وقتی جنبش غیرمتعهدها تعهدش را فراموش کرد!

گروه سیاسی «خبرگزاری دانشجو»، سیدمحمدجواد میرلوحی؛ جنبش عدم تعهد برپایه اصول احترام به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی کشورهای عضو، عدم تجاوز، عدم دخالت در امور داخلی یک‌دیگر، برابری و امتیازات متقابل و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز در دهه ۱۹۵۰ شکل گرفت. این تشکل به عنوان یک تشکل مهم بین‌المللی، یکی از مجموعه‌های تأثیرگذار بر روند تحولات جهان است. این جنبش به مثابه نشانه‌ای از پایان دوران استعمار، اعلام مخالفت با پذیرش سلطه قدرت‌های بزرگ و تریبونی آزاد برای اعلام نظرات و مواضع کشورهای جهان سوم و در حال توسعه است و عضویت در آن به منزله دستیابی به استقلال سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به شمار می‌آید. جنبش مذکور شامل ۵۳ کشور آفریقایی، ۴۰ کشور آسیایی، ۲۶ کشور آمریکای لاتین و کارائیب و یک کشور اروپایی (بلاروس) است که ۱۲۰ عضو جنبش عدم تعهد را تشکیل می‌دهند و ۱۸ کشور و ۱۰ سازمان از جمله سازمان ملل، سازمان همکاری اسلامی و اتحادیه عرب نیز اعضای ناظر این جنبش را تشکیل می‌دهند.

جمهوری اسلامی ایران که به دلیل عضویت در پیمان نظامی مرکزی سنتو از عضویت در جنبش عدم تعهد محروم مانده بود در سال ۱۹۷۹ پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عضویت این جنبش در آمد. جمهوری اسلامی ایران براساس آموزه‌های اصلی بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره)، یعنی دکترین نه شرقی نه غربی که به اندیشه عدم تعهد نزدیک است، ترجیح می‌دهد این جنبش با حفظ استقلال عملی و پویایی موضع گیری، به بازنگری در متن معادلات جهانی مبادرت ورزد.

شاید بتوان گفت جنبش عدم تعهد یکی از مفید‌ترین سازمان‌های بین المللی است که ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عضویت آن درآمده است. پس از تثبیت اوضاع سیاسی کشور از سال ۱۳۶۰، ایران بر حضور خود در این جنبش افزود و این جنبش نیز متقابلا اقدامات مثبتی به سود ایران انجام داد که از آن جمله می‌توان به تلاش برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق، محکوم کردن حمله آمریکا به هواپیمای مسافربری ایران در تیر ۱۳۶۷، حمایت از اجرای قطعنامه ۵۹۸ و سایر موضع گیری‌هایی که با سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران انطباق داشته‌اند، اشاره کرد. موضوعاتی چون فلسطین، مخالفت با مذهب ستیزی و نژادپرستی، تقاضا برای گشودن بازار کشورهای شمال به روی صادرات کشورهای جنوب از جمله این اقدامات بوده است. مهم‌ترین اقدام حمایتی جنبش غیرمتعهد‌ها در قبال کشورمان تلاش برای محکوم نشدن ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی بوده است. در نشست‌های شورای حکام آژانس که به منظور بررسی فعالیت‌های هسته‌ای ایران برگزار شده است غیرمتعهد‌ها با موضع گیری خود از این شورا خواسته‌اند به دور از فشارهای سیاسی به بررسی دقیق وضع تسلیحاتی همه کشورهای عضو بپردازد.

در نگاه کلی می‌توان گفت با پیوستن ایران به این جنبش، اندیشه حمایت از تبدیل جنبش به یک سازوکار تأثیرگذار در معادلات جهانی تقویت شده است؛ به ویژه آنکه جمهوری اسلامی ایران به همراه کوبا، مالزی و آفریقای جنوبی در ردیف چهار کشور پیشرو در زمینه بیداری غیرمتعهد‌ها قرار دارد که از زمان پیوستن به این سازمان همواره به ضرورت عملی شدن خواسته‌های جنبش اهتمام و بر آن تأکید کرده است.

اهم مواضع جمهوری اسلامی ایران که در سخنرانی‌های مقامات رسمی کشور در اجلاس‌های سران این جنبش تبلور یافته است عبارتند از: درخواست برای ارتقای نقش جهانی جنبش در عرصه بین المللی با هدف تحقق تساوی حقوق در عرصه بین المللی، نیاز به تجدیدنظر در اصول جنبش به منظور تکمیل فلسفه وجودی جنبش عدم تعهد با توجه به مقتضیات و تحولات جهان معاصر، حرکت جنبش به سوی جنبه ایجابی و نقش آفرینی و رهبری در جهان معاصر، لزوم تقویت هویت جنبش براساس صلح، معنویت و محبت و تحقق آرمان‌های بشری برای غلبه بر ناامنی و تبعیض و بی‌ثباتی، تلاش برای تصحیح روندهای یکجانبه گرایانه و تبعیض آلود موجود، تقویت جنبش غیرمتعهد‌ها از طریق تعاملات فرهنگی و سیاسی اعضای جنبش، فعال‌تر کردن ارکان جنبش، توجه به ظرفیت‌های بالای سیاسی و توسعه صلح و آرامش، بازنگری کلی در اهداف و ساختار شورای امنیت سازمان ملل و تحقق عضویت دائم دارای امتیاز وتو در شورای امنیت بر مبنای گفتمان عدالتخواهی.

جمهوری اسلامی ایران، ریاست جنبش عدم تعهد را از سال ۱۳۹۱ بدست گرفت و باعث شد که فعالیت‌ها و دیدگاه‌های این جنبش به شدت بیشتری زیر ذره بین قرار بگیرد.

ایران می‌تواند با استفاده از پتانسیل موجود در بین کشورهای عضو جنبش غیر متعهد‌ها همانگونه که تا کنون قطعنامه‌های پیشنهادی خود را با حمایت کشورهای این جنبش در مجمع عمومی سازمان ملل مطرح و کسب رای کرده، از این فرصت تاریخی استفاده لازم را ببرد.

مهم‌ترین موضوع دنیای امروز که همواره تی‌تر اول اخبار می‌باشد، جنایت هولناک اسرائیل غاصب به مردم مظلوم فلسطین است. مردمی که چندسالی در کناره‌ای موسوم به نوار غزه بدون کوچک‌ترین زحمت و آسیب رسانی زندگی خود را سپری می‌کردند، ناگاه با بمب‌های مدعیان حقوق بشر مواجه شدند. مدعیان حقوق بشری که حتی به کودکان و زنان بی‌دفاع رحم نکرده و این قشر ضعیف را هم مورد تجاوز قرار دادند.

اکنون که مجامع بین المللی و در راس آن‌ها سازمان ملل متحد هیچگونه برنامه‌ای برای توقف حملات ارتش گرگ صفت اسرائیل نداشته و تلاشی برای نجات مردم بی‌دفاع غزه نکرده و با سکوت خود از این رژیم اشغالگر حمایت می‌کند، جنبش کشورهای غیر متعهد با ریاست و محوریت ایران باید دست به کار شده و از تمام پتانسیل‌ها و امکانات موجود کشورهای عضو برای نجات مردم مظلوم فلسطین اقدامات لازم را انجام دهد.

بعد از موضع گیری‌های صریح و شفاف رهبر معظم انقلاب، تصور می‌شد، دولتمردان جمهوری اسلامی ایران با اهتمام و جدیت بیشتر برای کمک رسانی به مردم فلسطین وارد عمل شده و اقدامات محکم و قاطعی را با وجود در دست داشتن ریاست جنبش عدم تعهد انجام دهند. البته بی‌شک موضع گیری قاطع و محکم می‌تواند هزینه‌هایی برای دیپلماسی کشورمان داشته باشد اما آرمان‌های امام (ره) و انقلاب ما دفاع از حق و مظلوم بوده که ملت بصیر و همیشه در صحنه ایران در روز قدس اهمیت این موضوع را به نمایش کشاندند و نشان دادند احقاق حق مردم مظلوم فلسطین از الویت بالایی برایشان برخوردار است.

یکی از اقدامات مهم و ضروری برگزاری جلسه کمیته فلسطین و یا حتی در مرتبه بالا‌تر برگزاری جلسه فوق العاده وزراء کشورهای عضو جنبش عدم تعهد است که پیش بینی می‌شد با سرعت بیشتر و زود‌تر برگزار شود تا بتوان با استفاده از پتانسیل موجود به راهکاری دست پیدا نمود و به یاری این مردم مظلوم شتافت. اما این مهم بعد از گذشت ۲۸ روز از آغاز این جنایت هولناک عملی شده که تبعات آن حدود ۱۹۴۶ شهید و بیش از ۹۴۰۰ زخمی است.

مسلما با یکپارچه شدن و اتحاد کشورهای عضو این جنبش با محوریت و اثرگذاری قدرتمند ایران، می‌توان با اعمال فشار بر روی سازمان ملل، خواستار رسیدگی به وضع فعلی فلسطین شد. همچنین این جنبش می‌تواند با استفاده از ابزار‌ها و امکانات کشورهای عضو، به بیداری ملت‌ها کمک کرده و در مرحله اول ملت‌های آزاده خواه را در برابر غاصبان وحشی قرار دهد و پس از آن با ایجاد یک دموکراسی قانونی شرایط را برای انتخاب یک حکومت مستقل در کشور فلسطین بوجود آورد.

با توجه به حضور مصر در کمیته فلسطین، بهترین راهکار موجود استفاده از هم مرزی این دو کشور است. متاسفانه بدلیل عدم همکاری مصر برای بازگشایی گذرگاه رفح، رساندن تجهیزات درمانی و همچنین مواد غذایی به فلسطین با مشکل بزرگی مواجه شده است.

برگزاری جلسه کمیته فلسطین می‌تواند فضایی را برای رایزنی‌های دیپلماسی با دولتمردان مصری ایجاد کند تا انشاءالله با گشایش گذرگاه رفح تا حدودی از مشکلات و کمبودهای مردم آسیب دیده غزه کاهش یابد.

امید است با پیگیری مسئولان جمهوری اسلامی ایران با همکاری کشورهای عضو جنبش عدم تعهد، راه‌های کمک‌رسانی به غزه گشوده شده و با پایان یافتن این جنایت هولناک و برگزاری رفراندومی فراگیر، مردم مظلوم فلسطین به حق خود برسند.

وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ (۵) وَ نُمَکِّنَ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَ نُرِیَ فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ جُنُودَهُما مِنْهُمْ ما کانُوا یَحْذَرُونَ (۶) – آیه ۵و۶ سوره قصص.