تجربه موفق کشاورزان و دامداران نمینی در حکمرانی آب / مردم هدررفت آب را تا ۱۰ درصد کاهش دادند

گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، اعظم ذوالفقاری منظری؛ * بهره مندی از مشارکت مردم در حکمرانی، به ویژه در حوزه آبخیزداری، ضرورت بیشتری پیدا کرده است. تجربه حکمرانی با مشارکت مردم در برخی نقاط کشور به دست آمده است. در برخی شهر‌ها مردم براساس سنت‌های دیرینه خود در حکمرانی مشارکت می‌کنند، مانند اصفهان که مادی‌ها را احیا می‌کنند و در برخی نقاط مشارکت جدیدی شکل می‌گیرد که هم اجتماع جدیدی از مردم را شکل می‌دهد و هم بر پایه اصول نوین آبخیزداری، مشارکت شکل گرفته است مانند آنچه در شهرستان نمین طی چند سال گذشته رخ داده است.

جمال مددی حور، دانشجوی دانشگاه آزاد اردبیل است و به دنبال حل مشکل مردم در نمین، طرحی برای آبخیزداری ارائه داد که اتفاقا مورد توجه سازمان جهاد کشاورزی استان و مهم‌تر از آن، مردم چند روستای نمین قرار گرفت.

به گفته مددی حور این طرح در ابتدا «آبخیزداری تا جالیز» عنوان داشته تا آب از سرچشمه‌ها تا کشتزار‌ها مدیریت شود و هدر نرود.

جلوگیری از هدررفت آب 

او به خبرنگار ما می‌گوید: ۶۰ تا ۷۰ درصد آب‌ها در مسیر سرچشمه آب تا مزارع کشاورزی هدر می‌رفت؛ نهر‌ها قدیمی بود آب به زمین‌های مجاور نهر جذب می‌شد یا به دلیل تابش خورشید تبخیر می‌شد. اما پس از اجرای طرح اصلاح آبیاری مزارع، مردم توانستند هدر رفت آب را به حداکثر ۱۰ درصد برسانند.

این طرح در چهار روستا در بخش جنوبی نمین اجرا شد که در مجموع در این روستا‌ها حدود ۸۰۰ خانواده زندگی می‌کنند و شغل اصلی مردم کشاورزی و دامداری است. مددی حور توضیح می‌دهد که موقعیت منطقه اجرای این طرح کوهستانی است و زمستان سخت و سرد دارد. بارش برف در این منطقه خوب است، اما چون بهینه استفاده نمی‌شود، مردم با مشکلاتی مواجه هستند؛ مشکلاتی مانند اینکه آب به خوبی به مزارع یا چراگاه‌ها نمی‌رسید و با اینکه منطقه پرآب بود، اما آب در اختیار مردم قرار نمی‌گرفت.

او توضیح می‌دهد که با همکاری جهاد کشاورزی استان و تأمین بودجه ۱۷۵ میلیون تومانی، همچنین حمایت بنیاد علوی و البته با مشارکت کامل مردم به اجرا درآمده است. وقتی مردم دیدند که مشارکت آنان می‌تواند در احیای نهر‌ها اثرگذار باشد پای کار آمدند و با همبستگی در اجرای طرح مشارکت کردند.

به گفته این دانشجوی دانشگاه آزاد اردبیل در این طرح لوله گذاری از سرچشمه تا مزارع کشاورزی صورت گرفت و علاوه بر آن در فاصله‌ای که حوزه آبخیز تا مزارع کشاورزی، ۶ آبشخور هم احداث شده است.

چاره‌ای برای تشنگی دام‌ در چراگاه‌ها

او می‌گوید:چوپانان دام‌ها را برای چرا در مسیری حدود سه تا چهار کیلومتر حرکت می‌دهند که در این منطقه قبلا آبشخوری برای دام نبود. با احداث این آبشخور‌ها تأمین آب برای رفع تشنگی دام در چراگاه‌های وسیع هم برطرف شد.

مددی حور توضیح می‌دهد که این آبشخور‌ها را مردم خودشان ساختند. عمق ۱۵ متری دارد و نیاز دام به آب را تأمین می‌کند. از طرفی می‌تواند به افزایش ذخیره آبی در سفره‌های آب زیرزمینی چراگاه‌ها هم کمک کند.

او درباره روند کار می‌گوید: ما در حد توان و اندازه مان کار می‌کنیم. اول نیازسنجی و آسیب شناسی می‌کنیم. در این روستا‌ها متوجه شدیم که رسیدن آب از سرچشمه تا محل کشت حدود یک ساعت طول می‌کشد. حالا با این لوله گذاری‌ها توانستیم آب را در کمتر از ۱۰ دقیقه به کشتزار‌ها برسانیم.

حکمرانی آب با مشارکت مردم 

به اعتقاد این فعال جهادگر وقتی مشارکت و همبستگی بین مردم ایجاد شود و مردم در حل مشکلات با کنشگری حضوری داشته باشند، مشکلات به سادگی حل می‌شود.

او می‌گوید: ما فضای کار مردم را ایجاد می‌کنیم. نوع برداشت، نوع کاشت و همه امور مربوط به کشاورزی با تبادل نظر با مردم صورت می‌گیرد. در چنین شرایطی می‌توان جوانان مطالبه گر و انقلابی تربیت کرد. اصل هدف ما این است که نوع تفکر و اندیشه‌ای که بر جهاد سازندگی در دهه ۶۰ حاکم بود، احیا کنیم. ایجاد اشتغال و کارآفرینی و ایجاد صندوق قرض الحسنه و همه امور مربوط به ارتقای اقتصادی و اجتماعی روستا‌ها و شهرها، با مشارکت مردم صورت می‌گیرد.

مددی حور توضیح می‌دهد که اجرای این طرح در روستا‌های دیگر هم قابل اجرا است؛ هرجا که کشاورزی باشد و رساندن آب به زمین‌های کشاورزی با مشکلاتی مواجه است. جهاد کشاورزی کار را به پیمانکار می‌سپارد که ممکن است دلسوز حل مشکل مردم هم نباشد و فقط بخواهد کاری انجام دهد و پولش را بگیرد. اما با اجرای چنین طرح‌هایی و با فعال کردن کشنگری مردم، جهاد کشاورزی فقط مصالح را تأمین می‌کند و بقیه کار به عهده خود مردم است.

او در پایان این گفتگو به نکته مهم دیگری هم اشاره می‌کند؛ «وقتی مردم خود کشنگر هستند در حفظ و حراست زیرساخت‌ها هم دخیل می‌شوند».