گزارش |
گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، حنانه جانمحمدی؛* هلیل‌رود، رودخانه‌ای سرنوشت‌ساز در جنوب استان کرمان است که از گذشته‌های دور، باعث آبادانی شهر‌های پیرامون خودش بوده؛ تمدن جیرفت در سایه این رودخانه قد علم کرده و معیشت شهروندان و روستانشینان سه استان جنوبی کشور در گرو هلیل‌رود قرار داشته است؛ با این‌حال، سال‌های درازی است که این رودخانه با خشکسالی سروکله می‌زند و حیات و ممات منطقه استراتژیک جازموریان را با مشکل مواجه کرده است. استان کرمان تنها استانی است که دو جهاد کشاورزی دارد؛ یک جهاد کشاورزی در کرمان است و دیگری در جیرفت که کاملا وابسته به هلیل‌رود است.
«طرح انتقال آب از جنوب استان کرمان به شمال آن به قیمت ناآبادی منطقه سرنوشت‌ساز جازموریان تمام خواهد شد.» این گزاره به انتقال آب هلیل‌رود که نقش پررنگی در آبادی جازموریان و جنوب استان کرمان، سیستان و بلوچستان و فارس دارد، مربوط می‌شود. رودخانه‌ای که آبریز مناطق جنوبی مانند جیرفت و در نهایت جازموریان است؛ هرچند ساخت سد جیرفت هم باعث آسیب به جازموریان و افزایش ریزگردها شد؛ اما اشتباهی دیگر یعنی آبگیری سد صفارود و انتقال آب از جنوب به شمال استان کرمان، می‌تواند تیر خلاصی بر پیکر نیمه‌جان جنوب استان و جمعیت میلیونی آن وارد کرده و همچنین فاجعه زیست‌محیطی تازه‌ای را به ارمغان بیاورد؛ از نابودی صنعت کشاورزی گرفته تا افزایش ریزگردها و از بین رفتن کامل تالاب‌ها.
گویا در اجرای این طرح، مانند سایر طرح‌های انتقال آب، هیچ بحث علمی و کارشناسی شده‌ای انجام نگرفته است. دست‌برد به زیست‌بوم‌ها بدون دانش تخصصی می‌تواند ضربه‌ای جبران ناپذیر به پیکره اکوسیستم‌ها وارد کرده و رفته رفته ریشه آن‌ها را بخشکاند. به عبارت دیگر ما نمی‌توانیم برای تامین آب شرب یک میلیون نفر، سرنوشت یک میلیون انسان دیگر را خدشه‌دار کرده و باعث ویرانی کشاورزی، رشد مهاجرت، حاشیه نشینی و ریزگردها بشویم.
با استناد به این علت که سفره‌های آب شرب کرمان به پایان رسیده، مجوز تخلیه هلیل‌رود و انتقال آب آن به شمال استان صادر نمی‌شود؛ بلکه با بهبود سیستم فاضلاب شهری، می‌توان از آب‌های زیرزمینی نهایت استفاده را برد. با این حال، مسئولین راحت‌ترین راه موجود، یعنی انتقال آب را در دست کار خود قرار داده‌اند. این اقدام، نه تنها اتحاد مردم کرمان را لکه‌دار می‌کند، بلکه باعث خشکی بیش از پیش جازموریان و بروز ریزگرد‌های خانمان‌برانداز می‌شود.
محمد درویش، فعال و کنشگر محیط زیست، در خصوص تاثیرات انتقال آب هلیل‌رود از جنوب به شمال استان کرمان به خبرنگار دانشجو می‌گوید: هلیل‌رود تنها رودخانه قائم در شرق کشور و یکی از موثرترین رودخانه‌هایی است که تمدن کرمان، جیرفت و جازموریان به آن وابسته بوده و حیات سه استان پهناور سیستان و بلوچستان، کرمان و فارس در گرو آن است.
درویش اظهار می‌کند: بخش بزرگی از فرهنگ و تاریخ جنوب کشور، به حیات این رودخانه بستگی داشته و بدون هلیل‌رود تمدن جیرفت، شدنی نبوده است. قسمتی از آب هلیل‌رود، به تالاب جازموریان ریخته و ۵۰۰ هزار هکتار از آن را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. عملی‌شدن انتقال آب هلیل‌رود سبب خشکی جازموریان و در نهایت، ایجاد گرد و خاک در استان‌های سیستان و بلوچستان، فارس و کرمان می‌شود.
این فعال محیط زیست ادامه می‌دهد: تمدن تاریخی جیرفت که بعد از گذشت سال‌ها از کشف آن، هنوز همگان را متعجب می‌کند، مدیون این رودخانه سرنوشت‌ساز است. این مسئله غیرمنطقی است که به بهانه آبادکردن شمال استان، جنوب استان را ناآباد کنیم. زمانی است که این اتفاق بین دو کشور پیش می‌آید؛ مثلا ترکیه می‌گوید به من ربطی ندارد که آب در سوریه و عراق کم خواهد شد یا ریزگرد وارد ایران می‌شود، آب سرچشمه‌های دجله و فرات از کوه آرارات در کشور من بوده و می‌خواهم آن را برای آبادانی کشورم مهار کنم. این مسئله، ممکن است برای مردم ترکیه توجیه داشته باشد؛ ولی آیا در یک کشور و در یک استان این کار شدنی است؟ نمی‌شود به بهانه آبادکردن شمال استان، جنوب استان را که قطب کشاورزی و ارزش‌های راهبردی دارد را از بین برد. سوال من این است که آیا مسئولان راه دیگری برای رفع مشکلات شمال استان دارند و اکنون با اندوخته کافی و نظرات کارشناسی شده این اقدام را انجام داده اند؟
«طرح انتقال آب از جنوب استان کرمان به شمال آن به قیمت ناآبادی منطقه سرنوشت‌ساز جازموریان تمام خواهد شد.» این گزاره به انتقال آب هلیل‌رود که نقش پررنگی در آبادی جازموریان و حیات جنوب استان کرمان، سیستان و بلوچستان و فارس دارد، مربوط می‌شود.
درویش تاکید می‌کند: گاهی اوقات شاهد بالا رفتن آب در قسمت‌هایی از کرمان و تخریب خانه‌ها به دلیل جریان معکوس سطح آب زیرزمینی هستیم. اگر بخواهم بگویم که علت این فاجعه چیست، باید به نبود یک شبکه فاضلاب در کرمان اشاره کنم. نبود این شبکه و پس زدن آب توسط لایه‌های زمین‌شناسی، آب را بالا می‌آورد. این در حالی است که باید این آب را تصفیه و استفاده کرد. مسئولین بهانه می‌آورند و می‌گویند کمبود آب داریم و برای جبران آن، می‌خواهیم از جنوب استان به شمال آب بیاوریم. بهتر است به جای هزینه‌های بیشتر همین آب را مدیریت کنند.
این کنشگر محیط زیست با اشاره به لطمه انتقال آب هلیل‌رود به اتحاد مردم استان کرمان، خاطرنشان می‌کند: می‌گویند کرمان دچار کم‌آبی است؛ با وجود اینکه برخی از پرمصرف‌ترین صنایع دنیا مثل لاستیک سازی، فولاد و ۳۰ درصد از محصولات کشاورزی کشور در استان کرمان است. با مقداری صرفه‌جویی، می‌توان چند برابر آبی که می‌خواهند از هلیل‌رود به شمال استان منتقل کنند را ذخیره کرد. این اتفاق می‌تواند اتحاد مردم کرمان را لکه‌دار کند.
به خاطر هجمه‌ها، یک پروژه میلیاردی را متوقف نمی‌کنیم
محمد طاهری، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان کرمان، در نشستی خبری درباره طرح انتقال آب از سرشاخه‌های هلیل رود به شمال استان کرمان اظهار کرده «یزدی‌ها در حال اجرای دومین پروژه انتقال آب هستند، اما ما کرمانی‌ها برای انجام یک پروژه هر روز به جان هم می‌افتیم؛ این در صورتی است که انتقال آب صفارود مشکل شهر کرمان را در کوتاه‌مدت رفع می‌کند»
او در ادامه صحبت‌هایش، به ذخیره ۱۸۰ میلیون متر مکعب آب پشت سد جیرفت اشاره و تاکید کرده که «حق‌آبه کشاورزان را باید بدهند و حق و حقوق جیرفت و جازموریان را پرداخت کنند، اما بر اساس نظرات غیرکارشناسی و هجمه به وجود آوردن نمی‌توانیم یک پروژه میلیاردی انتقال آب را قفل کنیم و این در حالی است که اگر آب مازاد باشد برای سایر نقاط انتقال می‌یابد.»
تمام این اظهار نظر‌ها در حالی مطرح می‌شود که انتقال آب از جنوب کرمان به شمال استان، اکوسیستم منطقه جازموریان را با خطر جدی مواجه کرده و ضربات جبران ناپذیری به اشتغال نیمه‌جان جنوبی‌ها وارد می‌کند.
فعالان محیط زیست برای نجات هلیل‌رود و تالاب بین المللی جازموریان، اقدام به دادخواهی از رئیس قوه قضاییه کرده و از مردم و کنشگران خواسته‌اند این دادنامه را به شکل الکترونیکی امضا کنند.
در بخشی از این نامه آمده: ده‌ها کارشناس و فعال محیط زیست در رسانه‌ها و شبکه‌های تلویزیونی، اجرای این پروژه را خیانت جبران ناپذیر به محیط زیست نسل‌های آینده دانستند؛ اما مجریان این پروژه همچنان بر تصمیم خود ایستادگی کرده و به خواسته به حق مردم حوزه هلیل‌رود و جازموریان، که خواستار تشکیل کمیته حقیقت‌یاب مستقل برای بررسی کارشناسی و ارزیابی اثرات زیست‌محیطی و اجتماعی و امنیتی اجرای این پروژه بر روی حوزه مبدأ شدند، توجهی نکردند؛ این خواسته بار‌ها از زبان ائمه جمعه، نمایندگان مجلس و فرزندان دانشگاهی و نخبه این حوزه در تریبون‌ها و رسانه‌ها تکرار شد، اما هیچ‌گونه پاسخ مثبتی ندادند.
در ادامه این نامه نیز آمده: سرانجام مردم به دستگاه قضا پناه برده و با شکایت ۱۰۰ نفر از شکات، بازپرس محترم شعبه ۷ بازپرسی کرمان برای جلوگیری از هدر‌رفت بیت‌المال و وقوع خسارت‌های جبران‌ناپذیر دیگر، مبادرت به صدور قرار دستور موقت نموده و از ادامه عملیات انتقال آب پیشگیری به عمل آورد و سپس پرونده را با صدور کیفرخواست برای مدیرعامل آب منطقه‌ای کرمان، به شعبه ۱۰۱ کیفری ۲ کرمان فرستاد. اما رئیس دادگاه کیفری ۲، بلافاصله قرار دستور موقت صادره از سوی بازپرس محترم را لغو نموده و پس از مدتی با صدور رأی برائت برای مدیر عامل آب منطقه‌ای کرمان، همه مردم جنوب کشور را از دستگاه قضا ناامید کرد و هم‌اکنون مردم چشم امید به قضات محترم دادگاه تجدید نظر دارند.
همچنین دانشجویان استان کرمان در حال تلاش برای پیگری این مطالبه مردمی هستند. خلیفه، دبیر جنبش عدالتخواه دانشجویی دانشگاه ولیعصر (عج) رفسنجان، با اشاره به ورود دانشجویان به مسئله انتقال آب هلیل‌رود، می‌گوید: ماجرای انتقال آب از جنوب به شمال استان کرمان از چند سال پیش مطرح شده و اکنون مجری طرح این پروژه قرارگاه خاتم است. ۱۵ آذرماه سال جاری، استانداری کرمان از چند تشکل دانشجویی برای جلسه و گفتگویی دعوت به عمل آورد. دانشجویان در این جلسه در خصوص نیازسنجی استانداری از انتقال آب سوال کردند.
خلیفه ادامه می‌دهد: زینی‌وند، استاندار جدید کرمان به تمام کردن پروژه‌های نیمه‌تمام از جمله انتقال آب هلیل‌رود، اصرار دارد. بعد از این جلسه، به گفتگو با کارشناسان و اساتید در خصوص این طرح پرداختیم و متوجه شدیم که اکثر صاحب‌نظران موافق این طرح که نیستند هیچ، بلکه آن را مخرب میدانند. بسیاری از رسانه‌های محلی نسبت به این اتفاق واکنش نشان دادند. در ادامه، نامه‌ای خطاب به شرکت آب منطقه‌ای کرمان با رونوشت به استانداری تنظیم کرده و سوالاتمان را ضمن نامه نوشتیم؛ اما با وجود گذشته حدود ۳ هفته از ارسال آن، هنوز جوابی دریافت نکردیم.
طی بررسی‌های انجام گرفته، نظر غالب کارشناسان بر این است که انتقال آب هلیل‌رود، می‌تواند تاثیرات جبران ناپذیری به جنوب کرمان و دیگر استان‌های جنوبی وارد کند. در تلاش هستیم که با دیگر کارشناسان و نمایندگان استان کرمان در این مورد گفتگویی داشته و در گزارش‌های آتی به آن بپردازیم.
ارسال نظرات