راهکار‌های کسب درآمد پایدار شهری و گذر از درآمد‌های ناپایدار

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، منابع کسب درامد جهت ارائه و عدالت در توزیع خدمات شهری، یکی از معضلاتی است که مدیریت شهری سالهاست که با آن دست به گریبان است. امروزه افزایش نرخ رشد جمعیت شهری نسبت به رشد جمعیت ملی تبدیل به یک چالش جدی جهت مدیریت شهری شده است. ۷ قالب درآمدی و تقریبا ۱۰۰ زیرمجموعه آن، برای مدیریت شهری جهت انجام وظایف محوله مطابق ماده ۵۵ قانون شهرداری ها، در نظر گرفته شده است که در چهار ردیف کلی تقسیم بندی میشوند:

۱) عوارض

۲) فروش خدمات

۳) کمک بلاعوض

۴) استقراض

اگرچه استقراض را به علت سهم ناچیز آن میتوان نادیده گرفت. این تقسیم بندی در شهر‌های توسعه یافته نیز دارای قالب یکسان است ولیکن درصد تخصیص هرکدام متفاوت است.

منابع درآمد شهرداری به دو گروه درآمد پایدار و ناپایدار تقسیم میشوند، درآمد‌هایی را پایدار در نظر میگیریم که دارای سه مولفه اصلی باشند:

الف) استمرار کسب درآمد

ب) استقلال نسبی از شرایط بازار و دولت

ج) منابعی که به واسطه آن‌ها کیفیت زندگی شهری به ویژه برای نسل‌های آینده در معرض آسیب قرار نگیرند.

در جهت دیگر درآمد‌های ناپایدار، همانند فروش تراکم و کاربری، باعث آسیب‌هایی به زیست شهری همچون افزایش قیمت مسکن، گسترش حاشیه نشینی، بالا رفتن تراکم جمعیت، آلودگی‌های زیست محیطی، افزایش ترافیک شهری، و در کل سبب نادیده گرفتن حقوق شهروندی و تخریب منابع نسل‌های آینده خواهند شد.

دیدگاه‌های جدید برای دستیابی به منابع نوین و اصلاح ساختار منابع موجود، در قالب تدوین بودجه‌های انقباضی، سبب دسترسی به درآمد‌های پایدار و در نتیجه، کارآمدی مدیریتی و ایجاد رضایت در جامعه شهروندی میگردند. از دهه ۷۰ اخذ عوارض - همانند عوارض ساختمان و اراضی، عوارض ارتباطات و حمل و نقل، عوارض پروانه کسب و فروش - نقش جدی در کسب در درآمد‌های شهرداری‌ها را ایفا نموده است.

جهت کسب درآمد پایدار، راهکار‌های زیر پیشنهاد میگردد، البته باید دقت نمود کسب درآمد پایدار باید متمرکز بر اصل مشارکت پذیری، کارآفرینی و ایجاد اشتغال و حفظ زیست شهری باشد. طرح‌های زیر در سه قالب محله محور، منطقه محور و شهر محور دیده شده است.

۱- احداث ویا گسترش پروژه‌های تجاری و تفریحی با نگاه محله محور: کسب اجاره بها از این پروژه‌ها درآمد مناسبی را برای شهرداری ایجاد می‌کند. همچنین با توجه به اینکه نیاز‌ها به صورت محله محور برای مردم برطرف شده علاوه بر کاهش هزینه شهروندان، سبب کاهش آلودگی هوا و اثرات زیست محیطی، کاهش ترافیک و اتلاف انرژی خواهند شد و در کنار آن افزایش رضایت شهروندی را در پی خواهند داشت.

۲- ساماندهی، یکپارچه سازی، بازیابی و بهره وری دوچندان از ظرفیت‌های گردشگری داخل شهری: به عنوان مثال ظرفیت‌های گردشگری زیادی در شهر تهران وجود دارد که رشد و گسترش این مکان‌های تفرجگاهی جهت کسب درآمد، ساماندهی اوقات فراغت و ارایه برنامه‌های فرهنگی شهری می‌تواند بسیار موثر باشند.

۳- طراحی فضا‌های فرهنگی و نمایشگاهی جدید و گسترش آن به صورت منطقه محور و برگزاری نمایشگاه‌های فصلی و دائمی. همچنین مشارکت شهرداری در برآوردن نیاز‌های شهروندان به عنوان نمونه در مسائل تولیدی، کشاورزی و دامپروری می‌تواند علاوه بر ایجاد اشتغال و کارآفرینی، سبب کسب درآمد پایدار نیز گردد.

۴- جلب مشارکت مردمی در اداره امور شهرها، جذب سرمایه گذار و استفاده از پتانسیل شهروندان و برون سپاری بخش از فعالیت شهری به گروه‌ها و انجمن‌های مردم نهاد. به تبع آن‌ها فعالین یا در بخشی از درآمد‌های حاصله شریک خواهند بود و یا با پذیرش رفع بخشی از نیاز‌های شهروندان، سبب چابک سازی و کاهش هزینه‌های شهرداری میگردند. البته مشکل عدم مدیریت واحد در شهر‌ها ممکن این مسیر را ابتدا با چالش مواجه کند که استمرار در آن سبب گذر از آن خواهد شد.

۵- تلاش دو چندان جهت شکل گیری شهر هوشمند و به تبع آن بهبود سیستم مدیریت و برنامه ریزی شهری و استفاده از فضای مجازی جهت پاسخگویی به نیاز شهروندان که باعث کاهش هزینه‌های جاری شهرداری خواهد شد. از طرف دیگر ساختار سازی جهت ایجاد شهر هوشمند باعث ایجاد درآمد برای شهرداری از منابع حمایتی و پشتیبانی سخت افزاری و نرم افزاری، نیز میگردد.

۶- تغییر و نگرش جدید در ساختار و وصول درآمد‌های پایدار شهرداری: به عنوان نمونه در حال حاضر شهرداری برای دیرکرد عوارض همانند عوارض سالیانه خودرو طرح‌های جریمه اجرا میکند. اما میتوان طرح‌های تشویقی شهروندان خوش حساب را جایگزین طرح‌های جریمه‌ای نمود. طرح‌های تشویقی همانند: تخفیف در عوارض ارائه خدمات شهری، اولویت استفاده از ساختار‌های خدماتی، تفریحی و تفرجی شهرداری، اولویت و تخفیف استفاده از طرح ترافیک و کاهش آلودگی هوا و... باعث ترغیب مردم به پرداخت به هنگام عوارض خواهند شد در نتیجه شهرداری میتواند اکتساب سریعتری نسبت به این بخش از درآمد‌ها داشته باشد.

۷- ایجاد سامانه قابل دسترس و همه فهم با توجه به گستره مخاطبین شهری، برای شفاف سازی نحوه هزینه کرد درآمد‌های شهرداری. پرواضح است هنگامی که مردم در جریان نحوه هزینه کرد‌های شهری باشند آمادگی آن‌ها جهت همراهی و همکاری با ساختار شهرداری‌ها دو چندان خواهد بود و یاوران شهری شکل خواهد گرفت.