وابستگی کامل گازی ترکمنستان به چین در سال ۲۰۱۶

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، در پایان سال 2016 میلادی، ترکمنستان به صادرکننده اصلی گاز طبیعی به چین تبدیل و وابستگی گازی «عشق‌آباد» به «مسکو» در نهایت با وابستگی سفت و سخت‌تر این کشور به «پکن» جایگزین شده است.

بر اساس این گزارش، چین پس از سرد شدن روابط گازی عشق‌آباد با مسکو در آغاز سال 2015 میلادی، به بازار اصلی فروش گاز ترکمنستان تبدیل شد.

«دن مین‌مین» مدیر کل شرکت ملی نفت چین در کنفرانس بین‌المللی «نفت و گاز ترکمنستان 2016» در عشق‌آباد که در اواسط ماه دسامبر برگزار شد، گفت: طی 7 سال بهره‌برداری از خط لوله گاز فرا قاره‌ای «آسیای مرکزی - چین»، 1.9 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی به این کشور صادر شده است.

امسال نیز ترکمنستان به اصلی‌ترین صادرکننده گاز به چین خواهد بود. این در حالیست که نه تنها وابستگی عشق‌آباد به خریدار خارجی کم نشده است، بلکه پکن جایگاه مسکو که قبلا تقریبا تمام گاز این جمهوری آسیای مرکزی را خریداری می‌کرد را گرفته است.

کاهش درآمد‌های حاصل از صادرات گاز در سال جاری همزمان با افزایش عرضه آن، نشان‌ می‌دهد که اهمیت وابستگی گازی به چین برای ترکمنستان کمتر از وابستگی سابقش به روسیه نیست.

2 دسامبر سال گذشته میلادی پایگاه خبری «نفت‌وگاز» روسیه با استناد به اطلاعات اداره کل گمرک چین اعلام کرد: پکن در 10 ماه اول سال 2016، واردات گاز طبیعی از ترکمنستان را در مقایسه با همین دوره در سال 2015 میلادی، 11.2 درصد (تا 18.32 میلیون تن) افزایش داده است. بعلاوه، درآمدهای حاصل از صادرات گاز عشق‌آباد، به دلیل کاهش 145 دلاری هزینه متوسط هر تن گاز در این سال، 29 درصد کاهش و به 4.68 میلیارد دلار رسیده است.

این در حالیست که سایر کشورها هنوز قادر به رقابت با ترکمنستان بر سر بازار چین نیستند. به طوریکه در طی این مدت 2.39 میلیون تن گاز از میانمار، 2.73 میلیون تن از ازبکستان و از قزاقستان نیز تنها 229.14 هزار تن گاز به چین عرضه شده است.

با وجود اینکه، «تاشکند» در مقایسه با ژانویه-اکتبر سال 2015، صادرات گاز به چین را تقریبا 2.5 برابر افزایش داده، سهم ترکمنستان بیش از 3 چهارم از کل واردات گاز پکن بوده است.

این امکان وجود دارد که در آینده، نقش عشق آباد در تأمین گاز طبیعی چین بیشتر نیز شود زیرا پکن در نظر دارد به منظور بهبود محیط زیست خود، نیروگاه‌های حرارتی کشورش را به نیروگاه گازی تبدیل کند که یکی از منابع اصلی تأمین این گاز، ترکمنستان خواهد بود ( درحال حاضر بیشتر انرژی برق این کشور در نیروگاه‌های حرارتی و با سوخت زغال سنگ تولید می‌شود).

ریشه‌های منازعات گازی

وابستگی صادرات گاز عشق‌آباد به پکن در حالی تشدید می‌گردد که تا پیش از سال‌ 2010، خریدار اصلی گاز ترکمنستان، روسیه بود که از طریق خط لوله گاز به جا مانده از دوران اتحاد جماهیر شوروی با این جمهوری در ارتباط است.

در آن زمان ترکمنستان به جز خط لوله گازی با ظرفیت پائینی که به ایران راه داشت، گزینه‌ی دیگری برای صادرات گاز خود نداشت.

دلیل رسمی سرد شدن روابط گازی روسیه-ترکمنستان، وقوع انفجار در خط لوله گاز مرکزی آسیای مرکزی از 8 تا 9 آوریل سال 2009 بود که در پی آن «گازپروم» و «ترکمن گاز» یکدیگر را متهم کردند.

از سوی دیگر، طرفین نتوانستند بر سر قیمت خرید گاز ترکمنی به توافق برسند. پس از شروع بحران اقتصادی در روسیه، گازپروم نمی‌توانست هر هزار متر مکعب گاز را با قیمت 375 دلار خریداری کند و به همین دلیل به عشق آباد پیشنهاد تجدید نظر در شرایط قرارداد را داد، که با امتناع ترکمنستان مواجه شد.

در نتیجه، خرید گاز ترکمنی توسط روسیه برای مدتی به طور کلی متوقف گردید و از ژانویه سال 2010 دوباره از سر گرفته شد. با این تفاوت که اگر پیش از این، گازپروم تا 50 میلیارد متر مکعب گاز از ترکمنستان خریداری می‌کرد، از سال 2010 میلادی، این میزان به 11-10 میلیارد متر مکعب رسید.

اما در اواسط سال 2015، گازپروم خواستار جبران خسارت 5 میلیارد دلاری وارد شده به روسیه به دلیل قیمت‌ خرید بیش از حد بالای گاز شد و علیه ترکمن گاز اقامه دعوی کرد.

بررسی این پرونده به حالت تعلیق درآمد. با این وجود، گازپروم از ژانویه این سال، قبل از موعد، قرارداد با ترکمن گاز را فسخ کرد و در ماه سپتامبر، «الکساندر مدودف» معاون رئیس این کمپانی روسی اعلام کرد که تا پایان سال 2018، گاز ترکمنستان را خریداری نخواهد کرد.

به اعتقاد تحلیل‌گران، در حال حاضر، گازپروم به گاز ترکمنستان نیازی ندارد، البته عشق آباد هم فعلا جایی برای فروش مقادیر اضافی ندارد.

گازپروم قصد داشت در ازای خرید گاز از ترکمنستان به بهره‌برداری از میادین گازی این کشور (که عشق آباد آن را تنها به چینی‌ها واگذار کرده بود) دست یابد. اما شانس تحقق چنین سناریویی فعلا خیلی زیاد نیست.

چین به جای روسیه

در همان سال 2009، زمانی که روابط گازی میان مسکو و عشق آباد به شدت سرد شده بود، چین به سرعت شروع به گرفتن جایگاه روسیه به عنوان واردکننده اصلی گاز ترکمنستان کرد.

در دسامبر همان سال، اولین خط لوله گاز فرا‌قاره‌ای «چین - آسیای مرکزی» به طول حدود 7 هزار کیلومتر و ظرفیت 40 میلیارد متر مکعب گاز در سال با گذشتن از کشورهای ازبکستان و قزاقستان، راه‌اندازی و صدور گاز ترکمنستان به چین در سال 2010 آغاز شد.

با این حال، قیمت گاز ترکمنستان برای چین نسبت به قیمت آن برای روسیه کمتر بود اما عشق آباد دیگر حق انتخاب نداشت.

به گفته «آشیرگولی بیگلیف» رئیس ترکمن گاز در کنفرانس اخیر «نفت و گاز ترکمنستان»، این جمهوری قصد دارد تا سال 2030 استخراج گاز را به بیش از 3 برابر میزان فعلی افزایش دهد و آن را به سطح 230 میلیارد متر مکعب برساند. انتظار می‌رود که حجم گاز صادر شده در این مدت از 45 به 180 میلیارد متر مکعب افزایش یابد. در ضمن، خریدار اصلی گاز ترکمنستان همانند سابق چین خواهد بود.

در نتیجه ساخت چهارمین خط لوله گاز «چین - آسیای مرکزی» که از خاک کل 5 کشور منطقه عبور می‌کند، ظرفیت کلی صادرات گاز به چین تا 85 میلیارد متر مکعب افزایش خواهد یافت.

از آنجا که حجم ذخایر گازی ازبکستان و قزاقستان کم است، بیشتر این خط لوله گاز، به ترکمنستان اختصاص داده شده است.

البته این امکان نیز وجود دارد که طرح‌های مربوط به افزایش شدید صادرات گاز همچنان بر روی کاغذ باقی بمانند.

واقعیت این است که علاوه بر چین و ایران (که خود از صادرکنندگان اصلی گاز طبیعی است)، هیچ کشور دیگری وجود ندارد که ترکمنستان مقادیر اضافی گاز طبیعی خود را به آن بفروشد.

چشم‌انداز ساخت و ساز خط لوله «ترانس خزر» دلگرم‌کننده نیست و خط لوله گاز «تاپی» نیز که می‌تواند بین ترکمنستان با پاکستان و هند ارتباط برقرار کند، باید از خاک افغانستان بگذرد که وضعیت آن در سال‌های اخیر وخیم شده است.

بنابراین، آنچه برای آینده نزدیک قابل پیش‌بینی می‌باشد، این است که وابستگی گازی عشق‌آباد به بازار چین افزایش خواهد یافت.