آقای وزیر زنجیره تامین فقط موجودی کالا نیست!/ قیمت را کنترل کنید

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری دانشجو، «چرا می‌گویید هر ماه یک کالای اساسی به مشکل می‌خورد؟ در واردات و تامین کالا‌های اساسی در طول یک سال گذشته هیچ مشکل و تنشی نبوده است.» این جملات بخشی از اظهارات وزیر جهاد کشاورزی است که در پاسخ به پرسشی درباره علت عدم شفافیت در زنجیره تامین کالا‌های اساسی مطرح شد. وزیر تاکید دارد که هیچ مشکلی در تامین کالا‌های اساسی در سال گذشته وجود نداشته و نوسانات و کمبود‌های مطرح شده در بازار را ناشی از آمار نادرست و ذهنیت‌های اشتباه می‌داند.

اما بازار و واقعیت‌های روزانه مردم حکایت دیگری دارند. طی ماه‌های گذشته، بار‌ها شاهد افزایش قیمت‌های بی‌سابقه و کمبود‌های مقطعی در اقلام اساسی بوده‌ایم؛ موضوعی که از چشم کارشناسان و مردم پنهان نمانده است. این نوسانات قیمت نه تنها بار اقتصادی سنگینی بر دوش خانواده‌ها گذاشته، بلکه سوالات جدی درباره کارآمدی مدیریت زنجیره تامین را به وجود آورده است.

زنجیره تامین فقط کالا نیست، وزیر هنوز در پیچ اول مانده!

مشکل اصلی آنجاست که وزیر جهاد کشاورزی، زنجیره تامین را تنها به «موجود بودن کالا» محدود کرده است؛ در حالی که تعریف زنجیره تامین فراتر از این موضوع است. زنجیره تامین واقعی شامل مراحل متعددی از تولید، واردات، انبارداری، توزیع و عرضه منظم کالا به بازار است. وقتی هر یک از این مراحل به درستی مدیریت نشود، بازار به سرعت دچار اختلال می‌شود و نوسانات کاذب قیمت به وجود می‌آید.

کمبود‌های پراکنده و افزایش لحظه‌ای قیمت‌ها نشان می‌دهد که عدم مدیریت درست عرضه و تقاضا، اصلی‌ترین علت بر هم خوردن تعادل بازار است. این اختلال در حالی رخ می‌دهد که مردم انتظار دارند مسئولان با برنامه‌ریزی دقیق و شفافیت کامل، از تکرار این بحران‌ها جلوگیری کنند. اما اظهارات وزیر که تنها به انبار‌های پر از کالا اشاره دارد، پاسخی ناکافی و حتی مغایر با تجربه روزمره مصرف‌کنندگان است.

کارشناسان اقتصادی بر این باورند که بدون نظارت مستمر و مدیریت دقیق توزیع، زنجیره تامین نمی‌تواند پاسخگوی نیاز‌های واقعی بازار باشد. افزایش قیمت‌ها نه تنها حاصل کمبود کالا نیست، بلکه نتیجه ضعف در سیاست‌گذاری، فقدان هماهنگی بین بخش‌های مختلف زنجیره و نبود شفافیت در اطلاعات عرضه و تقاضا است. این عوامل در کنار تورم عمومی، باعث شده‌اند اقلام اساسی برای بخش بزرگی از جامعه به کالایی لوکس تبدیل شود.

از رها شدن هندوانه تا گرانی سیب‌زمینی 

در اردیبهشت سال جاری در جنوب استان کرمان، کشاورزان با بحران شدید افت قیمت پیاز مواجه شده‌اند؛ محصولی که با وجود هزینه بالای تولید، به دلیل افزایش سطح زیر کشت، نبود الگوی کشت مشخص، عدم حمایت دولت،  سلطه دلالان و نبود زنجیره تامین، با قیمتی بسیار پایین‌تر از نرخ تمام‌شده فروخته می‌شود. در مورد دیگری منطقه مغان با کاهش شدید قیمت هندوانه و رها شدن محصول در مزارع یا استفاده آن به عنوان خوراک دام مواجه شد. این بحران نتیجه نبود نظارت مؤثر بازار ، ناتوانی جهاد کشاورزی در مدیریت بازار و فقدان برنامه‌ ریزی برای صادرات یا ذخیره‌سازی محصول فسادپذیر است. در پی افزایش ناگهانی قیمت سیب‌زمینی در دی‌ ماه و رسیدن آن به ۶۰ تا ۷۰ هزار تومان به ازای هر کیلو، وزارت جهاد کشاورزی با هدف کنترل بازار، تصمیم به واردات و عرضه مستقیم این محصول با قیمت ۲۹,۵۰۰ تومان گرفت؛ اما با گذشت ماه‌ها، این وعده عملی نشده و قیمت‌ها در بازار همچنان بالا مانده است، که نشان از ضعف در مدیریت صادرات و ناتوانی در تحقق سیاست‌های تنظیم بازار دارد.

موارد ذکر شده تنها بخشی از بحرانی است که در چند ماه اخیر گریبان بازار را گرفته است و  ناشی از عدم شفافیت در زنجیره تامین است؛ در حالی که این اقلام در بازار وجود داشته اما عدم توازن در عرضه و تقاضا شرایط باعث نبود شرایط عادی در بازار اقلام خوراکی شده است. 

در نهایت، باید اذعان کرد که موجود بودن کالا در انبارها، تنها بخشی از پازل تامین است و بدون مدیریت عرضه و تقاضا و همچنین نظارت بر روند توزیع، هیچ تضمینی برای ثبات بازار و کنترل قیمت‌ها وجود ندارد. مردم و فعالان اقتصادی خواهان شفافیت کامل و اقداماتی موثر برای جلوگیری از بحران‌های بعدی هستند؛ خواسته‌ای که به نظر می‌رسد هنوز از زبان مسئولان به درستی شنیده نشده است.

اگر زنجیره تامین کالا‌های اساسی به درستی مدیریت نشود، نباید انتظار داشت که قیمت‌ها پایین بماند و دسترسی به کالا‌ها به آسانی برای همه فراهم باشد. روشن است که برای بازگرداندن آرامش به بازار، باید مدیریت جامع، پاسخگو و شفافیت واقعی در کل فرایند تامین کالا‌ها برقرار شود؛ چیزی که اکنون بیش از هر زمان دیگری ضرورت دارد.