عملیات تار عنکبوت چگونه رقم خورد؟ /نگاهی به پرریسک‌ترین حمله اوکراین به روسیه

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو؛ اوکراین روز یکشنبه اعلام کرد که یکی از مهم‌ترین عملیات‌های ویژه خود را از آغاز جنگ انجام داده و با حمله‌ای گسترده از طریق پهپادها به عمق خاک روسیه ضربه‌ای سهمگین وارد کرده است. گزارش‌های غربی حاکی از آن است که بیش از ۴۰ فروند هواپیمای نظامی روسیه در چند پایگاه هوایی تخریب یا فلج شده‌اند.

این حمله به طور ویژه روی مهم‌ترین دارایی‌های هوایی استراتژیک روسیه تمرکز داشت که جایگزینی سریع یا با هزینه معقول برای آن‌ها ممکن نیست. بر اساس اعلام ستاد کل نیروهای مسلح اوکراین، خسارات اولیه بیش از ۲ میلیارد دلار برآورد شده و گزارش CNBC نیز خسارات وارد شده به بخش هوانوردی راهبردی روسیه را حدود ۷ میلیارد دلار اعلام کرده است.

جزئیات عملیات « تار عنکبوت»

این عملیات که «تار عنکبوت» نام دارد، شامل استفاده از ده‌ها پهپاد برای حملات همزمان به اهداف حساس نظامی در عمق خاک روسیه بود. طبق سخنرانی ضبط‌شده ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، در این حمله از ۱۱۷ پهپاد استفاده شده که حدود ۳۴ درصد از حامل‌های موشک کروز استراتژیک روسیه را هدف قرار داده‌اند.

او تأکید کرد نیروهایش به موقع از خاک روسیه خارج شده‌اند و منابع امنیتی اوکراین اعلام کردند که افراد شرکت‌کننده در این عملیات مدت‌ها پیش در اوکراین بوده‌اند و هیچ بازداشتی در این زمینه گزارش نشده است.

پهپادها پایگاه‌هایی در مناطق ایروتسک، مورمانسک، ریازان و ایوانوفو را هدف قرار دادند که در عمق خاک روسیه و تا بیش از ۴ هزار کیلومتر از مرز اوکراین فاصله دارند. ویدئوهای منتشر شده حاکی از انفجارها و آتش‌سوزی‌ها در پایگاه‌ها و مقر ناوگان شمالی روسیه است که شامل زیردریایی‌های هسته‌ای مجهز به موشک کروز می‌شود.

این عملیات نیازمند برنامه‌ریزی پیچیده‌ای بود؛ پهپادهای کوچک FPV (کنترل‌شده از راه دور با دید اول شخص) ماه‌ها قبل از حمله به صورت مخفیانه وارد خاک روسیه شدند. برای پنهان‌سازی، سازه‌های چوبی متحرکی شبیه خانه‌های کوچک در نزدیکی پایگاه‌ها مستقر شدند که پهپادها را زیر سقف خود پنهان کردند. هنگام حمله، این سازه‌ها باز شده و پهپادها به سوی اهداف پرواز کردند.

از جمله هواپیماهای هدف قرار گرفته می‌توان به بمب‌افکن‌های استراتژیک توپولف Tu-95MS و Tu-22M3 اشاره کرد که ستون فقرات حملات موشکی روسیه را تشکیل می‌دهند. همچنین حداقل یک هواپیمای هشدار زودهنگام A-50 که برای هماهنگی عملیات هوایی استفاده می‌شود، هدف قرار گرفت. گزارش‌هایی نیز از آسیب به بمب‌افکن Tu-160 «قو سفید»، مهم‌ترین بمب‌افکن استراتژیک روسیه، منتشر شده است.

واکنش روسیه

مسکو ابتدا این حمله را عملیاتی تروریستی شکست‌خورده خواند، اما بعد تأیید کرد که پنج منطقه از جمله مناطقی که اوکراین اعلام کرده بود، هدف حمله قرار گرفته‌اند ولی این حملات دفع شده‌اند. در واکنش، روسیه حملات موشکی و پهپادی متعددی را به شهرهای اوکراین انجام داد که کی‌یف اعلام کرد بخش زیادی از آن‌ها دفع شده است.

این حمله نمونه‌ای از انقلاب گسترده در جنگ پهپادی است که پس از جنگ قره‌باغ و با پیشرفت فناوری به ابزاری تعیین‌کننده تبدیل شده است. پهپادها با هزینه کم و دقت بالا، حتی توسط کشورها و گروه‌های کوچک قابل استفاده شده‌اند و این موضوع معادلات جنگ را دگرگون کرده است.

پهپادها به مراتب ارزان‌تر از هواپیماهای جنگنده هستند و هدف قرار دادن آن‌ها با سامانه‌های پدافندی گران‌قیمت، باعث اتلاف منابع دشمن می‌شود. این جنگ نیابتی به جنگی فرسایشی تبدیل شده که در آن نیروهای ضعیف‌تر می‌توانند با استفاده از پهپادها، قدرت هوایی مؤثری ایجاد کنند.

تبعات انسانی و خسارات جانی

حملات هوایی و پهپادی روسیه به شهرهای مختلف اوکراین، منجر به کشته شدن حداقل پنج نفر در مناطق اطراف زاپوریژیا و زخمی شدن چند کودک در منطقه سومی شده است. در مقابل، حملات پهپادی اوکراین در خاک روسیه باعث ایجاد آتش‌سوزی‌های گسترده در مناطق مسکونی شده و اختلال در خطوط برق و ترافیک را به دنبال داشته، اما تاکنون گزارشی از تلفات جانی در روسیه منتشر نشده است.

این تبادل آتش و حملات گسترده همزمان با آغاز مذاکرات صلح، نشان می‌دهد که علیرغم تلاش‌ها برای پایان دادن به درگیری‌ها، جنگ همچنان از پیچیدگی و شدت بالایی برخوردار است و هر گونه توافق صلح باید موانع متعددی را پشت سر بگذارد.

آغاز دور دوم مذاکرات صلح در استانبول

نمایندگان روسیه و اوکراین در حالی دور دوم مذاکرات صلح را در استانبول آغاز می‌کنند که اختلافات بنیادین و عمیقی بین دو طرف درباره نحوه پایان دادن به جنگ وجود دارد. اوکراین بر حفظ تمامیت ارضی خود، عدم پذیرش اشغال بخش‌هایی از خاک خود توسط روسیه و مطالبه غرامت به عنوان شروط اصلی صلح تأکید دارد.

از سوی دیگر، روسیه مسودۀ پیش‌نویس توافقی را ارائه کرده که البته شامل پذیرش شروط اوکراین نمی‌شود و خواستار توافقی است که منافع امنیتی و سیاسی این کشور را حفظ کند. این اختلافات باعث شده است که مذاکرات به‌رغم برگزاری چند دور، هنوز نتواند به توافقی جامع و پایدار دست یابد.تیم اوکراین شامل معاون وزیر خارجه و چند مقام ارشد نظامی و امنیتی است که نشان‌دهنده جدیت کی‌یف در مذاکرات است. روسیه نیز با هدایت ولادیمیر میدینسکی، دستیار رئیس‌جمهور، در مذاکرات حضور دارد. میدینسکی بارها تأکید کرده است که جنگ و دیپلماسی باید همزمان پیش روند و هیچ کدام به صورت مجزا نباید دنبال شوند.

این ترکیب نمایانگر پیچیدگی مذاکره و تلاش برای حفظ تعادل بین قدرت نظامی و دیپلماسی است، اما چالش‌های پیش رو همچنان سنگین و پرحجم باقی مانده‌اند.

چالش‌ها و موانع پیش رو

یکی از اصلی‌ترین موانع برای پیشرفت مذاکرات، مخالفت طرفین بر سر آتش‌بس فوری است. غرب به ویژه آمریکا و کشورهای اروپایی خواستار توقف فوری درگیری‌ها هستند، اما روسیه با این درخواست مخالفت می‌کند و می‌گوید ابتدا باید به مسائل امنیتی و تضمین‌های لازم پرداخته شود.

علاوه بر این، موضوعات مربوط به کنترل مناطق اشغالی، وضعیت شهروندان، امنیت مرزها و تعیین شرایط خروج نیروهای نظامی از خاک اوکراین نیز از موضوعات داغ و اختلاف‌برانگیز بین دو طرف است. این مسائل تا زمانی که به توافق نرسند، خطر بازگشت به درگیری‌های گسترده‌تر و حتی افزایش شدت جنگ را به همراه دارد.

حملات نظامی گسترده‌ای که همزمان با مذاکرات انجام می‌شود، نشان‌دهنده استراتژی دوگانه هر دو طرف است. این حملات می‌تواند به عنوان اهرمی برای افزایش فشار در میز مذاکره مورد استفاده قرار گیرد. همچنین این وضعیت، تصویری واقعی از عدم اعتماد متقابل و پیچیدگی حل بحران را به نمایش می‌گذارد.

پیشرفت در مذاکرات نیازمند کاهش تنش‌های نظامی و افزایش اعتماد دو طرف است، اما اقدامات نظامی اخیر این روند را دشوارتر کرده است. کارشناسان معتقدند بدون توقف حملات و ایجاد فضایی مناسب برای گفتگو، دستیابی به توافقی پایدار بعید به نظر می‌رسد.