تولید برق یا بلعیدن سوخت؛ نیروگاه‌ها مشغول چه‌کاری هستند؟

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، هفته گذشته محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت کشور طی سخنانی اعلام کرد که راندمان پایین نیروگاه‌های ایران موجب اتلاف بخش قابل توجهی از انرژی کشور می‌شود. به گفته پاک‌نژاد نیروگاه‌هایی در کشور وجود دارند که با راندمان کمتر از ۳۰ درصد فعالیت می‌کنند و حدود یک‌سوم سوخت وارد شده در زمستان سال گذشته در این نیروگاه‌ها استفاده شده است.

راندمان نیروگاه به معنای میزان کارایی نیروگاه در تبدیل انرژی ورودی به انرژی الکتریکی قابل استفاده است. به عبارت دیگر، هر چه راندمان یک نیروگاه بالاتر باشد، مقدار بیشتری از انرژی ورودی به آن تبدیل به برق شده و به طور کلی انرژی کمتری هدر می‌شود. به عنوان مثال، اگر یک نیروگاه ۱۰۰ واحد انرژی دریافت کند و ۴۰ واحد آن به برق تبدیل شود، راندمان آن نیروگاه ۴۰ درصد است.

به گفته مدیرعامل شرکت توانیر راندمان نیروگاه‌های حرارتی در ایران حدود ۳۹.۶ درصد است و با میانگین راندمان نیروگاه‌های جهان که ۴۰ درصد است، فاصله چندانی ندارد. اما در این بین نیروگاه‌هایی وجود دارند که به دلیل فرسودگی و به پایان رسیدن عمر مفیدشان، علی‌رغم دریافت مقدار زیادی از انرژی تنها حدود ۲۰ درصد از آن را تبدیل به برق می‌کنند و باعث به هدر رفتن بخش قابل‌توجهی از آن می‌شوند. این در حالی است که کشور با ناترازی انرژی دسته و پنجه نرم می‌کند و سوزانده شدن مقدار کمی از این انرژی نیز کشور را با هزینه‌های سنگینی مواجه می‌کند.

در ادامه این گزارش ۵ نیروگاه حرارتی که با پایین‌ترین راندمان در حال فعالیت هستند، مورد بررسی قرار گرفته است.

نیروگاه تبریز در صدر بدترین‌ها

نیروگاه گازی تبریز که در سال ۱۳۵۷ احداث شده، جزء نیروگاه‌های بخش خصوصی است که بدترین عملکرد را در میان سایر نیروگاه‌های کشور درخصوص بازدهی به‌ جا گذاشته است. نیروگاه گازی تبریز با راندمان ۱۹.۲ درصدی ۲ میلیون ۵۹۹ هزار مترمکعب گاز در سال مصرف می‌کند. در واقع این نیروگاه تنها ۱۹ درصد از گاز دریافتی که حدود ۵۰۰ هزار مترمکعب است را استفاده می‌کند و مابقی آن یعنی ۲ میلیون ۹۹ هزار مترمکعب در فرایند تولید برق اتلاف می‌شود. این نیروگاه با ظرفیت اسمی ۶۴ مگاوات در عمل توانایی تولید ۵۰ مگاوات برق دارد و بهره‌برداری از ظرفیت عملی آن ۱.۱ درصد است. ظرفیت بهره‌برداری عملی بدین معناست که چقدر از توانایی کامل تولید برق یک نیروگاه در واقعیت استفاده می‌شود.

سوزاندن ۴۰ میلیون مترمکعب گاز برای تولید ۴۷ مگاوات برق

نیروگاه بعدی که با راندمان کمتر از ۲۰ درصد فعالیت می‌کند، نیروگاه دولتی درود واقع در استان لرستان است. این نیروگاه در سال ۱۳۵۶ راه‌اندازی شده و با راندمان ۱۹.۹ درصدی در حال فعالیت است. ظرفیت اسمی نیروگاه درود ۹۰ مگاوات و تولید واقعی آن ۴۷ مگاوات است. گاز طبیعی تنها سوخت مورد استفاده در این نیروگاه است و سالانه معادل ۵۰ میلیون و ۸۳ هزار مترمکعب گاز مصرف می‌کند. به عبارت بهتر، این نیروگاه تنها ۱۰ میلیون مترمکعب از گاز ورودی را تبدیل به می‌کند و ۴۰ میلیون مترمکعب باقی مانده در جریان تولید از بین می‌رود. طبق آخرین آمار، ظرفیت عملی بهره‌برداری آن نیز ۲۲.۹ درصد است.

نیروگاه زرگان در تله فرسودگی

نیروگاه زرگان (شهید مدحج) در سال ۱۳۵۴ احداث شده و یکی از قدیمی‌ترین نیروگاه‌های ایران به‌شمار می‌آید. نیروگاه زرگان در حال حاضر با ظرفیت تولید اسمی ۱۲۸ مگاوات، توانایی تولید ۹۲ مگاوات برق را دارد. این نیروگاه ۸۵ میلیون و ۶۷۷ هزار مترمکعب گاز مصرف می‌کند و راندمان آن نیز ۲۰.۷ درصد است. به عبارت بهتر، تنها ۱۷  میلیون و ۷۵۰  هزار مترمکعب از گاز ورودی به این نیروگاه تیدیل به برق می‌شود و مابقی که ۶۷ میلیون و ۹۲۷ هزار مترمکعب است نیز به هدر می‌رود. ظرفیت بهره‌برداری عملی از این نیروگاه نیز معادل ۲۱ درصد است.

دوگانه‌سوزی سوخت در ارومیه

نیروگاه دولتی ارومیه با راندمان ۲۰.۹ درصدی از دیگر نیروگاه‌هایی است که با راندمان پایین همچنان در حال فعالیت است. نیروگاه ارومیه در سال ۱۳۶۰ به بهره‌برداری رسیده است و از دو سوخت گاز و گازوئیل برای تولید برق استفاده می‌کند. ۷۲ میلیون و ۱۵۵ هزار مترمکعب گاز و یک میلیون ۱۰۱ هزار لیتر گازوئیل برای تولید ۴۱ مگاوات برق در این نیروگاه مصرف می‌شود. طبق آمار ظرفیت بهره‌برداری از ظرفیت عملی نیروگاه ارومیه برابر با ۴۱.۱ درصد است.

هدر رفت ۱۴۶ میلیون لیتری گازوئیل در نیروگاه کنارک

نیروگاه گازی دولتی کنارک (چابهار)  واقع در استان سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۵۶ احداث شده و با مصرف ۱۸۹ میلیون و ۲۱ هزار لیتر گازوئیل راندمان ۲۱.۵ درصدی دارد. در واقع از کل سوخت ورودی به این نیروگاه ۴۰ میلیون لیتر و ۵۸۴ هزار لیتر تبدیل به برق می‌شود و مابقی که عددی معادل ۱۴۶ میلیون و ۴۳۷ هزار لیتر است، در فرایند تولید برق سوزانده می‌شود. ظرفیت اسمی این نیروگاه ۱۴۰ مگاوات است، اما در عمل ۱۰۶ مگاوات برق تولید می‌کند. ۴۳.۶ درصد از ظرفیت عملی این نیروگاه نیز در واقع بهره‌برداری می‌شود.

به طور کلی، از بررسی این نیروگاه‌ها می‌توان نتیجه گرفت که فرسودگی یکی از عوامل مهم اتلاف انرژی در آن‌ها است. عمر مفید نیروگاه‌های حرارتی در ایران حدود ۳۰ سال است، اما همان‌طور که گفته شد، از سال احداث این ۵ نیروگاه بیش از ۴۰ سال می‌گذرد و همین فرسودگی تجهیزات خسارت‌های زیادی را برای کشور به بار می‌آورد. به عنوان مثال، به‌طور تقریبی سالانه حدود ۱۴۶ میلیون و ۶۶۷ هزار لیتر گازوئیل و ۱۲۵ میلیون و ۱۱۱ هزار مترمکعب گاز در این نیروگاه‌ها و در جریان تولید برق سوزانده می‌شود، در حالی که ناترازی گازوئیل در سال گذشته باعث واردات روزانه ۸ میلیون لیتر از این فرآورده نفتی شده و ناترازی گاز نیز بخش‌های مختلف از جمله تولید کشور را تحت تاثیر قرار داده است. 

از طرفی، این میزان هدر رفت سوخت برای تأمین کمتر از ۵ درصد برق کشور است. بررسی خسارت‌های ناشی از سوختن این مقدار گاز و گازوئیل به وضوح نشان می‌دهد که استفاده از این نوع نیروگاه چندان منطقی به نظر نمی‌رسد و زیان در مدار باقی ماندن این نیروگاه‌های فرسوده بسیار بیشتر از منفعت آن است.