هر عرفانی که عقل را بکوبد عرفان نیست

به گزارش خبرنگار اندیشه «خبرگزاری دانشجو» سومین نشست از سلسله‌ نشست‌های نیاز انسان به عرفان با عنوان بررسی عرفان‌های نوظهور با حضور دکتر محمد اسدی گرمارودی مدیرگروه معارف دانشگاه صنعتی شریف و احمد حسین شریفی عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی عصر امروز در سالن جابربن حیان دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد.
 

اسدی گرمارودی در ابتدای این نشست گفت: عرفان شکل درست دین‌داری است اگر انسان‌ها را به دین‌دار و بی‌دین تقسیم کنیم دین‌داران را هم می‌توان به دین‌دار عارفانه و غیرعارفانه تقسیم کرد. عالی‌ترین شکل صیرورت‌ انسان در سیر الی الله عبادت عابدانه است برای نیل به فوض عظیم نیز نیاز به عبودیت است که شکل آن عبادت عارفانه است، پس اگر عبادت ارزنده انسان را به عالی‌ترین درجه می‌رساند عبادت عارفانه است ضرورت نیاز انسان به عرفان نیز مشخص می‌شود.

وی با بیان اینکه در مقابل حق و حقیقت، باطل و مجاز عرض اندام کرده و زمینه را برای لوث کردن حق فراهم می‌کنند خاطرنشان کرد: حضرت علی (ع) در نهج‌البلاغه می‌فرمایند اگر حق با باطل آمیخته نمی‌شد و باطل هم حق را در خود نمی‌آمیخت مردم هیچ گاه دچار اشتباه نمی‌شدند اما همیشه دشمنان دانا و دوستان نادان باطل را با رنگ و لعاب حق به خورد مردم می‌دهند در واقع آنها حق را با باطل می‌آمیزند تا باطل کاملا خود را نشان ندهد که این مسئله باعث فریب و نیرنگ شده است.

مدیرگروه معارف دانشگاه صنعتی شریف ضمن برشمردن خصایص عرفان‌های اصیل اسلامی به ویژه عرفان شیعی گفت: اولین خصیصه این عرفان‌ها تعامل عقل و دل است، پس از امام صادق (ع) انواع مکتب‌ها در دنیای اسلام پیدا شدند می‌بینیم که پس از امام موسی‌کاظم (ع) روایاتی که در باب عقل مطرح می‌شود از ائمه دیگر بیشتر است. به امام رضا (ع) عرض کردند یهودی‌ها از طریق معجزات حضرت موسی و مسیحی‌ها از طریق معجزات حضرت عیسی (ع) حقانیت خود را اثبات می‌کنند امروز حجت بر خلق چیست؟ امام رضا (ع) فرمودند: حجت عقل است یعنی شما با عقل می‌فهمید قرآن معجزه و امام حجت است

وی ادامه داد: یکی از بزرگ‌ترین امتیازات اسلام بر سایر ادیان این است که معجزات بقیه ادیان چشم پرکن و مقطعی بود، اما معجزه اسلام یعنی قرآن علاوه بر چشم پرکن بودن عقل پرکن و متداوم است. اگر عرفانی عقل را بکوبد نتیجه آن چیست؟ برخی به نام عرفان می‌گویند آزادی جنسی داشته باش تا به خدا برسی و اگر این مسئله با عقل جور در نمی‌آید عقل را کنار بگذارد.

اسدی گرمارودی اظهار داشت:‌امام کاظم (ع) فرمودند خداوند دو حجت برای خلق قرار داده یکی رسول و امام و دیگری عقل. کار عقل فهم است و علم‌الیقین نه عشق و عین‌الیقین؛ اما این دو باید با یکدیگر تعامل داشته باشند نه تضاد چه وقت عرفای واقعی گفته‌اند عقل را کنار بگذار؟ در بحث دینی و اصول فقه هم فقها به این مسئله پرداخته‌اند و بحث تعامل عقل و وحی را مطرح کرده‌اند. در واقع هر عرفانی که عقل را بکوبد عرفان نیست.

مدیر گروه معارف دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به خصیصه دوم عرفان‌های اصیل گفت: در اینجا سوال مطرح می‌شود که هدف در عرفان چیست ممکن است کسی که در مسیر عرفان واقعی حرکت می‌کند به کراماتی دست پیدا کند، اما هدف از عرفان فقط خداست هر کلاس و استاد عرفانی که هدفی جز رضای خدا را مطرح کند آن عرفان، عرفان اسلامی نیست.

وی با بیان اینکه دعای جوش کبیر اوج رابطه عرفانی شیعیان با خداست اظهار داشت:‌ استاد بنده می‌گفت اساتیدی در عرفان داشته‌ایم که هر شب در قنوت نمازشان دعای جوش کبیر را می‌خواندند در فراز 39 این دعا آمده «یا خیرالمطلوبین، یا خیر المقصودین» این دعا به ما یاد می‌دهد که خیر محبوبین خداست در فراز 52 نیز است «یا سرورالعارفین» چه چیزی عارف را شاداب می‌کند این خداست که به عارف شادابی می‌بخشد و سرور عرفانی انس با حضرت حق است. پس عرفان اسلامی به عقل بها می‌دهد و بحث آن خداست.
 

اسدی گرمارودی سومین خصیصه عرفان اصیل اسلامی را شریعت‌محور بودن آن دانست و خاطرنشان کرد: اگر عارف تا پله 90 عرفان هم با خون‌دل بالا رود تنها یک ترک شریعت ممکن است موجب سقوط او به پله اول شود. عارف مقید به شرع است و حواسش جمع است که گناه نکند اما حالا به نام عرفان جلسه می‌گذارند و در آنجا مرتکب خلاف شرع می‌شوند این در حالی است که عرفان می‌گوید باید عقل را ملاک قرار دهیم در راستای خدا حرکت کنید و به شریعت مقید باشید.

وی در پایان گفت: کسی پیش شیخ‌حسن‌علی نخودکی رفت و گفت: می‌خواهم در عرفان اسلامی پیش بروند شیخ‌حسن‌علی به او گفت: باید نماز شب بخوانی او گفت: توفیق خواندن نماز شب ندارم شیخ به او گفت: آیا در روز گناه می‌کنی و واجبات را انجام نمی‌دهی وی گفت سعی می کنم از گناه پرهیز کنم و واجبات خود را انجام دهم شیخ از او پرسید: آیا پدر و مادر از تو راضی هستند؟ پاسخ داد بله راضی هستند شیخ به او گفت: پس هر روز صبح سوره یاسین را بخوان‌. آن فرد هم هر روز صبح در راه رفتن به محل کار سوره یاسین را از حفظ می‌خواند، اما توفیق نماز شب را باز هم پیدا نکرد. وی می‌گفت سراغ شیخ رفتم که از او گلایه کنم شیخ کلاس داشت و من پشت در نشستم تا کلاس تمام شود اما شنیدم که می‌گوید بعضی‌ها به جای اینکه مودب باشند و وضو بگیرند و یاسین بخوانند این سوره را در راه می‌خوانند و توقع دارند که توفیق نماز شب را حاصل کنند.