آزادي و اختيار انسان يکي از موضوعات مورد توجه اومانیسم است

به گزارش خبرنگار «خبرگزاری دانشجو» از کرمان، حجت الاسلام مهدی تراب پور صبح امروز در آخرین جلسه انسان شناسی طرح ولایت استان کرمان در دانشگاه خیام مشهد؛ اومانیسم را یکی از مهم ترین مسائل انسان شناسی عنوان کرد و افزود: اومانیسم یا همان انسان محوری است که از ارکان اصلی تمدن جدید غرب است که در تمام زوایای آن قابل مشاهده است، انسان محوری در غرب ریشه طولانی، به درازای تاریخ غرب دارد؛ فرهنگ یونان و روم باستان، براساس محوریت انسان شکل گرفته بود.

وی به پیشینه تاریخی این مسئله اشاره کرد و گفت: پيشينه اومانيسم به يونان باستان و روم برمی گرد كه خدايان صفات و حتي صورت انساني داشتند و اندام انسان مهم ترين مساله در هنر نقاشي و مجسمه سازي بود؛ پس از ظهور مسيحيت و رسمي شدن آن در امپراطوري روم با فرمان كنستانتين، حاكميت سياسي- فرهنگي نيز در كنار رهبري ديني تحت اختيار كليسا درآمد. تفريط هاي كليسا در قرون وسطي در مواجهه با ارزش انسان و كرامت او موجب واكنش افراطي در توجه به انسان و پيدايش اومانيسم شد.

 

استاد حوزه و دانشگاه قم به برخي از آراء و رفتارهاي ضد انساني كليسا كه همواره تاكيد و ترويج مي شد؛اشاره کرد و گفت: انسان ذاتاً‌ موجودي گنهكار است؛ انسان هيچ اختياري از خود ندارد؛ عقل و علم انساني مغاير دين و هر كار علمي دخالت شيطاني در امور عالم و ضد عبوديت است. دين و دنيا،‌‌ لذايذ روحاني و جسماني همواره مخالف و مغاير هم و غير قابل جمع هستند؛ مردم نسبت به عقايد و افكار خود اختياري در برابر كيسا ندارند. مالكيت آسمان،‌‌ بخشش گناهان،‌‌ فروش ارضي بهشت از اختيارات كليساست.

حجت الاسلام تراب پور در ادامه افزود: در اثر اين تفريط ها و ناديده گرفتن كرامت انساني،‌ نخستين مخالفت ها بر ضد كليسا، ‌‌امپراطوري و فئودال ها در جنوب ايتاليا آغاز شد و در قرن 14تا 16 سراسر ايتاليا و سپس آلمان،‌ فرانسه،‌ اسپانيا و انگلستان را فرا گرفت؛ مخالفان‌، مدعي احياء كرامت انساني بودند و ابتدا با زنده كردن ادبيات كلاسيك روم و يونان سعي در بازگرداندن آزادي از دست رفته بودند، ايشان با تكيه بر آزادي خرد و مخالفت با رياضت­هاي ديني در صدد بودند تا لذايذ جسماني (كه در كليسا مورد غفلت بود) را هدف نهايي بشر معرفي كرده و زهد و پرهيزكاري را عامل منفي در كسب لذت و سود تلقي كنند.

وی تصریح کرد: كم كم دين منافي آزادي انساني و تنها به عنوان ابزاري براي خدمت به خواسته هاي او تفسير شد؛ عالم غيب به فراموشي سپرده شده و مادي گري اساس كار قرار گرفت و سرانجام با تلقي تقابل دين و دنيا لذت هاي دنيوي ترجيح داده شد.

این استاد حوزه و دانشگاه قم با بیان اینکه اولین اصول اندیشه اومانیسم تفکر آنها طبعیت گرایی است و گفت: اومانیستها در مخالفت با جهان بینی ماوراء طبیعی با ماتریالیستها و طبیعت گراها مشترک هستند، گرچه این امر لزوما به معنای ماتریالیست یا طبیعت گرا بودن آنها نیست.

وی با اشاره به اینکه دومین اصول اندیشه آنها منبع ارزش بودن انسان است، تصریح کرد: از نظر اومانيست ها منبع ارزش خود انسان و تجربيات انسان است و نبايد در امور متافيزيکي بدنبال منبع ارزش ها بود؛ از اين رو معيارهاي اخلاقي در وراء زندگي يافت نمي شود بلکه در زندگي يافت مي شود. از اين رو اغلب اومانيست ها معتقدند که انسان قادر به کشف منابع زندگي خوب از نظر اخلاقي مي باشند، به همين دليل اومانيست ها انتقادات جدي نسبت به قوانين و دستورات برآمده از دين دارند؛ از نظر آنها اديان الهي هميشه بهترين غرايز انساني را پايمال کرده و آزادي انسان را ناديده گرفته است.

تراب پور با بیان اینکه يکي از موضوعات مورد توجه و تاکيد انسان مداران، آزادي و اختيار انسان است؛ گفت:  اختياري که بتوان آن را در طبيعت و جامعه اعمال نمود در اومانيسم از اختياري سخن به ميان مي آيد که بر اساس آن انسان بر خلاف تمامي موجودات ديگر، موقعيت و وجهي ثابت و صورتي معين و قواعد و قوانيني که طبيعت او را تعين بخشند، ندارد؛ بلکه او کسي است که مي تواند موقعيت و طبيعت خويش را خود برگزيند يا هرطور که مي خواهد شکل دهد.

استاد حوزه و دانشگاه قم، یکی از مؤلفه های اساسی اومانیسم، را عقل گرایی و اعتقاد به خود کفایی و استقلال عقل انسانی در شناخت خود، هستی، سعادت واقعی و راه سیدن به آن عنوان کرد و افزود:  اومانیست ها در بعد معرفت شناختی معتقد بودند چیزی که با سر پنچه قدرت عقلانی بشر قابل کشف نباشد، وجود ندارد و به همین دلیل در بعد هستی شناختی هرگونه موجود ماوراء طبیعی از قبیل خدا، وحی، معاد و اعجاز  آن گونه که در بینش دینی مطرح است؛ مدعیاتی غیر قابل اثبات می پنداشتند و در بعد ارزش شناختی نیز بر این باور بودند که ارزش های حقوقی را باید با استمداد از عقل بشری تعیین کرد که برآمد چنین تفکری، علم پرستی یا علم زدگی است.

تراب پور ديدگاه اومانيستها درباره مسائل مذهبي را  مشحون از روح مدارا دانست و گفت:  ديدگاه وحدت اساسي همه ايمانهاي مذهبي و امکان صلح فراگير مذهبي اومانيستها، مبناي تساهل پيشگي دارد.
وی، افزود: جریان اومانیسم به علت مطرح کردن اصول و بنیان های خاص و دست آوردها و تبعاتی که در طول چند قرن اخیر داشته است، مورد نقد و اشکالات متعددی قرار گرفته است.

استاد حوزه و دانشگاه قم، عدم وجود حقایق ذاتی(نسبیت گرایی)، بی حرمتی به اصول اخلاقی و ارزشی، تناقض اندیشه و عمل، فقدان پشتوانه فکری، سقوط انسان، آزادی عنان گسیخته و  پوچ گرایی را نقد و بررسی اصول اومانیسمی عنوان کرد.