امر و نهی مسئولان مهم‌ترین حوزه امر به معروف و نهی از منکر است/ تخلف از قانون به بهانه نهی از منکر جرم است

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ مقام معظم رهبری طی سالیان مختلف بارها درباره امر به معروف و نهی از منکر مطالبی را ذکر کرده‌اند و امر به معروف و نهی از منکر را وظیفه آحاد مسلمانان دانسته‌اند که در اینجا به برخی از بیانات ایشان اشاره می‌کنیم.

تاثیر امر به معروف و نهی از منکر از مشت حکومت‌ها بیشتر است

تعجب نکنید. من به شما عرض می‌کنم که تأثیر امر و نهی زبانی اگر انجام گیرد از تأثیر مشت پولادین حکومت‌ها بیشتر است. من چند سال است که گفته‌ام امر به معروف و نهی از منکر. البته عده‌ای این کار را می‌کنند، اما همه نمی‌کنند، همه تجربه نمی‌کنند، می‌گویند آقا چرا اثر نمی‌کند؟

تجربه کنید. منکری را که دیدید، با زبان تذکر دهید. اصلاً لازم هم نیست زبان گزنده باشد و یا شما برای رفع آن منکر، سخنرانی بکنید. یک کلمه بگویید: آقا! خانم! برادر! این منکر است. شما بگویید، نفر دوم بگوید، نفر سوم بگوید، نفر دهم بگوید، نفر پنجاهم بگوید؛ کی می‌تواند منکر را ادامه دهد؟ (1)

نهی از منکر کردن، مثل این است که بگویید آقا چرا این کار را می‌کنی؟ این چه حرکت بدی است که انجام می‌دهی؟ یک نفر بگوید، دو نفر بگویند، ده نفر بگویند؛ بالاخره طرف مجبور می‌شود ترک کند؛ یعنی اگر بارها گفته شد، روحاً مغلوب می‌شود (2).

خواهش ممنوع!

طرف امر به معروف و نهی از منکر فقط طبقه‌ عامه مردم نیستند؛ حتی اگر در سطوح بالا هم هستند، شما باید به او امر کنید؛ نه اینکه از او خواهش کنید؛ باید بگویید آقا! نکن؛ این کار با این حرف درست نیست.

امر و نهی باید با حالت استعلاء باشد، البته این استعلاء معنایش این نیست که آمران حتماً باید بالاتر از مأموران و ناهیان بالاتر از منهیان باشند، نه، روح و مدل امر به معروف، مدل امر و نهی است؛ مدل خواهش و تقاضا و تضرع نیست. نمی‌شود گفت که خواهش می‌کنم شما این اشتباه را نکنید، نه، باید گفت آقا! این اشتباه را نکن؛ چرا اشتباه می‌کنی؟ طرف هرکسی هست، بنده که طلبه‌ حقیری هستم، از بنده مهم‌تر هم باشد، او هم مخاطب امر به معروف و نهی از منکر قرار می‌گیرد (3).

تخلف از قانون به بهانه نهی از منکر جرم است

البته این هیچ مجوز آن نیست که کسانی به بهانه‌ اینکه اطمینانشان سلب شده، قانون‌شکنی کنند. قانون‌شکنی جرم است. تخلف از قانون و خروج از مدار قانونی برای مقابله با هر چیزی که به نظر انسان منکر می‌آید- بدون اجازه حکومت- خودش یک جرم است؛ مگر نهی از منکر زبانی که بارها گفتیم نهی از منکر زبانی جایز و واجب و وظیفه همه است و در هیچ شرایطی هم ساقط نمی‌شود، اما آنجایی که نوبت اجرا و عمل برسد، همه باید طبق قوانین عمل کنند.

هیچ چیزی مجوز این نیست که بگویند چون نیروی انتظامی و قوه قضائیه عمل نکردند، خودمان وارد میدان شدیم. نخیر، آن روزی که لازم باشد مردم برای حادثه‌ای خودشان وارد عمل شوند، رهبری صریحاً به آنها خواهد گفت (4).

وظیفه زنان برای امر به معروف و نهی از منکر

اسلام وقتی که می‌گوید: «والمؤمنون و المؤمنات بعضهم اولیاء بعض یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر» یعنی مؤمنین و مؤمنات در حفظ مجموعه‌ای نظام اجتماعی و امر به معروف و نهی از منکر همه سهیم و شریکند. زن را استثناء نکرده؛ ما هم نمی‌توانیم زن را استثناء کنیم.

مسئولیت اداره جامعه‌ اسلامی و پیشرفت جامعه اسلامی بر دوش همه است؛ بر دوش زن، بر دوش مرد؛ هر کدامی به نحوی برحسب توانایی‌های خودشان. مهم‌ترین نقشی که یک زن در هر سطحی از علم و سواد و معلومات و تحقیق و معنویت می‌تواند ایفاء کند، آن نقشی است که به عنوان یک مادر و به عنوان یک همسر می‌تواند ایفاء کند؛ این از همه کارهای دیگر او مهم‌تر است (5).

تعالیم اسلامی را در محیط کار احیا کنید

زبان گویا، یعنی اینکه مفاهیم و تعالیم اسلامی را در فضای محیط کار، احیا کنید. طوری شود که در محیط کار، اسلام حس شود. نه مثل دوران طاغوت که انسان وقتی به داخل محیطی می‌رفت، احساس می‌کرد در آن محیط، همه چیز ضد اسلام است. به یک مسلمان و به یک آدم متدین که می‌رسیدند، نگاه‌ها از روی بغض، از روی سردی و از روی بی‌اعتنایی بود.

رفتار زنان، پوشش زنان، برخورد مردان، جلف‌گری‌هایی که گاهی بعضی از مردان و زنان می‌کردند، همه چیز غیراسلامی بود. نقطه‌ مقابل آن، فضای اسلامی است؛ به نحوی که وقتی انسان وارد اداره‌ای می‌شود نگاه کند ببیند آثار اسلام همه جا پیداست.

وقت ظهر می‌شود، مردم می‌روند نماز. مراجع که می‌آید، با او با چهره‌ای بشاش برخورد می‌کنند؛ کارش را انجام می‌دهند و حدود اسلامی را رعایت می‌کنند. زنان با پوشش مناسب می‌آیند. مردان و زنان ارتباطات و برخوردشان در داخل اداره، متین و محترمانه است. این محیط، اسلامی است. شما باید کاری کنید که محیط، این گونه شود (6).

اگر به شما فحش دادند به خاطر خدا تحمل کنید

من همین امر به معروف و نهی ازمنکر زبانی را- ولو به شکل خیلی راحت و آرام و بدون هیچ خشونت و دعوایی- واقعاً یکی از معجزات اسلام می‌دانم؛ مثلاً یک نفر کار خلافی می‌کند، می‌گویند آقا شما این کار را نباید می‌کردی.

این مطلب را بگو و برو. می‌گوید او بر می‌گردد دو تا فحش به من می‌دهد. خیلی خوب؛ حالا دو تا فحش هم به شما بدهد؛ برای خاطر امر خدا تحمل کنید، اگر نفر دوم هم بگوید آقا شما باید این کار را نمی‌کردی؛ بدانید اگر دعوا هم بکند، دعوایش کمتر از آنی است که با نفر اول کرده است. نفر سوم و نفر دهم و نفر بیستم هم همین‌طور؛ بنابراین، اگر نهی از منکر باب شد و تا نفر بیستم رسید، شما خیال می‌کنید آن آدم دیگر آن کار را تکرار خواهد کرد؟ (7)

امر و نهی مسئولان مهم‌ترین حوزه امر به معروف و نهی از منکر است

البته امر به معروف و نهی از منکر حوزه‌های گوناگون دارد که باز مهم‌ترینش حوزه مسئولان است؛ یعنی شما باید ما را به معروف امر و از منکر نهی کنید. مردم باید از مسئولان، کار خوب را بخواهند؛ آن هم نه به صورت خواهش و تقاضا، بلکه باید از آنها بخواهند. این مهم‌ترین حوزه است، البته فقط این حوزه نیست، حوزه‌های گوناگونی وجود دارد (8).

مامورین رسمی باید از امر و نهی شرعی دفاع کنند

به من نامه می‌نویسند؛ بعضی هم تلفن می‌کنند و می‌گویند ما نهی از منکر می‌کنیم، اما مامورین رسمی، طرف ما را نمی‌گیرند. طرف مقابل را می‌گیرند! من عرض می‌کنم که مامورین رسمی چه مامورین انتظامی و چه مامورین قضایی حق ندارند از مجرم دفاع کنند. باید از امر و ناهی شرعی دفاع کنند. همه دستگاه حکومت ما باید از امر به معروف و نهی از منکر دفاع کند. این، وظیفه است.

امر به معروف و نهی از منکر از جهاد هم بالاتر است

اگر کسی نماز بخواند و کس دیگری به نمازگزاران حمله کند، دستگاه‌های ما از کدامیک دفاع کنند؟ از نمازگزار یا از آن کسی که سجاده را از زیر پای نمازگزار می‌کشد؟ امر به معروف و نهی از منکر نیز همین طور است. امر به معروف هم مثل نماز، واجب است.

در نهج‌البلاغه می‌فرماید: «و ما اعمال البر کلها و الجهاد فی سبیل‌الله عند الامر بالمعروف و النهی عن المنکر الا کنفثه فی بجر لجی». یعنی امر به معروف و نهی از منکر، در مقیاس وسیع و عمومی خود، حتی از جهاد بالاتر است؛ چون پایه دین را محکم می‌کند. اساس جهاد را امر به معروف و نهی از منکر استوار می‌کند. مگر مامورین و مسئولین ما می‌توانند امر به معروف و نهی از منکر را با دیگران مساوی قرار دهند؛ چه رسد به اینکه نقطه مقابل او را تایید کنند!؟ (9)

اگر بدانم امر به معروف و نهی از منکر مورد جفای مسئولان است، وارد قضیه می‌شوم

مبادا در گوشه و کنار، یا در دستگاه انتظامی یا قضایی، کسانی باشند که راه را جلو امر به معروف و نهی از منکر سد کنند! مبادا کسانی باشند که اگر کسی امر به معروف و نهی از منکر کرد، از او حمایت نکنند، بلکه از مجرم حمایت کنند! البته خبرهایی از گوشه و کنار کشور، در بعضی از موارد به گوش من می‌رسد. هر جا که بدانم و احساس کنم و خبر اطمینان بخشی پیدا کنم که امر به معروف و نهی از منکر خدای نکرده مورد جفای مامور و مسئولی قرار گرفته، خودم وارد قضیه خواهم شد (10).
 

امر به معروف و نهی از منکر در همه زمینه‌ها

در مسئله امر به معروف و نهی از منکر، فقط نهی از منکر نیست؛ امر به معروف و کارهای نیک هم هست. برای جوان، درس خواندن، عبادت کردن، اخلاق نیک، همکاری اجتماعی، ورزش صحیح و معقول و رعایت آداب و عادات پسندیده در زندگی، همه جزو اعمال خوب است. برای یک مرد، برای یک زن و برای یک خانواده، وظایف خوب و کارهای بزرگی وجود دارد.

هر کسی را که شما به یکی از این کارهای خوب امر بکنید به او بگویید و از او بخواهید، امر به معروف است. نهی از منکر هم فقط نهی از گناهان شخصی نیست. تا می‌گوییم نهی از منکر، فورا در ذهن مجسم می‌شود که اگر یک نفر در خیابان رفتار و لباسش خوب نبود، یکی باید بیاید و او را نهی از منکر کند. فقط این نیست؛ این جزء دهم است.

نهی از منکر در همه زمینه‌های مهم وجود دارد؛ مثلا کارهایی که افراد توانا دست‌شان می‌رسد و انجام می‌دهند؛ همین سوءاستفاده‌های از منابع عمومی، همین رفیق‌بازی در مسائل عمومی کشور. در باب واردات، در باب شرکت‌ها و در باب استفاده از منابع تولیدی و غیره، همین رعایت رفاقت‌ها از سوی مسئولان (11).

گناهکار، فقط بدحجاب نیست

گناهکار فقط بدحجاب نیست که بعضی فقط به مسئله‌ای بدحجابی چسبیده‌اند. این یکی از گناهان است و از خیلی از گناهان کوچک‌تر است. خلاف‌های فراوانی از طرف آدم‌های لاابالی در جامعه وجود دارد؛ خلاف‌های سیاسی، خلاف‌های اقتصادی، خلاف در کسب و کار، خلاف در کار اداری و خلاف‌های فرهنگی.

این همه خلاف است. کسی غیبت می‌کند، کسی دروغ می‌گوید، کسی توطئه می‌کند، کسی مسخره می‌کند، کسی کم‌کاری می‌کند، کسی ناراضی‌ تراشی می‌کند، کسی مال مردم را می‌دزد و کسی آبروی مردم را بر باد می‌دهد، این‌ها همه منکر است (12).

منکرات در خانواده

در محیط خانواده هم می‌شود، نهی از منکر کرد. در بعضی از خانواده‌ها حقوق زنان رعایت نمی‌شود، در بعضی از خانواده‌ها حقوق جوانان رعایت نمی‌شود، در بعضی از خانواده‌ها، به خصوص حقوق کودکان رعایت نمی‌شود؛ این‌ها را باید به آن‌ها تذکر داد و از آنها خواست. حقوق کودکان را تضییع کردن، فقط به این هم نیست که انسان به آنها محبت نکند، نه. سوء تربیت‌ها، بی‌اهتمامی‌ها، نرسیدن‌ها، کمبود عواطف و از این قبیل چیزها هم ظلم به آنهاست (13).

منکرات جامعه

منکراتی که در سطح جامعه وجود دارد و می‌شود از آن‌ها نهی کرد و باید نهی کرد، از جمله این‌هاس؛ اتلاف منابع عمومی، اتلاف منابع حیاتی، اتلاف برق، اتلاف وسایل سوخت، اتلاف مواد غذایی، اسراف در آب و اسراف در نان. ما این همه ضایعات نان داریم؛ اصلاً این یک منکر است، یک منکر دینی است، یک منکر اقتصادی و اجتماعی است و نهی از این منکر هم لازم است (14).

پی‌نوشت‌ها:

1. سال 1377/ جلسه پرسش و پاسخ دانشگاه تهران
2. سال 1377/ بیانات در جلسه پرسش و پاسخ مدیران مسئول و سردبیران نشریات دانشجویی
3. سال 1379/ در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران
4. سال 1380/ پس از مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری سید محمد خاتمی
5. سال 1386/ در دیدار گروهی از زنان نخبه در آستانه سالروز میلاد حضرت زهرا (سلام الله علیها)
6. سال 1371/ در دیدار اعضای انجمن‌های اسلامی ادارات، کارخانه‌ها و بیمارستان‌های سراسر کشور
7. سال 1377/ بیانات در جلسه پرسش و پاسخ مدیران مسئول و سردبیران نشریات دانشجویی
8. سال 1379/ خطبه‌های نماز جمعه تهران
9. سال 1371/ در دیدار فرماندهان گردان‌ها، گروهان‌ها و دسته‌های عاشورای نیروی مقاومت بسیج سراسر کشور، در سالروز شهادت امام سجاد (ع)
10. سال 1371/ در مراسم دیدار قشرهای مختلف مردم
11. سال 1379/ در خطبه‌های نماز جمعه تهران
12. سال 1371/ در مراسم دیدار قشرهای مختلف مردم
13. سال 1379/ در خطبه‌های نماز جمعه تهران
14. سال 1379/ در خطبه‌های نماز جمعه تهران