تجاری سازی اختراعات با کمک دولت یا بخش خصوصی؟!/ بیش از 90 درصد اختراعات به بازار نمی رسد

به گزارش خبرنگار علمی«خبرگزاری دانشجو»، محسن مقصودی، مجری برنامه ثریا شب گذشته درباره موضوع تجاری سازی با آریا الستی، رئیس ستاد اجرایی سازی سند راهبردی کشور در امور نخبگان و معاون پژوهش و برنامه ریزی بنیاد ملی نخبگان و حسین صابری، معاون توسعه و فناوری پارک فناوری پردیس به بحث و گفت وگو پرداخت.

 

الستی در توضیح تفاوت جشنواره نوآوری و شکوفایی فجر انقلاب اسلامی با نمایشگاه علم تا عمل، گفت: جشنواره نوآوری و شکوفایی که در دهه فجر برگزار می شود در حوزه اختراعات و بستر سازی برای نمایش اختراعات و امکان تجاری سازی دادن به آنها است؛ معمولا اختراعات در اوایل مسیر توسعه یک فناوری است و عمدتا توسط افراد انجام می گیرد.

 

وی در ادامه گفت: وقتی ما درباره یک اختراع صحبت می کنیم مخترع معمولا فرد است؛ افراد از لحاظ مالی بنیه ضعیفی دارند؛ از لحاظ تسلط بر حوزه های تجاری سازی در سطح پائینی هستند و به هدایت ها و آموزش هایی نیاز دارند؛ جشنواره ایی مثل جشنواره علم تا عمل عمدتا برای شرکت های دانش بنیان برگزار می شود و عمده نیاز های آن ها ورود به بازار است.

 

دبیر برگزاری جشنواره نوآوری و شکوفایی، با تاکید بر این امر که از سه سال پیش اصرار بر حضور مسئولان در جشنواره نداشتیم، اذعان داشت: ما به این نتیجه رسیدیم اگر بخواهیم مسیر تجاری سازی را برای مخترعان هموار کنیم حساب کردن بر روی بخش دولتی خیلی پایدار نخواهد بود؛ مسئولان تشریف می آوردند و خیلی هم استقبال می کنند اما در دالان های بروکراتیک سازمان ها دستورات آن ها به نتیجه نهایی نمی رسد.

 

وی در ادامه گفت: اگر ما پای بخش خصوصی را برای سرمایه گذاری در حیطه اختراعات باز کنیم جواب بهتری خواهیم گرفت؛ با بسیاری از موسسات همکار مان هم فکری هایی صورت گرفته است که آیا این فکر درست است و مورد تائید همه بوده است؛ جشنواره نوآوری و شکوفایی تمام هم و غم خود را بر این مسئله گذارد که حضور سرمایه گذاران صنعت به خصوص بخش خصوصی را در جشنواره بیشتر نماید.

 

 

الستی اظهار داشت: ما تمام مسئولان را به جشنواره دعوت می کنیم و از آنها استقبال هم خواهیم کرد اما در طی سه سال گذشته اصراری بر حضور آن ها نداریم؛ حضور مسئولان در چنین جشنواره هایی بیش از آن که به شرکت کننده ها کمک کند، برای سازمان خودشان مفید خواهد بود؛ شرکت کنندگان هم بر حسب عادتی قدیمی انتظار حضور مسئولان را دارند؛ من به شرکت کنندگان گفتم که به موسسات سرمایه گذاری که در جشنواره حضور دارند، بیشتر اهمیت دهید.

 

صابری در توضیح کوتاهی درباره سابقه فعالیت پارک فناوری پردیس، گفت: ایده پارک فناوری پردیس از سال 79 -80 در مرکز همکاری فناوری و نوآوری ریاست جمهوری به صورت یک پروژه مطرح شد؛ به مرور زمان با مشاوره برخی دلسوزان کشور اکنون به شرایطی رسیده است که می توان به عنوان محلی از آن نام برد که بخشی از نیاز فناورانه کشور را پوشش می دهد.

 

وی در توضیح مسیر تجاری سازی یک طرح اذعان داشت: طرح در ابتدا باید در فضای مجازی ثبت شود و مورد ارزیابی عمومی قرار می گیرد که بررسی شود سطح فناوری به چه میزان است، حوزه تخصصی آن چیست؛ در مرحله بعد امکان سنجی برای آن تعیین می شود که شامل بررسی صنعتی- فناوری بازار، مالی، اقتصادی و ابعاد کارآفرینی و توانمندی های کارآفرینان می شود.

 

 معاون توسعه و فناوری پارک فناوری پردیس گفت: در مرحله بعد وارد تعیین نوع مشارکت حقوقی طرح می شویم؛ تامین مالی و سرمایه گذاری مرحله  بعد تجاری سازی است؛ خدمات مهندسی، تست نمونه کارهایی است که باید بر روی طرح انجام گیرد؛ در مرحله بعد خدمات دیگری از جمله جستجوی مقالات علمی، خدمات آموزشی و.. .باید ارایه شود؛ ثبت علامت و نام طرح مرحله دیگری است که باید در مرحله قرارداد حقوقی اتفاق افتد.

 

 

وی در ادامه اظهار داشت: برای کاهش هزینه یک طرح خدمات استقرار ارایه می شود؛ برخی طرح ها نیاز به مجوزهای قانونی دارد که باید انجام شود؛ بعد از نمونه سازی و ارزیابی ها و گرفتن مجوزها، باید وارد بحث بازاریابی برای طرح شویم؛ در نهایت به فروش طرح ختم می شود؛ زمانی که فروش طرح به صورت مکرر صورت گرفت می توان گفت تجاری سازی طرح اتفاق افتاده است.

 

صابری با تاکید بر اینکه بیش از 90 درصد اختراعات اصلا به بازار نمی رسد، گفت: مخترع همواره یک یا چند پازل از مسیر تجاری سازی را نمی تواند بگذراند، به طور مثال، نمونه می سازد اما نمی تواند نمونه را از مقررات قانونی و مجوزهایی که باید بگیرد عبور دهد یا نمی تواند مشارکت یک سرمایه گذار را جلب کند؛ البته طی این مراحل به معنای موفقیت در بازار نیست، چرا که برخی مهارت شخصیتی لازم را برای فضای رقابتی بازار ندارند.

 

 

در ادامه برخی مخترعان برای توضیح طرح و اختراعات خود دعوت شدند؛ از جمله مخترعان مهندس مسعود ارشادی، طراح خودروی برقی بومی، امیر احمد سپهری، طراح دوربین سرعت سنج، خانم باقر بیگی، طراح نرم افزار پیام خوان زبان فارسی، شهریار نیک نژاد، طراح سامانه های هیدرولیک و الکترومکانیک، رامین رادمنش، تولیدکننده داروهای گیاهی، علی پنیریان، طراح ماشین فروش خودکار بودند.

 

ارشادی با توضیحی درباره طرح خود اذعان داشت: خودروی برقی به دلیل اینکه تولید سم نمی کند و سوخت فسیلی نمی سوزاند آلودگی به وجود نمی آورد در نتیجه آلودگی هوای کلان شهرها قابل کنترل می شود؛ فناوری ساخت این خودرو را در کشور بومی کردم حتی باتری این خودرو هم ایرانی است؛ بستری که باید برای تولید این خودروها آماده شود به مسئولان مربوط باز می گردد.

 

صابری درباره طرح ارشادی و آینده آن اظهار داشت: آقای ارشادی در بحث خدمات مهندسی نمونه را ساختند و تست های میدانی را انجام دادند؛ این خودرو محصولی است که نیاز به گذراندن برخی مراحل قانونی از قبیل استانداردهای لازم و... را دارد؛ این محصول به دلیل دارا بودن بازارهای لازم نیاز به گذراندن برخی مراحل اخذ مجوزها را ندارد؛ این محصول در بازارهای محدود می تواند شروع به تولید کند پیش از اینکه مجوزهای خاص خود را بگیرد.

 

الستی در پاسخ به انتقادهای مخترعان در جشنواره، گفت: اگر بنیاد علمی نخبگان یا نهادهایی که مرتبط با امر تجاری سازی هستند، تغییر دیدگاه و نگرش را ایجاد کنند در نیل به اهداف خود کار بزرگی انجام داده اند؛ مسئولان خدمت گذار مردم هستند اما در این مورد وظیفه ندارند حمایت خاص از یک طرح کنند و حتی امکان پذیر هم نیست؛ باید نیازهای صنعت را به مخترعان شناساند.

 

در ادامه سپهری، طراح دوربین سرعت سنج با توضیح طرح خود اذعان داشت: امکان حل بسیاری از مشکلات در ایران به سادگی وجود دارد؛ یکی از این مشکلات مسئله ترافیک و تلفات جاده ایی است؛ با استفاده از دوربین های سرعت سنج بیش از 85 درصد تلفات جاده ایی را می توان کاهش داد؛ با آموزش برخی مسائل به مردم و کنترل پلیس با دوربین های سرعت سنج می توان از بسیاری از حوادث جلوگیری کرد.

 

صابری درباره طرح سپهری، با اشاره به اینکه سپهری بعد از ساخت نمونه آن را عرضه کرده است؛ گفت: محصول سپهری قابلیت صادرات را دارد؛ در بزرگراه های تهران که جدید ساخته می شود این محصول نصب شده است و می توان گفت محصول ایشان به طور کامل تجاری شده است و وی درصدد ارتقای سطح تکنولوژی محصول هستند.

 

باقر بیگی در توضیح طرح خود گفت: بهتر است به جای واژه پیام خوان گفته شود که یک موتور صوتی برای تبدیل متن به گفتار است؛ در ابتدا این نرم افزار در خواندن پیامک برای افراد نابینا کاربرد داشت و در ادامه در زمینه های دیگر گسترش یافت؛ جامعه  هدف این محصول متفاوت هستند؛ این طرح در جشنواره امسال برگزیده شد.

 

نیک نژاد در توضیح طرح خود گفت: سعی کردیم بر اساس نیاز درخواست محور، طراحی و ساخت و... محصولات پیش برویم؛ برای صنایع مختلف از جمله نفت، گاز، صنایع مس و فلاد، صنایع هوایی و... استفاده شده است.    

 

الستی در توضیح چگونگی جهت دهی مخترعان توسط سازمان نخبگان اذعان داشت: یکی از مهمترین عوامل در موفقیت چرخه تجاری سازی بعد از آموزش، داشتن اطلاعات است؛ برای اینکه سرمایه گذاران با محصولات مختلف آشنا شوند جشنواره ها را برگزار می کنیم؛ همواره علاقمند بودیم نیازهای فناورانه کشور هم در معرض دید کسانی قرار گیرد که مشتاق خلاقیت و فعالیت های نوآورانه هستند.

 

وی در ادامه گفت: مشکل مهم این است که سرمایه گذاران و صنعت گران به جای اذعان نیازهای خود، دستاوردها را بیان می کردند؛ در سال گذشته با یکی از موسسات بخش خصوصی وارد مذاکره شدیم و این موسسه در حوزه های مختلف صنعتی جستجو کرد و 200 فناوری نیازمندی را استخراج و به طور کامل تشریح کرد؛ در سایت بنیاد دو هزار اختراع تائید شده بنیاد در سال های گذشته وجود دارد.

 

 

در ادامه رادمنش درباره طرح خود گفت: داروهای تولیدشده برای بیماری های صعب العلاج است که شش مورد آن وارد بازار شده است و هیچ گونه مشابه داخلی یا خارجی برای آنها وجود ندارد؛ تکنولوژی این داروها کاملا به کشور ایران تعلق دارد؛ داروی زخم پای دیابتی ها، دارویی برای جلوگیری از شدید شدن بیماری ایدز و... از جمله داروهای تولید شده ما است؛ به دنبال ثبت دارو در لبنان، چین، روسیه و اتحادیه اروپا هستیم.

 

پنیریان در تشریح دستگاه خود گفت: این دستگاه فروش تمام اتوماتیک است که در دنیا استفاده می شود ولی در ایران به درستی از آن استفاده نمی شود؛ علت های این مسئله را در سال 86 بررسی و شروع به نمونه سازی کردیم؛ این دستگاه با کارت های بانکی، دستگاه های خودپرداز، کارت های مترو و.. .قابل اتصال دارند؛ این دستگاه به زبان فارسی است ولی می تواند در هر کشوری با زبان آن کشور تنظیم شود.

 

 صابری در توضیح کمک های پارک فناوری در بحث تجاری سازی، اذعان داشت: از سال 85، زمانی که شرکت ها به استقرار در محیط پارک اقدام کردند، تنوعی از نیازهای شرکت ها به پارک اعلام می شود و این تنوع در حوزه نیازهای مالی، دریافت مجوزها و بازاریابی و.. .بود و این امر سبب ایجاد مرکز خدمات شد؛ از توانمندی شرکت های خصوصی در این حوزه ها بهره بردیم.

 

وی در ادامه گفت: در برخی حوزه ها از جمله حوزه مالی ضعف وجود داشت؛ در نتیجه مجبور شدیم خودمان به آن حوزه ورود پیدا کنیم و به تاسیس نهادهای قانونی در این حوزه ها کمک کنیم؛ صندوق مالی در چاچوب ماده 47 برنامه چهارم توسعه تاسیس کردیم؛ از زیر ساخت نرم افزاری برای انعقاد قراردادهای تجاری سازی با دستگاه های اجرایی استفاده کردیم.

 

الستی با تاکید بر اینکه از وظایف اصلی بنیاد تجاری سازی محصولات مخترعان و نوآوران نیست، در پایان اذعان داشت: به دلیل اینکه مشکلات و آسیب های جدی در این حوزه مشاهده می شود و ضرر این مسئله دامن مخترعان را می گرفت، بنیاد به این حوزه وارد شد؛ موسسات فعال در این زمینه را جستجو کردیم و سعی شد الگوهای مناسب را از این دوستان بگیریم؛ در نهایت به این الگو رسیدیم که وقتی مخترعی نیاز به حمایت دارد همانند یک معظل مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد و برای آن نسخه پیچیده شود نه اینکه فورا برای او مبلغی در نظر گرفته شود.

 

ثریا برنامه ای تحلیلی است که هر چهارشنبه شب با بررسی و معرفی مسائل و پیشرفت های کشور با حضور مسئولان و منتقدان ساعت 23:15 از شبکه اول سیما روی آنتن می رود.