علیرضا صدرا در گفت‌وگو با «خبرگزاری دانشجو»:
به گزارش خبرنگار آزاداندیشی «خبرگزاری دانشجو»، برپایی کرسی‌های آزاداندیشی در سطح دانشگاه ها و تکیه بر نظریه پردازی های بومی از جمله منویات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در طول سالیان اخیر است. این مهم از یک جهت به دلیل مواجه شدن با نظریات متعدد، در قالب برگزاری کرسی اهمیت دارد و از سوی دیگر توان مباحثات علمی را گسترش می دهد.
در این راستا با علیرضا صدرا، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران گفت وگویی داشته ایم که حاصل آن را می خوانید:
«خبرگزاری دانشجو» - برگزاری کرسی های آزاداندیشی تا چه اندازه می تواند در تحول علوم موثر باشد؟
صدرا: هم اندیشه و هم کرسی های آزاداندیشی مثل اکسیژن برای تنفس و زندگی اهمیت دارند، در قرآن به این موضوع اشاره شده است که اگر سرشت های یک قوم عوض شد سرنوشت ها عوض می شود و سرشت چیزی جز بینش ها و منش های درونی جوامع نیست که با اندیشه و تولید علم تحول پیدا می کند.
نکته بعد این است که نفس کرسی های آزاداندیشی قطعا بهترین محمل برای تحول علوم و اندیشه ها است؛ فارغ از این است که ما باید مفهوم دقیق از موارد مربوطه به این حوزه داشته باشیم، کرسی صرفا جلسه سخنرانی نیست، میز آزمایشگاه برای عرضه فرآوری و تولیدی که صورت گرفته محسوب می شود، این میز می تواند که شرایط را برای عرضه و تضارب آرا فراهم کند، می تواند سخنرانی، مقاله یا مهمتر حلقه علمی باشد و حتی بالاتر از آن میدان عمل باشد.
یعنی اندیشه ای را به محک عمل بزنیم و مفید بودن و بهره ور بودنش را نشان دهیم، آنگونه امام(ره) نظریه ولایت فقیه را در عرصه عمل آورد، لذا نباید کرسی آزاد اندیشی را تقلیل به سخنرانی بدهیم که مصداقش بشود: آمدند، نشستند و برخاستند.
«خبرگزاری دانشجو» - بنابراین ارائه اندیشه باید اصلی ترین خروجی کرسی آزاداندیشی باشد؟
صدرا: قطعا، باید ببینیم مطلبی که تولید می شود آیا بعد علمی دارد یا تکرار مکررات است، تولید است یا وارداتی است، البته تولید علم می تواند نقادی، نظریه سازی، روزآمد سازی نظریه دیگران باشد، یا تاسیس یک نظریه باشد، لذا ما باید منظور خود را مشخص کنیم.
موضوع بعد بحث آزادی است، آزادی همانگونه که ارزش متعالی است اخلاق و آیین خاص خود را دارد و باید رعایت شود، آزادی مثل رانندگی است، رانندگی آیین نامه دارد و بدون آن نمی توانیم رانندگی کنیم چون برای دیگران حادثه ایجاد می کنیم. لذا باید حدود و آداب آزادی را بدانیم.
«خبرگزاری دانشجو» - آیا تاکنون از روند برگزاری این کرسی ها راضی بوده اید؟ چه پیشنهادهایی دارید؟
صدرا: واقعیت امر این است که من کرسی که به طور جدی برگزار شده باشد ندیدیم، معتقد هم نیستم که نظریه پردازی در کشور نشده است، مشکل این است که نظریه پردازی ها تجمیع نشده است، و به ویژه چون در حوزه علم و عمل در حوزه علوم انسانی و به خصوص علوم انسانی تطبیق نداریم شاهد نیستیم که نتیجه خوبی بگیریم. لذا بعضا کرسی ها از حد سخنرانی فراتر نرفته است.
«خبرگزاری دانشجو» - و مهمترین چالش در این حوزه یعنی کرسی های آزاداندیشی چیست؟ شما به عنوان یک استاد دانشگاه چه نظری دارید؟
صدرا: می گویند ممکن است آزادی نباشد، اما نظر من این است که به ویژه در بحث علوم سیاسی هیچ وقت این طور نبوده که برای خداوندان اندیشه سیاسی فرش قرمز پهن کرده باشند، اصحاب اندیشه مشکلات متعددی داشته اند و سالیان سال گذشته تا نظریاتشان مورد اقبال قرار گرفته است.
همچنین در کشور ما استعداد و ظرفیت از نظر تولید نظریه وجود دارد و زمینه هم وجود دارد، این که برخی می گوند آزادی نیست مساله حل نمی‌شود، بله از نظر زمینه ها تا اندیشه به عمل وصل نشود تولید نمی شود، اندیشه مثل بذر است تا به خاک نخورد تولید نمی شود، باید از آن طرف یعنی از طرف مسئولین و سیاست گذاران شرایط بیشتری فراهم شود که از اندیشه ها و اندیشمندان بیشتر استفاده شود. به ویژه به صورت دانشگاهی استفاده شود.
همچنین اندیشمندان سیاسی ما باید مشکلات کشور را مد نظر قرار دهند، ترجمه و تالیف و تولید نظریات باید طوری باشد که به مشکلات جامعه پاسخ گوید. لذا اندیشمند سیاسی مثل هر اندیشمند دیگر معطوف به شرایط عینی جامعه باشد اگر نباشد صد نظریه هم تولید کنیم فایده ندارد.
اگر در غرب نظریه تولید می شود نظریه برای جامعه خودشان است. ما هم باید برای خودمان نظریه تولید کنیم حتی اگر نظریه وارد می کنیم باید بومی سازی کنیم چراکه هرگز عین نظریه پایدار نمی شود. اندیشه باید مراحل پختگی خود را بگذراند و تا به نظریه رسید بیان نکند. ما الان ظرفیت تولید داریم، اما تجمیع نشده است، دوم اینکه آموزه های علم به راهبرد عملیاتی تبدیل نشده است.
«خبرگزاری دانشجو» - پیشنهادتان برای رفع این موانع و مسائل چیست؟
صدرا: زمینه ها باید بیشتر فراهم شود و دولت مردان و مسئولان و نهادها امکانات بیشتری را فراهم کنند و نهایتا زمانی علم تولید می شود که نظریه بتواند وارد کرسی شده و تضارب آرا و هم افزایی صورت گیرد و نظرات پخته شود تا در قالب مشکلات کشور بیندیشیم و عمل کنیم. به نظر من اگر بتوانیم به آن سو برویم که این اندیشه است که باید وارد کار شود می توان امیدوار به تحول اساسی بود.
اگر مثلثی را در نظر بگیریم یک طرف دانشگاه، یک طرف صنعت به مثابه عمل و طرف دیگر دولت باشد، دولت راهبرد و صحنه عمل آن را به کاربرد تبدیل می کند، اگر چنین نشد به نقطه اول یعنی دانشگاه بر میگردد این گونه هم افزایی ایجاد می شود. در حال حاضر آن رابطه ساختارمند نیست، البته بعد از انقلاب ارتباطات زیادی صورت گرفت، اما فراگیر نشده است.
«خبرگزاری دانشجو» - اصول اساسی گفتمان در قالب مناظره نمود می یابد، آیا برپایی کرسی های نظریه پردازی که در واقع خود به تنهایی یک گفتمان محسوب می شوند این توانایی برای تحول در حوزه علوم سیاسی را دارند؟
صدرا: هر کاری انجام دهیم مفید است، یک وقت مناظره همراه با مباحثه داریم که در آن تضارب آرا وجود دارد، یک وقت هم مجادله است، یک وقت هم صرفا سخنرانی است، مجادله صرفا جدل است، سخنرانی هم جایگاه جداگانه ای دارد، اما اگر غلبه با جدل باشد فایده ندارد، اما اگر مناظره با مباحثه باشد نتیجه می گیریم، چراکه برای مثال کرسی ها تبدیل به میز آزمایشگاهی می شوند که تولیدات کالبدشکافی شده را ارایه و دیگران نیز نظر خود را بیان و کارشناسی و ارزیابی می کنند.لذا حلقه علمی، میزگرد شکل می گیرد . اما باید مد نظر مان باشد که منظور ما تولید نظریه است به گونه ای که مشکلات ما حل شود.
پس اصل باید این باشد که طی برپایی کرسی های نظریه پردازی این موارد رعایت شود، من به شخصه امیدوارم که کرسی های آزاد اندیشی قوام بیشتری یافته و منجر به تحول علوم شود؛ چراکه تولید علم پشت درهای بسته ممکن نیست.
ارسال نظرات