شفیعی: اگر ایران قبل از برداشتن تحریم‌ها به معاهدات FATF بپیوندد، وضعیت اقتصادی کشور قفل خواهد شد
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، محمدعلی شفیعی، کارشناس مسائل آمریکا در گفت‌و‌گو با انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه علامه طباطبائی (ره) در مورد مکانیزم رأی‌گیری و اجماع کشور‌ها در خصوص موضوع FATF بیان داشت: در این باره، ترامپ در یادداشت ریاست جمهوری خود درباره ایران به صراحت به لزوم سخت‌گیری بیشتر در روند‌های FATF اشاره کرده و اعلام کرده که باید اطمینان حاصل شود که ایران تحریم‌ها را دور نمی‌زند. این به معنای آن است که قبل از هرگونه اقدام ایران برای تصویب FATF، ایالات متحده قصد دارد فرایند‌ها را پیچیده‌تر کند.
این شرایط باعث می‌شود که اجماع کشور‌ها برای حمایت از ایران دشوارتر شود و در ادامه رژیم صهیونیستی نیز به وضوح با این موضوع مخالف است و سعی خواهد کرد تا سایر کشور‌ها را نیز به سمت خود جذب کند تا مانع از اجماع به نفع ایران شود. در نتیجه، این وضعیت (برهم خوردن اجماع به نفع ایران) طبیعتاً می‌تواند مانع از خروج ایران از لیست سیاه FATF شود.
وی در خصوص شواهدی که می‌توان عنوان کرد که پیوستن به این دو معاهده منجر به افشای مسیر‌های دور زدن تحریم خواهد شد اذعان داشت: ایران به دلیل تحریم‌های جاری، ناچار است از روش‌های غیرمتعارف برای تأمین منابع اقتصادی استفاده کند و این امر به وضوح اعلام شده است. یکی از مشکلات اصلی، الزامات کنوانسیون پالرمو و قوانین مربوط به شفافیت مالی و همکاری اطلاعاتی است که طبق آنها ایران باید تمامی اطلاعات تراکنش‌های مالی خود را در اختیار دیگران قرار دهد. این موضوع می‌تواند منجر به افشای مسیر‌های دور زدن تحریم‌ها شود.
همچنین، در تعریف جرایم فراملی در معاهده پالرمو به فعالیت‌هایی اشاره دارد که ممکن است از نظر قوانین بین‌المللی جرم تلقی شوند، در حالی که ایران این فعالیت‌ها را جرم نمی‌داند. به عنوان مثال، تراکنش‌های مالی مرتبط با برخی نهاد‌ها و افراد تحریم‌شده مانند سپاه پاسداران، از نظر ایران قانونی هستند. بنابراین، رعایت این الزامات برای ایران به نوعی خودتحریمی محسوب شده و با وجود تصویب و پذیرفتن معاهدات، ممکن است مانع خروج کشور از لیست سیاه شود.
وی در خصوص امکان اعمال حق شرط کلی از جانب ایران بیان داشت: قرار دادن حق شرط در معاهدات بین‌المللی طبق کنوانسیون وین (۱۹۶۹) به این بستگی دارد که آیا خود معاهده اجازه این کار را می‌دهد یا خیر. در مورد FATF و معاهدات مرتبط، برخی موارد اجازه حق شرط را می‌دهند. به عنوان مثال، در کنوانسیون پالرمو، حق شرط در خصوص مسائل حل اختلاف و ارجاع پرونده به دیوان بین‌المللی دادگستری مجاز شمرده شده است؛ لذا با توجه به متن این معاهدات و تعهدات امکان اینکه قوانین جمهوری اسلامی ایران به عنوان حق شرط در نظر گرفته شوند، وجود ندارد. به عبارت دیگر، اگر قوانین داخلی در تضاد با تعهدات بین‌المللی باشند، نمی‌توان به عنوان پیش شرط از آنها استفاده کرد. حتی اینگونه است که قوانین داخلی به گونه‌ای تغییر یابند که با خواسته‌های این معاهدات سازگار شوند.
وی در خصوص سرانجام روابط ایران با محور مقاومت اذعان داشت: سپاه قدس و گروه‌های مقاومت به دلیل قرار داشتن در لیست تحریمی ایالات متحده با محدودیت‌های جدی مواجه هستند. این محدودیت‌ها به این معناست که ایران نمی‌تواند به طور کامل به تعهدات مالی و اقتصادی خود با این گروه‌ها عمل کند و در نتیجه، امکان خروج از لیست سیاه تحریم‌ها وجود ندارد. هیچ پاسخی در فضای کارشناسی برای حل این دوگانه وجود ندارد و هرگونه تراکنش مالی با نیروی قدس یا گروه‌های مقاومت به معنای عدم رعایت قوانین تحریمی است.
همچنین، اگر ایران بخواهد به این تعهدات پایبند باشد، ممکن است ماهیت جمهوری اسلامی زیر سوال برود و تحریم‌های داخلی نیز به وجود آید. این تحریم‌های داخلی شامل بخش‌های دیگر سپاه و شرکت‌ها و سازمان‌های داخلی است که خود نیز در لیست تحریم‌ها قرار دارند و بنابراین، ایران مجبور خواهد شد در صورت پذیرش مبادلات خود را با آنها نیز قطع کند. در نهایت، این وضعیت به چالش‌های جدی برای نظام بانکی و اقتصادی ایران منجر خواهد شد.
محمد علی شفیعی، در مورد دلایل و نگرش‌های برخی افراد نسبت به تصویب دو معاهده و مذاکره با کشور‌های غربی به انتقاد از این دیدگاه می‌پردازند و عنوان کرد: آن افراد معتقد بودند که برای موفقیت در مذاکرات، باید حسن نیت خود را نشان داد و اقداماتی پیش دستانه انجام داد، اما وی معتقد است که این رویکرد اشتباه بوده و باید به جای آن، تحریم‌ها ابتدا برداشته شوند تا امکان تراکنش‌های عادی و شفاف فراهم گردد.
وی اضافه کرد: که تصویب این معاهدات تنها در صورتی قابل قبول است که تحریم‌ها به طور کامل لغو شوند و در غیر این صورت، شفاف‌سازی تراکنش‌ها بی‌معنی خواهد بود.
وی به تجربیات گذشته اشاره کرد که در زمان برجام، انتظار بر این بود که تحریم‌ها به طور کامل برداشته شوند، اما این اتفاق نیفتاد و به همین دلیل، تصویب معاهدات جدید نیز منطقی به نظر نمی‌رسد. اعتماد به ایالات متحده و دیگر کشور‌ها در روابط بین‌الملل، به جای حسن نیت، باید بر اساس منافع ملی باشد. او تأکید می‌کند که تجربه‌های گذشته نشان داده‌اند که حسن نیت در مذاکرات به نتایج مثبتی منجر نشده و تکرار این رویکرد تنها ساده‌لوحی است. در نهایت، ایشان پیشنهاد می‌دهند که ترتیب و سازوکار مذاکرات باید تغییر کند تا منطقی‌تر و مؤثرتر باشد.
محمدعلی شفیعی در خصوص سازوکار انتقال داده‌های مالی از ایران به نهاد FATF بیان داشتند: سازوکار اینگونه است که نهاد‌های داخلی باید مکانیزم‌های لازم را برای اجرای این شفافیت فراهم کنند و بانک مرکزی یا یک مرکز اطلاعاتی زیر نظر آن، مسئولیت طبقه‌بندی و دسته‌بندی اطلاعات را بر عهده بگیرند. در صورتی که نهاد‌های بین‌المللی یا کشور‌های عضو به تراکنش‌های مشکوک اشاره کنند، اطلاعات مربوط به مبدأ و مقصد تراکنش‌ها باید در اختیار آنها قرار گیرد.
نگرانی اصلی این است که کشور‌های عضو می‌توانند بر روی هر تراکنشی نظارت کنند و این ممکن است به افشای اطلاعات مالی ایران منجر شود؛ به‌ویژه اگر تراکنش‌ها بالای یک مبلغ مشخص باشند، علت آنها نیز باید ثبت و گزارش شود. این اطلاعات می‌تواند به عنوان ابزاری برای فشار سیاسی به ایران استفاده شود و مانع خروج ایران از لیست سیاه شود.
شفیعی در ادامه افزود که این فرایند، مشابه بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که با وجود پذیرش بازرسی‌های متعدد در ایران، همچنان گزارش‌هایی مبنی بر فعالیت‌های مشکوک منتشر می‌شود. به طور کلی، در این صورت این چرخه اطلاعات و نظارت به گونه‌ای طراحی شده که هیچ‌گاه به پایان نمی‌رسد و همواره فشار بر ایران ادامه دارد.
محمدعلی شفیعی در نهایت گفت: پیش شرط این عضویت، قبل از هر چیزی و در ابتدا برداشتن کلیه تحریم‌ها، چه هسته‌ای و چه غیر هسته‌ای است. او معتقد است که با برداشتن تحریم‌ها، نیازی به ساز و کار‌های دور زدن تحریم‌ها نخواهد بود و کشور می‌تواند به طور قانونی و عادی تراکنش‌های بین‌المللی خود را انجام دهد.
اگر ایران قبل از برداشتن تحریم‌ها به این معاهدات بپیوندد، وضعیت اقتصادی کشور قفل خواهد شد و این اقدام خطرناک است. در صورت تصویب قانون در مجلس، باید شرطی مبنی بر برداشتن کامل تحریم‌ها وجود داشته باشد.
با برداشتن تحریم‌ها، کشور‌ها راحت‌تر می‌توانند با ایران همکاری کنند و در این صورت پیوستن به FATF و اجرای آن در کشور نیز امکان‌پذیر خواهد بود، اما ابتدا همانطور که عنوان شد قبل از هر چیزی تحریم‌ها باید به طور کامل برداشته شود.