فراکسیون سازهای مجلس‬ چه کسانی بودند؟

باشگاه خبرنگاران «خبرگزاری دانشجو» - انسیه جهاندیده؛ فراکسیون به گروهی که درون حزب یا گروهی سیاسی تشکیل می شود و اعضایش در زمینه چگونگی اجرای برنامه‌ها و سیاست‌های کلی آن حزب یا سازمان در مجلس، نظریات و عقایدی متفاوت ابراز می کنند، گفته می‌شود و در مجالس قانون‌گذاری، جناح مجلسی (پارلمانی) به گروه‌های نمایندگان «احزاب» اطلاق می‌شود؛ به طور خلاصه می‌توان گفت فراکسیون که معادل فرانسوی کلمه جناح می‌باشد، مجموعه افراد همفکر و هم‌عقیده‌اند که دارای تشابهات زیادی در زمینه‌های مختلف فکری و عملی هستند.

 

 

در مجلس فراکسیون‌های مختلفی وجود دارد، اما این تقسیم بندی رسمی و قانونی نیست، پس در هیچ قانون و آیین نامه ای دنبال فراکسیون نگردید؛ آنچه که ما درباره فراکسیون می‌بینیم و می‌شنویم مربوط به تحولات داخلی مجلس یا ضرورت‌های موجود در کشور و جوامع بین‌الملل است.

 

مجلس شورای اسلامی در دل خود ساختارهایی ثابت و لایتغیر دارد که کمیسیون‌ها یکی از آن‌ها هستند. این کمیسیون‌ها برای تسهیل بر روند قانون‌گذاری و رسیدگی تخصصی به موضوعات تشکیل شده‌اند. معمولاً طرح و لوایحی که به صحن علنی مجلس وارد می‌شود، پیش‌تر در کمیسیون‌های تخصصی مورد بحث و بررسی اعضای کمیسیون قرار گرفته و در نهایت به انضمام مصوبه کمیسیون به صحن ارائه می‌شود. 

 

عنوان

در بیشتر موارد، این فراکسیون‌ها بر اساس وقایع و مهمترین موضوعات روز تشکیل شده است؛ در مجلس نهم نیز فراکسیون های جدیدی تشکیل شد که عبارتند از فراکسیون رهروان ولایت، پایداری، ایثارگران و رهپویان.

 مجلس شورای اسلامی اکنون 33 فراکسیون دارد که اسامی آن‌ها عبارت است از اصولگرایان، اقلیت، ورزش، زنان، محیط زیست و توسعه پایدار، مدیریت شهری و روستایی، فرهنگیان، حمایت از حقوق معلولان، انقلاب اسلامی، قرآن و عترت، غدیر، مبارزه با دخانیات، گمرک، توسعه بنادر و دریانوردی، تعاون، توسعه صادرات غیرنفتی، صنایع غذایی، فناوری‌های پیشرفته، دانشگاهیان، جمعیت و توسعه، فرزندان شاهد، سازمان‌های مردم نهاد، کارشناسی طرح‌ها و لوایح، اقتدار ملی، مناطق آزاد تجاری - صنعتی و ویژه اقتصادی، احیای وقف و منزلت امامزادگان (ع) و مساجد، حمایت از نوآوران، نخبگان و مخترعان، مهرورزی، روحانیون، شهرهای مرزی، هوا و فضا، یاوران امداد، بیداری اسلامی، فلسطین و مقاومت اسلامی.

 

در بیشتر موارد، این فراکسیون‌ها بر اساس وقایع و مهمترین موضوعات روز تشکیل شده است؛ در مجلس نهم نیز فراکسیون های جدیدی تشکیل شد که عبارتند از فراکسیون رهروان ولایت، پایداری، ایثارگران و رهپویان.

 

و اما کمیسیون‌های مجلس شورای اسلامی به این شرح هستند: آموزش و تحقیقات، اجتماعی، اقتصادی، اصل 90، امنیت ملی و سیاست خارجی، انرژی، برنامه و بودجه و محاسبات، بهداشت و درمان، صنایع و معادن، عمران، فرهنگی، قضایی و حقوقی، کشاورزی، آب و منابع طبیعی، شوراها و امور داخلی، تلفیق، تدوین آیین‌نامه داخلی، تحقیق، بررسی طرح تحول اقتصادی، نظارت و پیگیری اجرای اصل 44 قانون اساسی و جهاد اقتصادی که در مجموع شامل 20 کمیسیون است و بنا بر مصلحت امور داخلی کشور امکان افزایش در مجالس دیگر را نیز دارد.

 

اما در این مجال فرصت این نیست که درباره کمیسیون به سخن بنشینیم، بنابراین بحث ما فقط درباره فراکسیون های مجلس است.

 

 

در مجلس اول فراکسیون نهضت آزادی ایران به ریاست مهدی بازرگان شکل گرفت. در انتخابات دومین دوره مجلس شورای اسلامی، اعضای این فراکسیون رد صلاحیت شدند و طبیعتاً با توجه به سیاست های جمهوری اسلامی دیگر نتوانستند در انتخابات و به تبع آن در مجلس حضور یابند.

 

از میان فراکسیون‌هایی که در مجالس شورای اسلامی تشکیل شده است شاید بتوانیم فراکسیون اصولگرایان را قدیمی‌ترین فراکسیون تشکیل شده در مجلس ذکر کنیم.
 

از مجلس ششم به بعد فراکسیون حزب‌الله که قدیمی‌ترین و مهم‌ترین فراکسیون پارلمانی پس از پیروزی انقلاب در کشور بود، به فراکسیون اصولگرایان تغییر نام یافت؛ در مجلس پنجم، این فراکسیون را حجج‌الاسلام ناطق نوری، حسن روحانی، موحدی کرمانی و موحدی ساوجی و آقایان حبیب‌الله عسگراولادی، حمیدرضا ترقی، محمدرضا باهنر و عده ای دیگر هدایت می‌شد.

 

برای نخستین بار، در مجلس ششم، فراکسیون اصولگرایان از موقعیت فراکسیون اکثریت در مجلس شورای اسلامی خارج، و تبدیل به فراکسیون اقلیت شد که ریاست آن نیز بر عهده دکتر غلامعلی حداد عادل قرار گرفت.

 

در مجلس هفتم و هشتم به ترتیب احمد توکلی و علی اردشیر لاریجانی، ریاست فراکسیون اصولگرایان را بر عهده داشتند؛ در مجلس نهم نیز این وظیفه بر عهده دکتر غلامعلی حدادعادل قرار گرفت.

 

دلیل این تغییر موقعیت فراکسیون اصولگرایان را می‌توان انشعاب برخی فراکسیون‌های دیگر از این فراکسیون دانست؛ فراکسیون‌هایی چون ائتلاف حزب‌الله و فراکسیون اصولگرایان تحولخواه در مجلس هفتم با انشعاب از فراکسیون اصولگرایان تاسیس شدند که حسن غفوری‌فرد از جمله چهره‌های سرشناس این فراکسیون بود؛ وی در مجلس هشتم در جایگاه یک فراکسیون سیاسی دیگر به نام فراکسیون مهرورزی قرار گرفت. از فراکسیون‌های مهم دیگری که در مجلس هشتم تاسیس شد، فراکسیون پیشرفت و عدالت بود که مؤسس آن محمدرضا باهنر بود.

 

جبهه وفاق و کارآمدی نیز به ریاست امیدوار رضایی در مجلس هفتم تشکیل شد.
 

فراکسیون اصولگرایان تحول خواه نیز در مجلس هفتم، با انشعاب از فراکسیون اصولگرایان تاسیس شد؛ ریاست این فراکسیون را محمد خوش چهره بر عهده داشت. چهره‌های شاخص اصولگرایان تحولخواه از جمله محمد خوش چهره و عماد افروغ دیگر برای انتخابات مجلس هشتم کاندیدا نشدند، به این ترتیب چهره‌های این فراکسیون ترجیح دادند، نام اصولگرایان مستقل تا اطلاع ثانوی در خارج از پارلمان بماند!

 

در مجلس نهم نیز فراکسیون رهروان ولایت که علی لاریجانی ریاست آن را بر عهده گرفته است و فراکسیون پایداری به ریاست مرتضی آقاتهرانی که در مجلس هشتم تحت عنوان فراکسیون انقلاب اسلامی حضور داشته و فراکسیون رهپویان تحت مدیریت علیرضا زاکانی تشکیل شده اند.
 

فراکسیون مجمع حزب‌الله، نخستین بار از ائتلاف 70 تن از نمایندگان مجلس شورای اسلامی - از دو حزب کارگزاران سازندگی و ائتلاف نیروهای خط امام (ره) - به وجود آمد. در ابتدا، ریاست این فراکسیون را عبدالله نوری بر عهده داشت.

 

پس از پیروزی سید محمد خاتمی در انتخابات دوم خرداد 1376، 18حزب و گروه سیاسی حامی او، جبهه دوم خرداد را تشکیل دادند؛ در انتخابات مجلس ششم، جناح اصلاح‌طلب توانست بیش از 200 کرسی مجلس شورای اسلامی را بدست آورد. وقتی اصلاح‌طلبان و به اصطلاح دوم خردادی‌ها در مجلس ششم قدرت گرفتند، نیروهای فراکسیون مجمع حزب الله که شامل کارگزارانی ها و نیروهای موسوم به خط امامی بودند، در فراکسیون جدیدی با عنوان دوم خرداد جای گرفتند. 
 

اعضای جبهه مشارکت ایران اسلامی، حزب کارگزاران سازندگی، مجمع روحانیون مبارز، مجمع نیروهای خط امام (ره)، حزب همبستگی، حزب اسلامی کار، جمعیت تولیدگرایان و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی در مجلس ششم فراکسیون جبهه دوم خرداد را تشکیل دادند که ریاست آن بر عهده علی‌اکبر محتشمی‌پور از اعضای مجمع روحانیون مبارز بود.

 

فراکسیون دوم خرداد در مجلس هفتم و مجلس هشتم، تحت عناوین  فراکسیون اقلیت، فراکسیون اصلاحات یا فراکسیون خط امام (ره) نیز نامیده شد که ریاست آن بر عهده محمدرضا تابش بود. 
 

 در مجلس ششم نیز فراکسیون فراجناحی ها توسط 20 تن از نمایندگان مجلس که عضو یا سمپات حزب اعتدال و توسعه و دیگر گروه‌های سیاسی همسو با آن بودند، به وجود آمد؛ از مهم‌ترین اعضای این فراکسیون می‌توان به محمدباقر نوبخت، اقتصاددان و نماینده رشت و حسن سبحانی، اقتصاددان و نماینده دامغان اشاره کرد. این فراکسیون به جهت‌گیری‌های مبتنی بر پژوهش، در خصوص لوایح و طرح‌ها در مجلس ششم شهرت داشت.
  

پارلمان جمهوری اسلامی ایران از اول انقلاب تا کنون دست کم 13 فراکسیون سیاسی به خود دیده که همگی غیر از دو فراکسیون تنها در یک دوره مجلس عمر داشته‌اند. فراکسیون اصولگرایان و فراکسیون اصلاح‌طلبان به ترتیب پنج و چهار دوره مجلس قدمت دارند.

 

 محمدرضا باهنر، نماینده مجالس دوم، سوم، چهارم، پنجم، هفتم و هشتم که از حامیان اصلی فراکسیون حزب الله در مجلس پنجم و مؤسس فراکسیون پیشرفت و عدالت در مجلس هشتم بود، حسن غفوری‌فرد، نماینده مردم در مجالس اول، پنجم، هفتم و هشتم و محمدباقر نوبخت، دبیرکل حزب اعتدال و توسعه را می‌توان مردان فراکسیون‌ساز مجلس نامید؛ چرا که غفوری‌فرد در رأس دو فراکسیون ائتلاف حزب الله و مهرورزی نسبت به فراکسیون‌سازی همت داشت و نوبخت نیز عامل ایجاد فراکسیون‌هایی با دستمایه مستقل بودن و فراجناحی بودن در دوران نمایندگی‌اش بود.