به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، بانک قرض الحسنه رسالت به عنوان اولین بانک قرضالحسنه خصوصی کشور با ارائه خدمات نوین بانکی و بسط و گسترش فرهنگ قرضالحسنه و پرداخت تسهیلات خرد و همچنین ایجاد و حمایت از مشاغل خانگی و بنگاه های کوچک، بدنبال افزایش سطح رفاه جامعه و حل مشکلات و نیازهای ضروری آنهاست.
"بانکداری اجتماعی" مدل جدید کسب و کار بانک قرضالحسنه رسالت است که طبق قراردادی با پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی مورد پژوهش و بررسی بیشتر قرار گرفته است. دکتر رحیم سرهنگی مدیر مرکز برنامهریزی و توسعه بانک قرض الحسنه رسالت در این خصوص توضیحات بیشتری ارائه میدهد.
مفهوم بانکداری اجتماعی در بانک قرض الحسنه رسالت به چه معناست ؟
بانک قرضالحسنه رسالت به دنبال این است که کارکرد و کارایی قرضالحسنه را در ابعاد وسیع، با استفاده از بستر قانونی و فناورانه ی نوین، توسعه داده و به توانمندسازی کارآفرینی اجتماعی و خرد و حل مسائل اجتماعی کمک کند. در این راستا بانک قرضالحسنه رسالت اقدام به طراحی محصولی متناسب با مشتریان خود نموده و آن را "بانکداری اجتماعی" و یا "ارائه خدمات به مشتریان جمعی یا گروه های مشتریان" نامیده است.
آیا تعریف شمادر بانک قرضالحسنه رسالت از بانکدار ی اجتماعی با تعاریف رایج آن در صنعت بانکداری متفاوت است؟
"بانکداری اجتماعی" موضوعی است که در بانک قرضالحسنه رسالت دارای سه مفهوم عمده است و به عبارت دیگر از این اصطلاح برای بیان سه مفهوم متفاوت ولی مرتبط استفاده میشود. مفهوم اول، به "اجتماعی بودن" بانک قرضالحسنه رسالت به عنوان یک "کسب و کار اجتماعی" (Social Enterprise) اشاره میکند. این سازمانها برخلاف کسب و کارهای رایج با هدف سودآوری تاسیس نشدهاند، در واقع برای پاسخ به یک نیاز اجتماعی ایجاد میشوند و سهامداران آنها توقعی برای دریافت سود ندارند. مفهوم دوم به معنای مدل کسب و کاری جدیدی است که بانک برای مدیریت تخصصی گروه مشتریان و یا همان مشتریان جمعی ارائه نموده است و از آنجایی که به جای افراد با جمع مشتریان در ارتباط است، آن را بانکداری اجتماعی نامیده است. در این مدل کسب و کار، بانک سعی میکند که به هر گروه از مشتریان، با توجه به نیازهای خاص گروه، خدمات ویژه ای را ارائه نماید. مفهوم سوم نیز به معنای استفاده از ظرفیت شبکههای اجتماعی برای توسعه، گسترش و بهبود ارائه خدمات بانک است؛ در واقع بانک قرضالحسنه رسالت نیز هم‌راستا با روندهای جهانی به دنبال استفاده از ظرفیتهای نوظهور شبکههای اجتماعی برای ارائه بهتر خدمات به مشتریان خود است. در این بانک ما بر هر سه مفهوم تاکید داریم که فعالیت هایی در این راستا انجام گرفته است.
-بانک قرضالحسنه رسالت برای ارائه این مدل کسب و کار چه اقداماتی انجام داده است؟
بانک قرضالحسنه رسالت برای ارائه این مدل کسب و کار (ارائه خدمات به مشتریان جمعی) دو فرایند زیرساختی را به طور همزمان پیگیری و اجرا نموده است. فرایند زیرساختی اول، ایجاد ساختارهای مدیریتی و فرآیندهای سازمانی لازم برای مدیریت گروه مشتریان و ارائه خدمات به گروههای تخصصی است. در این خصوص بانک علاوه بر طراحی و مفهومسازیهایی از قبیل کانون قرضالحسنه (به جمعی از مشتریان گفته میشود)، راهنمای کانون (نمایندهای از جانب مشتریان که انجام مقدمات افتتاح حساب و دریافت تسهیلات برای اعضای کانون را خود بر عهده دارد)، بانکیار قرضالحسنه (همکار بانک در موضوعات معین مانند احراز هویت و صحت امضاء مشتریان) و بانکدار اجتماعی (کارمند بانک که مدیریت تخصصی گروههایی از مشتریان را بر عهده دارد) و سازوکارهای لازم را از سطوح ارشد (مدیران تخصصی گروه مشتریان) تا سطوح استانی (حوزههای مشتریان) و حتی شهرستانی طراحی و اجرا نموده است.
فرایند دوم، زیرساختهای فناوری اطلاعات به شمار میرود که در این راستا بانک زیرساختیهایی را فراهم کرده است که از سویی "راهنمای قرضالحسنه"، به عنوان "نماینده جمع مشتریان" بتوانند اطلاعات مقدماتی را در سامانهای بنام "همیاری قرضالحسنه" وارد نمایند و از سوی دیگر کارکنان بانک (بانکیار قرضالحسنه، بانکدار اجتماعی و ...) بتوانند با مراتب و مراحل قانونی، اصلاحات و یا تأیید و رد لازم را داشته باشند و در بستر بانک، با لحاظ تمام موارد فنی و امنیتی، عملیات بانکی را انجام دهند.
-این مدل در حال حاضر در بانک قرضالحسنه رسالت سراسر کشور اجرایی شده است؟
این مدل در حال حاضر به مدت یکسال است که بصورت آزمایشی و در چند استان پیادهسازی شده و خوشبختانه رشد بسیار چشمگیری هم داشته است که این نشاندهنده ظرفیت بالای سنت پسندیده قرضالحسنه در بین مردم و همچنین نیاز تامین مالی خرد و ارزان در کشور است.
-روند قرارداد با پژوهشکده پولی و بانکی به چه شکل بوده است؟
بعد از ارائه مدل بانکداری اجتماعی برای رئیس کل محترم بانک مرکزی، یک پروژه پژوهشی بین بانک قرض الحسنه رسالت و پژوهشکده پولی و بانکی تعریف شد تا به اغنای این مدل و شناسایی نقاط قوت و ضعف و اصلاح آن و همچنین شناسایی زیرساختها و قوانین لازم برای اجرای آن در سطح وسیع و کشوری کمک کند و به این واسطه بانک قرضالحسنه رسالت نیز از ظرفیت بالای علمی پژوهشکده پولی و بانکی بهره مند گردد.
-این پروژه در چند فاز طراحی شده و هر فاز به طور مشخص چه مواردی را شامل میشود؟
این پروژه مبنی بر پیشنهاد پژوهشی و بر اساس نیازهای بانک برای توسعه بانکداری اجتماعی در سه فاز تعریف شده است که فازاول آن، فاز شناخت و مطالعات تطبیقی است. در این فاز پس از شناخت مدل کسب و کار فعلی بانک در بانکداری اجتماعی (که در حال حاضر اجرا میشود) بررسی نقاط قوت، ضعف و مستعد بهبود آن (مدل کسب درآمد و تحلیل ریسک و..) به همراه مطالعات تطبیقی مدلهای کسب و کار برای ارائه خدمات به مشتریان گروهی و خدمات نوین بانکی در این حوزه (دو بانک داخلی، دو بانک خارجی) مورد بررسی و پژوهش قرار خواهد گرفت.
در فاز دوم با توجه به توانمندیها و ظرفیتهای بانک قرضالحسنه رسالت مدل بانکداری اجتماعی موجود اصلاح شده و نمایههای این مدل پیشنهادی طراحی می شود.
نهایتا در فاز سوم از آنجاییکه بانک قرضالحسنه رسالت اولین و تنها بانک خصوصی و قرض الحسنه و اجتماعی که مشخصا بطور تخصصی بر محور قرضالحسنه و تامین مالی خرد و ارزان فعالیت میکند و به عنوان یک بانک اجتماعی (Social Bank) در دستهبندیهای جهانی قرار میگیرد، نیازمند قوانین و مقررات مختص این نوع بانکها در کشور است که بواسطه عدم تجربه کشور در این زمینه قوانین و مقررات جدیدی نیاز است. از طرف دیگر در اغلب موارد در سیستم بانکی به افراد تنها به صورت انفرادی توجه شده است. با وجود اینکه این مدل تماما با توجه به ظرفیتهای فعلی قانونی و نهادی کشور طراحی شده و با آن همخوان است ولی برای کاهش هزینهها و تسهیل کار، ممکن است نیاز به الزامات قانونی، نهادی و زیرساختی جدیدی داشته باشد که باید درباره آنها پژوهش و موارد مورد نیاز تامین شوند.
بنابراین فاز سوم این پژوهش به الزامات قانونی و نهادی در نظام بانکی و سطح کلان کشور درارتباط با بانکداری اجتماعی میپردازد که در آن پس از بررسی تطبیق مقررات مرتبط با بانکداری اجتماعی در دنیا، پیشنهاداتی در ارتباط با اصلاح و یا تکمیل مقررات حاکم بر کشور در ارتباط با تسهیل و حمایت از بانکداری اجتماعی برای ارائه به نهادهای ذی ربط مطرح میشود و در نهایت الزامات ریسک مطابق با استاندارهای جهانی در ارتباط با بانکهای اجتماعی و مدل پیشنهادی بانکداری اجتماعی در بانک قرضالحسنه رسالت بررسی و در قالب سند تجزیه وتحلیل ریسک مدل بانکداری اجتماعی ارائه می شود.
-آیا طرح بانکداری اجتماعی، تعاونیها و صندوقهای قرضالحسنه را تحت پوشش قرار دهد و یا طرحی فراتر از آنهاست؟
این طرح فراتر از صندوقهای قرضالحسنه و یا تعاونیهاست. بانکداری اجتماعی ارائه خدمات به گروه مشتریان در قالب یک جمع به نام کانون قرضالحسنه است که میتوانند شامل کانونهای سازمانی، صنفی، کاروزندگی و یا اجتماعی باشند، این کانونها قادر خواهند بود فعالیتهای قرضالحسنهای خود را در بسترهای نوین بانک که به خوبی توسعه یافته و تحت نظر بانک مرکزی است، انجام دهند. در این طرح هر جمعی چه افراد شاغل در یک سازمان، یک صندوق قرضالحسنه محلی، یک تعاونی، جمع قرضالحسنه خانوادگی، یک مسجدو امثال اینها میتوانند در قالب یک کانون از خدمات بانکداری اجتماعی بانک قرضالحسنه رسالت بهره ببرند و بیشتر از اینکه نیاز به یک ساختار و شخصیت حقوقی داشته باشند یک هویت اجتماعی دارند.
در حال حاضر 1200 کانون قرضالحسنه در سراسر کشور در این فعال شده اند.
-مدت اجرای این پروژه چقدر است و چه زمانی قرار است که از نتایج این پژوهش رونمایی شود؟
مدت اجرای این پروژه شش ماه خواهد بود. با بهرهگیری پژوهشکده پولی و بانکی از تیم متخصص و توانمندی که برای این پروژه در نظر گرفته است تا بحال درصد قابل قبولی از پروژه پیش رفته است. طبق قولی که پژوهشکده پولی و بانکی به بانک قرضالحسنه رسالت داده است، قرار بر این است تا به یُمن پیروزی انقلاب اسلامی در دهه مبارک فجر از نتایج و دستاوردهای این پروژه با حضور مسئولین رونمایی شود.