کرسی آزاداندیشی؛ بهترین راه مهار هرج و مرج فرهنگی

گروه آزاداندیشی «خبرگزاری دانشجو»- مریم عظیمی؛ در بحث ذیل سعی شده است تا مبانی و ویژگی هایی چند از آزاد اندیشی، از برخی از بیانات مقام معظم رهبری استخراج شود:

مبانی و ویژگی هایی چند از آزاد اندیشی، در نظر رهبر انقلاب:

1. آزادی بیان تابعی از آزادی فکر است
رهبر انقلاب اسلامی آزادی بیان را تابعی از آزادی فکر دانسته و معتقدند وقتی آزادی فکر باشد، به طور طبیعی آزادی بیان هم هست، ایشان می فرمایند: عمده، آزادی فکراست که انسانها بتواند آزاد بیندیشند .

2. آزاد اندیشی امکان رشد را در همه زمینه ها فراهم می کند
با توجه به بیانات رهبری در غیر فضای آزاد فکری، امکان رشد وجود ندارد، برای فکر، برای علم، برای میدان های عظیم پیشرفت بشری اصلا جایی وجود نخواهد داشت.

3. آزاد اندیشی، راه شکوفائی و خلاقیت
معظم له ضمن لزوم تقیب ایده ایجاد کرسی های آزاد اندیشی، تا لحظه‌ عملی‌ شدن‌ و ثمر دادن‌، هر چند دراز مدت به طول بینجامد می فرمایند: نه‌ مأیوس‌ شوید و نه‌ شتابزده‌، اما باید این‌ راه‌ را که‌ راه‌ شکوفائی‌ و خلاقیت‌ است‌ به‌ هر قیمت‌ پیمود.

4. ضرورت آزاد اندیشی در ضمن وفاداری به اصول و اخلاق و منطق
در بیانان ایشان آمده است که: این‌ انقلاب‌ باید بماند و برنامه‌ تاریخی‌ و جهانی‌ خویش‌ را به‌ بارنشاند، همچنین ایشان شجاعت‌ نظریه‌پردازی‌ و مناظره‌ در ضمن‌ وفاداری‌ به‌ اصول‌ و اخلاق‌ و منطق‌ در حوزه‌ و دانشگاه‌ را فی‌نفسه‌ یک‌ پیروزی‌ و دستاورد  دانسته و میعتقدند نباید از آزادی‌ترسید و از مناظره‌ گریخت‌ و نقد و انتقاد را به‌ کالای‌ قاچاق‌ و یا امری‌ تشریفاتی‌، تبدیل‌ کرد و همچنین نباید بجای‌ مناظره‌، به‌ جدال‌ و مراء، گرفتار آمد و بجای‌ آزادی‌، به‌ دام‌ هتاکی‌ و مسئولیت‌ گریزی‌ لغزید.

در این زمینه همچنین تصریح می فرمایند که آن‌ روز که‌ سهم‌آزادی‌، سهم‌ اخلاق‌ و سهم‌ منطق‌، همه‌ یکجا و در کنار یکدیگر اداء شود، آغاز روند خلاقیت‌ علمی‌ و تفکر بالنده‌ دینی‌ در این‌ جامعه‌ است‌ و کلید جنبش‌ «تولید نرم‌افزار علمی‌ و دینی‌» در کلیه‌ علوم‌ و معارف‌ دانشگاهی‌ و حوزوی‌ زده‌ شده‌ است‌.

5. آزادی تفکر، قلم و بیان یکی از اهداف اصلی انقلاب اسلامی
رهبر معظم انقلاب آزادیخواهی‌ و مطالبه‌ فرصتی‌ برای‌ اندیشیدن‌ و برای‌ بیان‌ اندیشه‌ توأم‌ با رعایت‌ ادب‌ استفاده‌ از آزادی‌ را یک‌ مطالبه‌ اسلامی‌ دانسته و می فرمایند: آزادی‌ تفکر، قلم‌ و بیان‌، نه‌ یک‌ شعار تبلیغاتی‌ بلکه‌ از اهداف‌ اصلی‌ انقلاب‌ اسلامی‌ است‌. انقلاب‌ اسلامی‌ آمد تا هم‌ فرهنگ‌ خفقان‌ و سرجنبانیدن‌ و جمود و هم‌ فرهنگ‌ آزادی‌ بی‌مهار و خودخواهانه‌ غربی‌ را نقد و اصلاح‌ کند و فضائی‌ بسازد که‌ در آن‌،آزادی‌ بیان‌، مقید به‌ منطق‌ و اخلاق‌ و حقوق‌ معنوی‌ و مادی‌ دیگران‌ و نه‌ به‌ هیچ‌ چیز دیگری‌، تبدیل‌ به‌ فرهنگ‌ اجتماعی‌ و حکومتی‌ گردد و حریت‌ و تعادل‌ و عقلانیت‌ و انصاف‌، سکه‌ رائج‌ شود تا همه‌ اندیشه‌ها در همه‌ حوزه‌ها فعال‌ و برانگیخته‌ گردند و زاد و ولد فرهنگی‌ که‌ به‌ تعبیر روایات‌ پیامبر اکرم‌ (ص‌) و اهلبیت‌ ایشان علیهم‌ السلام‌، محصول‌ تضارب‌ آراء و عقول‌ است‌، عادت‌ ثانوی‌ نخبگان‌ و اندیشه‌وران‌ گردد. فرهنگ‌ اسلامی‌ و تمدن‌ اسلامی‌ همواره‌ در مصاف‌ با معضلات‌ جدید و نیز در چالش‌ با مکاتب‌ و تمدنهای دیگر، شکفته‌ است‌ و پاسخ‌ به‌ شبهه‌ نیز بدون‌ شناخت‌ شبهه‌، ناممکن‌ است‌.

6. کرسی های آزاد اندیشی و فضای سالم انتقادی، تنها راه بیدار کردن عقل جمعی
در بیانات رهبر معظم ضمن تأسف بر اینکه گروهی‌ بدنبال‌ سیاست‌زدگی‌ و گروهی‌ بدنبال‌ سیاست‌زدائی‌، دائما تبدیل‌ فضای‌ فرهنگی‌ کشور را به‌ سکوت‌ مرداب‌ گونه‌ یا تلاطم‌ گرداب‌وار، می‌خواهند تا در این‌ بلبشو، فقط صاحبان‌ قدرت‌ و ثروت‌ و تریبون‌، بتوانند تأثیرگذار و جریان‌ساز باشند و سطح‌ تفکر اجتماعی‌ را پائین‌ آورده‌ و همه‌ فرصت‌ ملی‌ را هدر دهند و اعصاب‌ ملت‌ را بفرسایند و درگیری‌های غلط و منحط قبیله‌ای‌ یا فرهنگ‌ فاسد بیگانه‌ را رواج‌ دهند و در نتیجه‌ صاحبان‌ خرد و احساس‌، ساکت‌ و مسکوت‌ بمانند و صاحبدلان‌ و خردمندان‌، برکنار و در حاشیه‌ مانده‌ و منزوی‌، خسته‌ و فراموش‌ شوند، آمده است:

در چنین‌ فضائی‌، جامعه‌ به‌ جلو نخواهد رفت‌ و دعواها، تکراری‌ و ثابت‌ و سطحی‌ و نازل‌ می‌گردد، هیچ‌ فکری‌ تولید و حرف‌ تازه‌ای‌ گفته‌ نمی‌شود، عده‌ای‌ مدام‌ خود را تکرار می‌کنند و عده‌ای‌ دیگر تنها غرب‌ را ترجمه‌ می‌کنند و جامعه‌ و حکومت‌ نیز که‌ تابع‌ نخبگان‌ خویش‌اند، دچار انفعال‌ و عقبگرد می‌شوند. در نتیجه ایشان برای‌ بیدار کردن‌ عقل‌ جمعی‌، چاره‌ای‌ جز مشاوره‌ و مناظره‌ نمی بینند‌ و معتقد هستند بدون‌ فضای‌ انتقادی‌ سالم‌ و بدون‌ آزادی‌ بیان‌ و گفتگوی‌ آزاد با «حمایت‌ حکومت‌ اسلامی‌» و «هدایت‌ علماء و صاحبنظران‌»، تولید علم‌ و اندیشه‌ دینی‌ و در نتیجه‌، تمدن‌سازی‌ و جامعه‌پردازی‌، ناممکن‌ یا بسیار مشکل‌ خواهد بود.

7. کرسی های آزاد اندیشی،  بهترین راه مهار هرج و مرج فرهنگی
در نظر رهبری برای‌ علاج‌ بیماری‌ها و هتاکی‌ها و مهار هرج‌ و مرج‌ فرهنگی‌ نیز بهترین‌ راه‌، همین‌ است‌ که‌ آزادی‌ بیان‌ در چارچوب‌ قانون‌ و تولید نظریه‌ در چارچوب‌ اسلام‌، حمایت‌ و نهادینه‌ شود.

8. روش های عملی و معقول برای اجرای آزاد اندیشی
ایشان تشکیل‌ 1) کرسی‌های نظریه‌پردازی، 2) کرسی‌های پاسخ‌ به‌ سؤالات‌ و شبهات‌ و 3) کرسی‌های نقد و مناظره‌، را روشهائی‌ عملی‌ و معقول‌ برای اجرای آزاد اندیشی دانسته و ازعان می دارند که خوبست‌ که‌ چنین تشکیلاتی حمایت‌ و مدیریت‌ شوند بنحوی‌ که‌ هر چه‌ بیشتر، مجال‌ علم‌، گسترش‌ یافته‌ و فضا بر دکانداران‌ و فریبکاران‌ و راهزنان‌ راه‌ علم‌ و دین‌، تنگ‌تر شود.

9. لزوم تبدیل تولید نظریه و فکر به یک ارزش عمومی
مقام معظم رهبری می فرمایند: باید «تولید نظریه‌ و فکر»، تبدیل‌ به‌ یک‌ ارزش‌ عمومی‌ در حوزه‌ و دانشگاه‌ شود و در قلمروهای گوناگون‌ عقل‌ نظری‌ و عملی‌، از نظریه‌سازان‌، تقدیر بعمل‌ آید و به‌ نوآوران‌، جایزه‌ داده‌ شود و سخنانشان‌ شنیده‌ شود تا دیگران‌ نیز به‌ خلاقیت‌ و اجتهاد، تشویق‌ شوند. باید ایده‌ها در چارچوب‌ منطق‌ و اخلاق‌ و در جهت‌ رشد اسلامی‌ با یکدیگر رقابت‌ کنند و مصاف‌ دهند تا جهان‌ اسلام‌، اعاده‌ هویت‌ و عزت‌ کند و ملت‌ ایران‌ به‌ رتبه‌ای‌ جهانی‌ که‌ استحقاق‌ آن‌ را دارد بار دیگر دست‌ یابد.

10. ضرورت ایجاد کرسی های آزاد اندیشی در کلیه‌ علوم‌ و رشته‌های نظری‌ و عملی‌
رهبر انقلاب معتقدند ایده‌ ایجاد کرسی های آزاد اندیشی چه‌ در قالب‌ مناظره‌های قانونمند و توأم‌ با امکان‌ داوری‌ و با حضور هیئت‌های داوری‌ علمی‌ و چه‌ در قالب‌ تمهید فرصت‌ برای‌ نظریه‌سازان‌ و سپس‌ نقد و بررسی‌ ایده‌ آنان‌ توسط نخبگان‌ فن‌ و در محضر وجدان‌ علمی‌ حوزه‌ و دانشگاه‌، نمی بایست تنها محدود به‌ برخی‌ قلمروهای فکر دینی‌ یا علوم‌ انسانی‌ و اجتماعی‌ نیز نماند بلکه‌ در کلیه‌ علوم‌ و رشته‌های نظری‌ و عملی‌ (حتی‌ علوم‌ پایه‌ و علوم‌ کاربردی‌ و ...) و در جهت‌ حمایت‌ از کاشفان‌ و مخترعان‌ و نظریه‌سازان‌ در این‌ علوم‌ و در فنون‌ و صنایع‌ نیز چنین‌ فضائی‌ پدید آید و البته‌ برای‌ آنکه‌ ضریب‌ علمی‌ بودن‌ این‌ نظریات‌ و مناظرات‌، پائین‌ نیاید و پخته‌گوئی‌ شود و سطح‌ گفتگوها نازل‌ و عوامانه‌ و تبلیغاتی‌ نشود، باید تمهیداتی‌ اندیشید و قواعدی‌ نوشت‌.

منابع:
1. پاسخ مقام معظم رهبری به نامه جمعى از دانش آموختگان و پژوهشگران حوزه علمیه در مورد کرسی‌های نظریه‌پردازی، 16/11/1381
2. دیدار جمعی از اساتید و فضلا و پژوهشگران و مبلغان حوزه‌های علمیه کشور با رهبر انقلاب، 8/9/1386
3. http://www.modares.ac.ir/culture/korsi