به مناسبت سالروز شهادت شهید «قدوسی»؛
گروه اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ شهید آیت‌الله علی قدوسی در دوازدهم مرداد سال 1306 شمــسی در « نهاوند» به دنیا آمد. پدرش ملااحمد، از علماى بزرگ شهر بود که پس از سال‌ها تحصیل در حوزه علمیه نجف به درجه اجتهاد رسید و به زادگاه خود برگشت و به ارشاد مردم پرداخت. شهید قدوسی تحصیلات ابتدائی و متوسطه را در نهـاوند می‌خواند اما در سن 15 سالگی برای ادامه تحصیلات در زمینه علوم اسلامی، به حوزه علمیه قم هـجرت کرد.
فراگیری فلسفه نزد علامه طباطبایی و دامادی ایشان
شهید قدوسی درس خارج را نزد مرحوم آیت‌الله بروجردی و حضرت امام خمینی گذراند و از شاگردان فاضــل و مورد توجه این دروس بود. فلسفه و تفسیر را هم، نزد فیلسوف بزرگ مرحوم علامه طباطبایی فـــرا گرفت و تا حدی لیاقت و شایستگی و استعداد نشان داد که مورد توجه مرحوم علامه قرار گـــرفت و او را به دامادی خود پذیرفت.
گرایشات سیاسی شهید قدوسی او را به صـــحنه مبارزات کشــید و در جریان نهضت نفت و در ضدیت با حزب توده آن روز، فعالیت‌هایی چشمگــــیر، ولـی اکثراً دور و پنهان از چشم دشمن، داشت. ایشان همچنین، در نهضت فدائیان اسلام، با شهید نواب صفوی همکاری و هم‌فکری داشت.
آیت‌الله قدوسى با اندیشه‌هاى سیاسى امام خمینى به خوبى آشنا بود. او پس از افشاگری‌هاى امام خمینى در سال 1341 که علیه لایحه کاپیتولاسیون و دیگر مصوبات خائنانه دولت و مجلس صورت گرفت، هم‌دوش هم‌فکرانش به پشتیبانى از قیام همت گماشت. او در قیام 15 خرداد 1342 و تبعید امام خمینی (ره) در 13 آبان 1342 همراه همه طلبه‌ها، استادان و مردم انقلابى به صحنه آمد و به مبارزه با رژیم پهلوى پرداخت.
شهید قدوسی از بنیان‌گذاران جامعه مدرسین بود
اوج مبارزات آیت‌الله قدوسى در آن دوران، همکارى گسترده او با هیات مدرسین بود. هیات مدرسین نخستین تشکیلات منسجم روحانیت بود که در سال 1337 در زمان مرجعیت آیت‌الله بروجردى تاسیس شده بود. این هیات در سال‌هاى 1341 - 1342 بسیار فعال بود و با انتشار اعلامیه‌ها و پشتیبانى اساتید حوزه علمیه قم، نهضت امام خمینى (ره) را برای مردم آشکار ساخت.
این هیات که بعدها به گروه یازده نفرى شهرت یافت (و امروزه با نام جامعه مدرسین شناخته مى‌شود) نخستین هسته مبارزه مخفى علیه رژیم پهلوى بود و در پوشش اهداف اصلاحى نظام آموزشى حوزه علمیه قم، به فعالیت‌هاى سیاسى مى‌پرداخت. آیت‌الله قدوسى از بنیان‌گذاران این هیات بود. هیات مدرسین در سال 1345 به دست ساواک کشف و افراد آن تحت تعقیب ماموران پهلوى قرار گرفتند. آیت‌الله قدوسى در این ماجرا دستگیر شد. اما چون ساواک نتوانسته بود مدارکى علیه او پیدا کند، پس از چند ماه از زندان آزاد شد.
ایشان پس از آزادى، در تابستان 1345 به زادگاه خود برگشت و به اقامه نماز جماعت در مسجد جامع نهاوند پرداخت. او پس از نماز منبر مى‌رفت و همیشه در ضمن سخنرانى از امام خمینى (ره) یاد مى‌کرد. ساواک چند بار به وى تذکر داد که نباید اسمى از امام برده شود اما او نمى‌پذیرفت. بدین علت سخنرانى او تعطیل شد و آیت‌الله قدوسى به قم برگشت.
اقدامات اصلاحی در ساختار حوزه‌های علمیه با تأسیس مدرسه حقانی
شهید قدوسی نسبت به حوزه علمیه، نظریه اصلاحی خاصی داشت و در پی تغییرات بنیادى در ساختار ادارى - آموزشى حوزه علمیه قم بود. ایشان به همراه جمعی از دوستان خود در فکر تشکیل جمعیتی برای تحرک بخشیدن و نهضت اصلاحی حوزه بود که این جـــمع در ســــال 44 از طریق ساواک شناسایی و افراد آن از جمله شهید قدوسی دستگیر شدند. ایشان پس از آزادی از زندان تصمیم گرفت نقشه خود را ابتدا در مدرسه‌اى آغاز نماید و پس از موفقیت، طرح خود را در سراسر حوزه‌هاى علمیه به مرحله اجرا گذارد.
به همین منظور آیت‌الله میلانى که با برنامه‌هاى اصلاحى این گروه موافق بود مدرسه علمیه‌اى را در قم به آنها واگذار نمود. مدرسه «حقانى» در سال 1343 با مدیریت آیت‌الله قدوسى و با همکارى شهید بهشتى، آیت‌الله مصباح یزدى و آیت‌الله جنتى آغاز به کار نمود و آیت‌الله قدوسى با دعوت از اساتیدى با تجربه و انقلابى مانند آیت‌الله مشکینى، آیت‌الله جنتى و سایر علما، بنیه علمى مدرسه را تقویت کرد.
مدرسه منظمی که ساواک را به هراس انداخته بود
در آن روزها که نظم در حوزه‌هاى علمیه مورد توجه قرار نمی‌گرفت، مدرسه حقانى نخستین مدرسه علمیه قم بود که بسیار منظم بود. آیت‌الله قدوسى نظم شدیدى را در مدرسه به اجرا درآورد و در مدت چهارده سال اداره مدرسه، همواره به رعایت مقررات مقید بود و حضور و غیاب در کلاس، برگزارى امتحانات و پیگیرى مدام رشد علمى - اخلاقى طلاب از امتیازات این مدرسه به شمار می‌رفت.
اندک اندک، آوازه مدرسه حقانى در همه جا پخش شد و بسیارى از جوانان به این مدرسه روى آوردند و تجمع انبوه استادان جوان و انقلابى در مدرسه، ساواک را به هراس انداخت زیرا مدرسه حقانى پایگاه مبارزان شناخته شده بود. برای همین، ساواک بارها به مدرسه حمله کرد، اما به دلیل مدیریت کارآمد آیت‌الله قدوسى کارى از پیش نبرد.
آموزش زبان انگلیسی به طلاب
در آن زمان آموزش زبان انگلیسى در حوزه‌هاى علمیه مطلوب نبود اما در مدرسه حقانى براى آشنایى طلاب با زبان‌هاى خارجى، اقداماتی انجام شد. علاوه بر این، برخى از دروس دانشگاهى مانند جامعه‌شناسى، روان‌شناسى و اقتصاد نیز در این مدرسه از سوى اساتید دانشگاه تدریس مى‌شد. از سوی دیگر، برخى از کتاب‌هاى درسى حوزه، کتاب‌هاى آموزشى نبودند و سبک نگارش آنها براى تدریس مناسب نبود. از این گذشته، بسیاری از متون درسى نیز براى قرن‌هاى پیشین تدوین شده بود. مدرسه حقانى نخستین گام را براى تغییر کتب درسى برداشت و کتاب صرف ساده، بسیار شیوا و روان از سوى دو تن از استادان مدرسه تدوین شد و به عنوان متن درسى در مدرسه تدریس گردید.
دیدگاه رهبر انقلاب در مورد اقدامات اصلاحی شهید قدوسی در حوزه‌ها
شهید قدوسى با تمام توان در راه پیشبرد هدف‌هاى اصلاحى مدرسه تلاش مى‌کرد. رهبر انقلاب، آیت‌الله خامنه‌اى در این باره فرموده‌اند: «چند خصوصیت در ایشان وجود داشت که نه تنها من، بلکه همه را جذب مى‌کرد. یکى از آنها صداقت و صفاى این مرد بود. خصوصیت دوم پرکارى و پشتکار ایشان بود. اگر ریاست مدرسه حقانى با کسى غیر از آقاى قدوسى بود من باور نمى‌کردم که این مدرسه به این اندازه از ارزش و آثار مى‌رسید.
مدرسه حقانى از زمانى که آیت‌الله قدوسى مدیریت آن را بر عهده گرفت تا پیروزى انقلاب اسلامى یکى از سنگرهاى مبارزه در برابر رژیم پهلوى بود. طلاب مدرسه همگى مقلد امام بودند. ساواک بارها به مدرسه یورش برد و شمارى از طلبه‌ها را دستگیر کرد. بسیارى از اعلامیه‌ها در این مدرسه تکثیر مى‌شد. مدرسه حقانى، مدرسه علمیه نمونه قم بود.
نظام آموزشى و ادارى مدرسه چنان به موفقیت رسید که متولیان بسیارى از مدارس علمیه قم و مشهد از الگوى موفق این مدرسه درس گرفته و به اصلاح نظام ادارى - آموزشى مدارس پرداختند. بسیارى از طلاب جوان، با علم، خوشفکر، متقى و آگاه به مسایل سیاسى این مدرسه، پس از پیروزى انقلاب اسلامى در مسئولیت‌هاى اجرایى، قضایى و سیاسى، خدمت‌هاى شایانى به انقلاب نمودند».
تأسیس «مکتب توحید» برای زنان در زمان رژیم شاهنشاهی
با توجه به وضع نابسامان جامعه در زمان رژیم شاهنشاهی و وجود فحشا و فساد در بین اقشار مختلف جامعه، به ویژه زنان که قشری آسیب‌پذیر و مورد استفاده ابزاری از سوی تبلیغ‌کنندگان فرهنگ غربی بودند، شهید قدوسی به این فکر افتاد تا محلی برای نشر فرهنگ و علوم اسلامی در میان زنان جامعه تأسیس کند. از این رو، با ایجاد یک روش طلبگی برای خواهران و آشنایی آنان با فرهنگ اصیل اسلامی و دروس پر بار دینی، سدی مستحکم در برابر این موج فساد ایجاد نمود. ایشان در سال 1352 «مکتب توحید» را که مدرسه علوم دینی خواهران بود، تأسیس کرد که با استقبال بی‌نظیر زنان و دختران مسلمان که مایل بودند با مبانی و دروس اسلامی آشنا گردند، رو به رو شد.
انتصاب شهید قدوسی به سمت دادستان کل کشور
شهید قدوسی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی یکی از اعضای فعال کمیته استقبال بود. ایشان مدتی در ستاد انقلاب در قم و امور قضایی فعالیت می‌کرد اما پس از گذشت چند ماه از انقلاب، دادگاه‌های انقلاب بی نظم بوده و با مشکلات زیادی درگیر بودند که این امر مسئولین را واداشت تا برای این وضعیت راه حلی بیابند. اولین قدم برای حل این مساله قرار دادن مدیری دلسوز و مقتدر در راس دادگاه‌ها بود که طی حکمی از سوی امام (ره) شهید قدوسی به سمت دادستانی کل کشور منصوب شد.
وقت‌شناسی و هجده ساعت کار در شبانه‌روز
شهید قدوسی در دوره پیش از انقلاب و پس از آن که مسئولیت‌های اجرایی بر عهده داشت همواره به وقت‌شناسی و نظم اهمیت می‌داد. محمدحسین قدوسی، فرزند آیت‌الله قدوسی درباره وقت‌شناسی و استفاده مفید پدر خود از اوقات شبانه‌روز می‌گوید: «به جرأت می‌توانم بگویم که ایشان در خانه هرگز بیکار نبودند و تمامی مدتی که در منزل بودند، دیده نشد که حتی یک ربع ساعت بیکار نشسته باشند و یا با حرف زدن وقت بگذرانند. شب و روز، جمعه و غیر جمعه برای ایشان اصلاً فرقی نداشت. ایشان آن قدر در مورد وقتش مقید بود و به کارش می‌رسید که گاهی قبل از اذان صبح به مدرسه حقانی ـ که مدیریت آن را بر عهده داشتند ـ می‌رفت تا ببیند طلبه‌ها در چه حالی هستند». شهید قدوسی گاهی هیجده ساعت در شبانه‌روز کار می‌کرد و لحظه‌ای خم به ابرو نمی‌آورد.
نحوه شهادت آیت‌الله قدوسی
شهید قدوسی در نهایت، پس از 31 ماه خدمت در مقام قضاوت، بر اثر انفجار یک بمب آتش‌زا در دادستانی کل انقلاب در 14 شهریور 1360 به شهادت رسید. نحوه شهادت شهید قدوسی به این صورت بود که فردی نفوذی از کارمندان دادستانی زیر اتاق ایشان بمبی تعبیه نموده و از این مکان خارج می‌شود تا آن که در ساعت هشت و چهل دقیقه روز شنبه 14 شهریور انفجار مهیبی رخ می‌دهد به نحوی که دیوار پشت سر او جدا شده و او از اتاقش در طبقه دوم به کف حیاط پرتاب می‌شود.
در ابتدا آیت‌الله قدوسی را به بیمارستان 501 ارتش انتقال می‌دهند و سپس برای معالجه دقیق‌تر به بیمارستان شهدا انتقال می‌یابد و تحت عمل جراحی قرار می‌گیرد، اما اقدام پزشکان ناموفق است و ضربه و خونریزی مغزی باعث شهادت وی می‌گردد. در روز بعد پیکر شهید قدوسی روی دوش مردم قرار گرفت و پس از آن که مسافتی را در میان حزن و اندوه مردم طی کرد، به سوی قم حمل و در جوار بارگاه حضرت فاطمه معصومه (س) به خاک سپرده شد.
ارسال نظرات