزه پزشکی به این علت که اهمیت پژوهش های پایه ای و بنیادی بیشتر است، مراکز دولتی مسئول جهت دهی به پژوهش ها شده اند.

 

به این منظور بر حوزه های اولویت دار علوم پزشکی تاکید و مقرر شده 70 درصد بودجه تحقیقات علوم پزشکی به 15 حوزه اولویت دار اختصاص یابد، درون این حوزه ها نیز زیربخش هایی باید مورد توجه بیشتر قرار بگیرد که به رفع معضلات بومی منجر شود که شاید بعضی از این حوزه ها مورد توجه بین المللی قرار نداشته باشند، این موضوع در نقشه جامع علمی سلامت نیز تصریح شده است و پیش بینی شده «صندوق حمایت از پژوهش و فناوری سلامت کشور» تاسیس شود و با فراخوان پژوهش های مورد نیاز، این امر را تسهیل کند. 

پژوهش ها در یک موضوع یا فیلد مشخص هم باید همسو شوند تا برآیند آنها به یک نتیجه علمی مشخص بینجامد، به نظر می رسد روند سنتی تصویب و حمایت از طرح های تحقیقاتی که اکنون در دانشگاه های علوم پزشکی اجرا می شود، چندان امیدوار کننده نیست؛ چرا که هیچ تضمینی نیست که پژوهش ها سمت و سوی واحدی را طی کنند تا ماحصل همه آنها منجر به رفع یک مشکل علمی شود.

 

«خبرگزاری دانشجو» - جمهوری اسلامی در افق آینده، دو چشم انداز مهم علمی را پیش بینی کرده است، برای رسیدن به رتبه اول علمی در منطقه طی 20 سال و رسیدن به مرجعیت علمی دنیا طی 50  سال چه راهکارهایی پیشنهاد می دهید؟

 

وکیلی زارچ: رسیدن به این دو هدف تلاش های فراوانی را می طلبد که شاید بتوان دانشجویان را یکی از مهمترین عناصر مفید در این مسیر تلقی کرد، بدون شک این دو هدف والا مستلزم برنامه ریزی دقیق برای رفع موانع پژوهشی در عرصه تحقیقات دانشجویی است.

 

از سویی دانشجویان به عنوان بدنه اصلی فعالیت های تحقیقاتی آینده کشور، نیازمند حمایت و توجه بیشتری از حیث پژوهش های کاربردی و نوآورانه هستند، در حالی که هم اینک مشکلاتی در زمینه پژوهش های دانشجویی مانند به نتیجه نرسیدن پژوهش ها، مقطعی بودن طرح های تحقیقاتی و اصطلاحاً «باری به هر جهت پژوهیدن» و همکاری ضعیف بین دانشجو و استاد وجود دارد؛ شکی نیست که پژوهش باید در رأس امور قرار گیرد، اما پژوهش مناسب نیازمند آموزش مناسب است.

 

«خبرگزاری دانشجو»- مرکز تحقیقات شهید رهنمون برای تحقق این مهم چه برنامه هایی در دست اجرا دارد؟

 

وکیلی زارچ: در این زمینه کانون علمی-پژوهشی (مرکز تحقیقات دانشجویی بسیج) دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد قصد دارد حلقه واسط را بین این دو قشر برقرار کند، به طوری که گزیده ای از این رویکردها، در دستور کار بسیج دانشجویی قرار گرفته است.  

 

جهت دهی به پژوهش ها و هدفمند کردن آنها و تربیت پژوهشگران آینده کشور با افق رسیدن به رتبه اول منطقه در چشم انداز 1404 با در اختیار قرار دادن و آموزش کلیه سطوح علم تحقیقات و تلاش در جهت اعتلای علمی ایران اسلامی در چارچوب نقشه جامع علمی کشور طبق منویات امام راحل و رهبری گرانقدر به عنوان اصلی ترین اهداف مرکز تحقیقات دانشجویی بسیج دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد است.  

 

این فعالیت ها دو بخش تخصصی و عمومی را شامل می شود:‌ هدف از فعالیت های بخش خصوصی کامل کردن حلقه ابتر بین ایده و تولید علم و تقویت پژوهش های میان رشته ای از طریق ممزوج کردن انجمن های منوط به کانون علمی-پژوهشی است، در این راستا انجمن های علمی تاسیس، و به بخش های سلول های بنیادی، لانه گزینی، طب اسلامی، نانوتکنولوژی و پزشکی هسته ای تقسیم شدند.

 

در بخش فعالیت های عمومی نیز با توجه به اینکه لازمه هر پژوهشی، آموزش است، در این راستا به منظور تبیین ضرورت و اهمیت پژوهش، بخصوص در حوزه های منوط به عملکرد کانون (مرکز) و نیز اولویت دار نقشه جامع علمی، تلاش در جهت تبدیل علم و دانش به گفتمان غالب جامعه صورت گرفته است.

 

 

همچنین ایجاد ارتباط با مرکزEDC  دانشگاه و همکاری در برگزاری کارگاه های المپیاد دانشجویی با این مرکز مورد توجه بوده و برنامه ریزی هایی در برگزاری کارگاه های آتی مرکز EDC صورت گرفته است.

 

«خبرگزاری دانشجو» - مرکز تحقیقات شهید رهنمون برای ارتقای حوزه پژوهشی چه برنامه های دیگری تدوین کرده است؟

 

وکیلی زارچ: ارتقای کانون علمی-پژوهشی به اولین مرکز تحقیقات دانشجویی دانشگاه، آغاز پروژه های تحقیقاتی،‌ انجام طرح های تحقیقاتی کوتاه مدت،‌ تولیدات علمی مرکز، انجام تفاهم نامه ها بین پژوهشکده علوم تولید مثل یزد و مرکز تحقیقات دانشجویی بسیج و توزیع چهار شماره از فصلنامه علمی- پژوهشی مرکز از برنامه های تدوین شده است.

 

«خبرگزاری دانشجو»- این مرکز تاکنون چه اقداماتی انجام داده است؟

وکیلی زارچ: برگزاری کارگاه تخصصی دو روزه طب سنتی، برگزاری سمینار آشنایی با انجمن پزشکی هسته ای با موضوع بحث در زمینه های کنترل کیفی رادیوداروها و کنترل کیفی دستگاه ها، بررسی مقایسه ای تصاویر پزشکی هسته ای با سونوگرافی و رادیوگرافی، دزیمتری بیماران و پرسنل، برگزاری سمینار آشنایی با مدیریت در اردیبهشت امسال با موضوع عدالت در سلامت و آشنایی با لاین های تحقیقات، برگزاری کارگاه های تخصصی عملی سلول های بنیادی با عنوان تکنیک های کشت سلول های بنیادی و کاربرد آنها در پزشکی ترمیمی و نحوه تهیه محیط کشت از برنامه هایی بوده که این مرکز انجام داده است.

  

علاوه بر این برگزاری سمینارهای متعدد آشنایی با انجمن های سلول های بنیادی و لانه گزینی، برگزاری دو دوره نشست پژوهشی گروه های پژوهشی سلول های بنیادی، برگزاری دو دوره کارگاه های لانه گزینی و بررسی مورفولوژی در جنین موش آزمایشگاهی، برگزاری کارگاه های مدون و زنجیره ای روش تحقیق به منظور هموارسازی مسیر ورود دانشجویان به عرصه تحقیق با آموزش مناسب، برگزاری ژورنال کلاب های سلول های بنیادی، برگزاری یک دوره سمینار آشنایی با طب اسلام و برگزاری سمینار آشنایی با نانو و کاربرد نانوپارتیکل های رایج در دارو سازی و نیز روش های ساخت آنها از دیگر برنامه های اجرا شده مرکز تحقیقات شهید رهنمون است.   

 

مرکز تحقیقات شهید رهنمون دانشگاه علوم پزشکی یزد پویایی و نوآوری، پیشروی، اثرگذاری در نهادهای علمی و اجرایی در حوزه های بنیادی، مورد اعتماد و مشورت سازمان ها و نهادهای علمی و اجرایی مرتب، ایجاد و توسعه ارتباطات با سایر مراکز و شبکه های تحقیقاتی ملی و بین المللی، ایجاد مرکز به صورت یک عضو از مجموعه هماهنگ و اولویت بخشی به پژوهش در تحقیقات پایه و بالینی را در افق چشم انداز خود دارد.