خسروپناه در گفت‌وگو با «خبرگزاری دانشجو» - بخش دوم؛
گروه اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ آنچه از نظر می‌گذرانید بخش دوم مصاحبه حجت الاسلام خسروپناه، رئیس موسسه حکمت و فلسفه ایران و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با خبرگزاری دانشجوست که بخش اول آن با موضوع نظریه پردازی علوم انسانی در شماره قبل ارائه شد. اینک و در این بخش به ادامه مصاحبه، اما با موضوع کرسی‌های آزاداندیشی می پردازیم.
«خبرگزاری دانشجو»- بحث را کمی به سمت کرسی های آزاداندیشی ببریم، در جلسه ای که شورای عالی انقلاب فرهنگی با مقام معظم رهبری داشتند، رهبر انقلاب تاکید بر میدان دادن به دانشجویان داشتند؛ به عبارتی نظر رهبری بر این بود که کرسی های آزاداندیشی در دانشگاه ها و با محوریت دانشجویان انجام گیرد؛ دلیل این مسئله را تبیین بفرمایید.
خسروپناه: اصولا دانشجو و قبل از آن دانش آموز در دوره شکل گیری فکری و ذهنی قرار دارد؛ اگر روحیه آزاداندیشی و دانش افزایی و نقد علمی و جسارت حضور در مناظره با رویکرد علمی را پیدا نکند، بعد از شکل گیری تغییرش مشکل خواهد بود.
دانش بدون آزاداندیشی، گفت وگو، نقد، مناظره، نظریه پردازی و... تولید نمی شود؛ اگر جامعه، جامعه بسته ای باشد، علمی در آن تولید نمی‌شود؛ طبیعی است در این مناظره و گفت وگوها باید منطق و اخلاق رعایت شود؛ برخی نگاه متحجرانه دارند و حاضر نیستند باب گفت وگو باز شود، یا نگاه غرب زدگی دارند و می خواهند منطق و اخلاق را رعایت نکنند و از آزادی سو استفاده کنند.
همه آزادی ها «آزادی از» نیست، یک آزادی به نام «آزادی در» چارچوب قواعد هم وجود دارد؛ در کنار این آزادی مسئولیت هم می‌آید؛ اگر روحیه آزاد اندیشی با اخلاق و منطق در دانشجویان شکل پیدا کند، مسلما در آینده در شغل خود هم این روحیه را خواهد داشت و این در بالندگی جامعه تاثیر خواهد داشت.
«خبرگزاری دانشجو»- مقام معظم رهبری مدیریت این کرسی‌های آزاد اندیشی را هم بر عهده نخبگان قرار داده است، در اینباره توضیح بفرمایید.
خسروپناه: طبیعی است حمایت دولت باید باشد، ولیکن معقول نیست دولت بخواهد این کرسی ها را برگزار کند؛ نخبگان باید این کار را از خودشان بدانند؛ بنده معتقدم اگر کسی ایده داشت باید زمینه را برای مطرح کردن آن ایده، فراهم کرد؛ نباید گفته شود اول ایده را به مقاله و... تبدیل کن و یک فرآیند طولانی برای او تعریف کنیم.
اگر نخبگان تماشاچی باشند کار به جایی نمیرسد، نخبگان باید بازیگر صحنه باشند؛ نخبگان باید دیدگاه های خود را مطرح کنند و دولت پشتیبانی کند و امنیت را برای آن ها فراهم کند؛ تنها خط قرمزی که در کرسی ها باید داشته باشیم اخلاق و منطق است.
متاسفانه برخی از شبهات وارد جامعه می شود و به جای حل مسئله جامعه درگیر می شد؛ این امر جامعه را نابود می کند، در قانون حقوق بشر هم این امر ذکر شده که آزادی بیان نباید با اخلاق جامعه در تعارض باشد؛ پیشرفت جامعه با آزادی بی منطق نمی شود؛ ما با آزاد اندیشی منطقی می توانیم به پیشرفت و تمدن برسیم.
«خبرگزاری دانشجو»- این اخلاق و منطق تعریف مشخصی دارد؟
خسروپناه: منطق عام یعنی گوینده تناقضی در سخنانش نباشد و استدلالی سخن گوید؛ هر دانشی برای خود منطق و روش شناسی دارد؛ منظور از اخلاق هم اخلاق علمی و گفتمانی است، نظریه دیگری را به نام خودت ثبت نکنی، با توهین، تهمت و پرخاشگری گفت وگو نکنی، اجازه سخن به طرف هم بدهی و...؛ اخلاق عمومی گفت وگو که هر انسانی می فهمد.
اگر گوینده منطق را رعایت کند ولیکن اخلاق را رعایت نکند، مخاطب نمی پسندد، همان طور که گاهی دیده شده گوینده بخاطر رعایت نکردن اخلاق از همان ابتدای گفت وگو محکوم شده است؛ جامعه علمی و نخبگانی این را درک می کند.
«خبرگزاری دانشجو»- برآورد شما از فضای کرسی آزاد اندیشی در جامعه چگونه است؟
خسروپناه: جامعه ما با این که یک جامعه پرسش گر و دانش گرا است؛ در کمتر جامعه ایی دیده شده است که توده دانشگاهیان به بحث و گفت وگو علاقمند باشند؛ علاقه به مباحث فکری و علمی در جامعه ی ما نسبتا زیاد است؛ ولیکن کرسی آزاداندیشی هنوز نهادینه نشده است.
خیلی ها حرف برای گفتن دارند، حتی ممکن است در سیمای جمهوری اسلامی هم حرف خود را بزند، ولیکن حاضر نمی شود پای مناظره و نقد بیاید؛ جسارت و آمادگی در معرض قرار دادن خود را ندارند؛ بیشتر حرف ها را در منولوگ میزنیم و آمادگی دیالوگ را نداریم؛ این امر یکی از آسیب های جدی برای کرسی های آزاداندیشی است.
باید حمایت از کرسی های آزاداندیشی فرآیند آزاداندیشی را در کنار دقت، سهل کند؛ نخبگان باید این آسیب ها را شناسایی و برطرف کنند؛ امیدوارم با ظرفیتی که در جامعه وجود دارد این کرسی ها نهادینه شود.
«خبرگزاری دانشجو»- گمان نمی کنید فضای کرسی های آزاد اندیشی بیش از حد لازم سیاسی است؟
خسروپناه: متاسفانه بله، البته نمی خواهم بگویم مسائل سیاسی نباید باشد، بلکه باید فراتر از این بیندیشیم؛ برای طرح ایده های علمی باید زمینه گفت وگو فراهم شود و در معرض نقد قرار گیرد؛ این امر کمک می کند ایده مطرح شده پخته شود و به نظریه تبدیل شود.
«خبرگزاری دانشجو»- نکاتی از جلسه آخر شورای عالی انقلاب فرهنگی با مقام معظم رهبری هست بفرمایید.
خسروپناه: مقام معظم رهبری در این جلسه وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی را مرور کردند و راهبردهای خود را مطرح کردند؛ نکات مهمی از جمله تحول علوم انسانی مطرح شد، به نظر من واضح تر از این نمی شود گفت و اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی باید فرمایشات رهبری را دسته بندی کنند و بررسی شود که زیر مجموعه های شورا تا چه اندازه فرمایشات رهبری را دنبال کردند.
انتظار رهبری هم این نیست که یک شبه تحول علوم انسانی صورت گیرد، بارها عرض کردند که این کارها زمان بر است؛ البته این به آن معنا نیست که این تحول خود به خود صورت می گیرد و ما نباید کاری انجام دهیم، تعریف و فرآیند لازم است؛ باید معلوم شود ما در کجای راه هستیم، باید تقسیم کار بین نخبگان صورت گیرد.
در کشور نخبگان زیادی داریم و نباید فعالیت ها را به چند شخص مشخص منحصر کرد، باید از تمام نخبگانی که به این امر باور دارند باید استفاده شود؛ تعدادی روی یک بحث متمرکز شوند؛ بر همه مدیریت شود تا زودتر به نتیجه دست یابیم.
«خبرگزاری دانشجو»- در شورای عالی انقلاب فرهنگی چنین امری وجود داشته است که بر روی فرهنگ در جامعه کار کند یا تنها منحصر به دولت بوده است؟
خسروپناه: اگر دولت چنین تفکری داشته باشد مسلما بر شورای عالی انقلاب فرهنگی تاثیر خود را می گذارد؛ بخش زیادی از اعضای شورا افراد حقوقی و دولتی هستند؛ طبیعتا شخصیت های حقیقی آن را قبول ندارند، اینکه فرهنگ دولتی شود یا مردمی مثل سیاست است. سیاست فقط دولتی است یا مردمی؟ این ها باید با هم باشند؛ سیاست های کلان با دولت است ولیکن فعالیت ها باید در دست مردم باشد.
«خبرگزاری دانشجو»- با توجه به اشاره و تاکید اخیر رهبر بر سه مسئله تهدید نسل و بازی های رایانه‌ای و زبان فارسی در شورای عالی انقلاب فرهنگی اراده ای برای حل آن شکل گرفته؟
خسروپناه: برنامه هایی وجود دارد؛ در بحث بازی های رایانه ای کارهای خوبی انجام شد و شورا در این زمینه کارنامه خوبی دارد؛ در بحث فضای مجازی، شورای عالی فضای مجازی تاسیس شد؛ در بحث زبان فارسی هم فرهنگستان زبان داریم و ماموریت فرهنگستان زبان حفظ زبان فارسی است، هرچند نباید به یک فرهنگستان منحصر شود.
در بحث زبان فارسی خیلی موفق نبودیم، چرا که مقام معظم رهبری مرتب تذکر می دهند و از وضعیت ما در این حوزه راضی نیستند؛ درباره تهدید نسل برنامه و روشی هنوز ندیدم، اگر هم باشد من اطلاع ندارم. باید در زمینه تهدید نسل شورایی تشکیل شود و باید بررسی شود که چه کارهای فرهنگی باید انجام شود، چه برنامه و راهکاری ریخته شود و...
انتظارات حداکثری که مردم و جوانان دارند، مشکلات پیش روی ازدواج و...ازجمله مسائلی است که باید برای حل این موضوع مورد بررسی قرار گیرد؛ البته این که درد احساس شده خیلی مهم است؛ درد که احساس شود باید راهکارهای درمان را بیابیم.
ارسال نظرات