به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو،به منظور بررسی تراریختهها از منظر قانونی و علمی در حوزههای کشاورزی، محیط زیست و سلامت به سراغ متخصصان و صاحب نظران این حوزه رفته است تا به دور از جنجالهای غیرمنطقی و غیرعلمی خوراک مردم ایران را به زیر ذرهبین ببرد.
دکتر علیرضا عباسی دانشیار و هیأت علمی گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران، یکی از متخصصان و فعالان علمی حوزه بیوتکنولوژی کشاورزی است که مدرک دکتری خود را از دانشگاه ارلانگن آلمان گرفته و تحقیقات، تألیفات، مقالات چاپ شده در نشریات داخلی و بینالمللی و پایاننامههای متعددی در حوزه تراریخته و زراعت و اصلاح نباتات داشته و همچنین سردبیر مجله علوم گیاهان زراعی ایران است. بخش دوم گفتگویخبرگزاری دانشجوبا ایشان در اختیار مخاطبان قرار میگیرد.
اگر تولید تراریخته در کشور آزاد شود، واردات آن هم به طرز اولی مشکلی نخواهد داشت
آیا آنطور که ادعا میشود منتقدان تراریخته، وارد کننده تراریخته هستند؟ آیا تا کنون سندی از این ادعا ارائه شده است؟
به منتقدان تراریخته اتهام وارد می کنند که شما وارد کننده تراریخته هستید و چون وارد کننده هستید میخواهید در کشور تولید تراریخته انجام نشود. این افراد اولا باید اتهامشان را ثابت کنند که منتقدان تراریخته، همان کسانی هستند که این محصولات را وارد میکنند.
از آن گذشته چرا چنین اتهامی را مطرح میکنند؟ آیا نباید شک کنیم که دست تولیدکننده و واردکننده تراریخته در یک کاسه است؟ چرا که اگر تولید تراریخته در کشور آزاد شود، واردات آن هم به طرز اولی مشکلی نخواهد داشت، ولی اگر جلوی تولید قبل از تایید صلاحیت آن گرفته شود میتوان در دراز مدت از واردات آن هم جلوگیری کرد.
ادعای موافقان آزادسازی تراریخته این است که منتقدان تراریخته وارد کننده تراریخته هستند، اما همین افراد زمانی که مجلس قانون گذاشت که تولیدات و واردات تراریخته ممنوع است صدای موافقان محصولات تراریخته درآمد و توجیهشان این بود که کارگران کارخانههای روغنکشی اعتصاب میکنند. یک سوال اینجا مطرح میشود که تا دیروز منتقدان تراریخته را واردکننده میخواندند اما امروز خودتان از واردات حمایت میکنید؟ بهانهتان هم این است که کارگران کارخانهها بیکار میشوند و اعتصاب میکنند؟ لذا ضد و نقیض بودن گفتار و رفتار عدهای از اینجا مشخص میگردد.
از بین همه محصولات کشاورزی برنج که قوت غالب مردم ایران است را هدف گرفتهاند/ در دنیا کشت برنج تراریخته آزاد نشده است
موافقان تراریخته، چه محصولاتی را میخواهند به صورت تراریخته تولید کنند؟
خودشان میگویند برنج و پنبه را میخواهیم تراریخته کنیم. اما بیشترین تراریخته وارداتی کشور چیست؟ مگر 90 درصد روغن مصرفیمان وارداتی نیست؟ برای روغن چه برنامهای دارند؟ اگر دنبال کشت تراریخته هستند چرا روی روغن کار نمیکنند؟ بنابراین پاسخ سوال قبلی را هم دوباره اینجا مییابیم که اگر موفق شوند تولید را جا بیندازند واردات را هم توجیه خواهند کرد و در مسئله روغن شاهدیم که دنبال این هستند که منع تولیدات را بردارند تا منع واردات برداشته شود ولی فرافکنی میکنند و این نسبت واردکننده را به منتقدان تراریخته میدهند.
سوال این است که چرا تمرکز تراریخته را روی برنج و پنبه گذاشتهاند؟ در مسئله روغن ما بذر تراریخته را مثل برنج مستقیما استفاده نمیکنیم بلکه روغن آن را استخراج کرده و بعد استفاده میکنیم، لذا اگر مشکلات زیست محیطی و اکولوژیکی وجود نداشته باشد بهتر نیست ابتدا روی محصولاتی که استفاده غیرمستقیم دارند کار شود و سپس روی محصولاتی مثل برنج که استفاده مستقیم دارند؟
تکنولوژی مورد استفاده قائلین به تراریخته مربوط به 20 تا 25 سال گذشته است/ برخلاف تظاهر به مدافع علم بودن از تکنولوژیهای روز استفاده نمیکنند
تکنولوژی که امروز موافقان تراریخته در کشور دنبال میکنند چه وضعیتی نسبت به تکنولوژی جهانی دارد؟
همانطور که گفتیم با علم و تکنولوژی مخالفتی نداریم و اتفاقا ادعا داریم که باید به بهترین تکنولوژیها دست پیدا کنیم ولی یک سوال آیا تکنولوژی بهتر از تکنولوژی مورد استفاده قائلین به تراریخته در حال حاضر وجود ندارد؟
انتقال ژنی که این افراد صورت دادهاند و اصرار بر آزادسازی آن دارند تکنولوژیاش مربوط به 20 تا 25 سال گذشته است حرف ما این است که در این 25-20 سال دنیا در حوزه علم جلو رفته است اگر مدعی علم هستند توضیح دهند که در این 25 سال چرا از تکنولوژی دنیا عقب ماندهاند؟ و چرا با تکنولوژیهای جدید بعضی از مشکلات مربوط به محصولات تراریخته را برطرف نکرده اند؟
حرف ما این است که مسائل محیط زیستی، بهداشتی و کشاورزی محصولات تراریخته را بدون جهتگیری خاصی با منطق علمی حل کنید و بعد به سمت استفاده از این محصولات حرکت کنید و ما با این قضیه به این شکل مشکل نداریم.
سهمی که به افزایش تولیدات کشاورزی با کشت تراریخته داده میشود بزرگنمایی و دروغین است/ کسانی که به مسئولان آدرس غلط میدهند هدفشان چیست؟
آیا کشت تراریخته به اندازهای که ادعا میشود تولید را افزایش میدهد؟ تغییر عملکرد حقیقی محصولات کشاورزی با کشت تراریخته چقدر است؟
وزنی که به تراریخته داده میشود باید به اندازه خود تراریخته باشد ولی وزنی که امروز به تراریخته میدهند واقعی نیست و ساختگی است. حقیقت این است که تراریخته نمیتواند این همه که ادعا میکنند، انقلاب ایجاد کند. تراریخته ممکن است جزئی از حل مشکل کشاورزی باشد اما همه راه حل نیست. اما متاسفانه آقایان به گونهای وانمود میکنند و آمار میدهند که گویی کل مشکلات در حوزه کشاورزی با تراریخته حل میشود.
در این رابطه توجه شما را به ویژهنامه محصولات تراریخته که برای نمایندگان محترم مردم در مجلس شورای اسلامی در زمان تصویب برنامه ششم توسعه که توسط برخی افراد دانشگاهی و انجمنهای مرتبط با بیوتکنولوژی تهیه شده است جلب میکنم. در قسمت آخر ویژهنامه بزرگنمایی در مورد عملکرد پنبه تراریخته انجام شده است. در این ویژهنامه ادعا شده است که عملکرد پنبه تراریختهای که در حال حاضر تقاضای تولید آن در ایران وجود دارد بیش از 4 تن در هکتار است در صورتیکه پنبه غیر ترایخته 2 تن در هکتار عملکرد دارد. یعنی حداقل 2 برابر پنبههای متداول داخلی.
کسانی که این متن را به جای مهمی به نام مجلس تحویل دادهاند، توضیح دهند که چه ژنی به این پنبه زدهاند که عملکردش دو برابر شده است؟ ببینید این مسئله کوچک و ادعای پایینی نیست، یک جمعی از افراد به ظاهر علمی متنی تحویل مجلس شورای اسلامی میدهند که این متن روی اطلاعات نمایندگان مجلس و تصمیمگیری آنها تاثیرگذار است و مجلس آنها را به عنوان مرجع علمی برمیشمرد لذا آدرس غلط دادن به نمایندگان مجلس اصلا مسئله کوچکی نیست.
آدرس غلط میدهند که اگر مثلا امروز در غیاب پنبه تراریخته 70 هزار هکتار در سال کشت پنبه داریم و از هر هکتاری 2 تن برداشت میشود که سرجمع میشود 140 هزار تن پنبه در سال، اگر تراریخته بکاریم و هیچ کار دیگری نکنیم 280 هزار تن در سال تولید خواهیم داشت و بدون انجام کار دیگر و فقط با رهاسازی و کشت پنبه تراریخته اینگونه و به راحتی مشکل پنبه کشور حل خواهد شد.
این آدرس غلط دادن به نمایندگان توسط چهرههای علمی به چه منظور انجام میشود؟ اگر واقعا چنین پنبهای وجود دارد که عملکردش صددرصد بیشتر از پنبه فعلی است مدعیان این موضوع باید توضیح دهند که از چه ژنی در آن استفاده کردهاند که یک دفعه عملکرد را صد در صد افزایش میدهد؟ لذا برخی صحبتهای مسئولان دولتی در مورد افزایش عملکرد جای تامل دارد.
گاهی بررسیهایی انجام میشود و در آن مثلا تعداد قابل توجهی از مقالات موافقان تراریخته به صورت غیر تصادفی و به دلخواه!! بررسی میکنند و مطالعه متا آنالایسیس انجام میدهند و کل دادههای این مقالات را روی هم میگذارند و میگویند طبق دادههای این مقالات استفاده از تراریخته عملکرد را 20 درصد افزایش داده است!!!
ولی جالب است که طبق همین بررسیهای جهتدار هم تفاوت عملکرد محصولات تراریخته و غیر تراریخته به 20 درصد هم نمیرسد ولی ارایه دادههای چند برابری عمکرد تراریختهها نسبت به غیر تراریختهها و بزرگنمایی این دادهها و آمار غلط در ذهن مسئولان ما اشتباه به وجود میآورد که با تراریخته نیاز کشور برآورده میشود.
کسانی که قائل به آزادسازی تراریخته هستند، توجه داشته باشند که روی این مسئله ما کار علمی بسیار انجام دادهایم و از یافتههای محققان جهانی هم بیاطلاع نیستیم، لذا باید توضیح دهند که چگونه تولید را با کشت محصولات تراریخته دو برابر میکنند؟ این ادعا نهایت بیدقتی و یا بیانصافی است.
مشکل کشاورزی ایران با کشت تراریخته حل نمیشود/ بدون به زراعی و بهنژادی محصولات کشاورزی دنبال تراریخته رفتهاند
سوال این است که به فرض محال اگر بذر همه محصولاتی که در کشور کشت میشود به شکل بذر تراریخته یا در داخل تولید شود و یا از خارج وارد و سپس کشت شود آیا مشکل کشاورزی ما حل خواهد شد؟
خیر چون مشکل کشاورزی ایران تراریخته نیست ما در کشور کشاورزان خبره و نمونهای داریم که بین 5 تا 10 برابر کشاورزان عادی عملکرد محصول دارند و در عین حال تراریخته هم نمیکارند بلکه از روشهای بهزراعی، به نژادی، تغییر الگوی کشت، آبیاری صحیح استفاده میکنند بنابراین یک راه حل برای افزایش تولید و کاهش واردات این است که فاصله کشاورز خبره و کشاورز عادی را کاهش دهیم که این کار با تراریخته حاصل نشده است که با تجویز کشت محصولات تراریخته برای کشاورزان عادی حل شود. هر چند اگر کشاورزان عادی تراریخته هم بکارند باز این فاصله با همین میزان وجود خواهد داشت.لازم به ذکر است که در بسیاری از محصولات کشاورزی متوسط برداشت کشاورزان خبره چندین برابر متوسط برداشت کشاورزان عادی کشور است. در این جا یک مدیر کارآمد و با کفایت میگوید مثلا نصف جامعه کشاورزی ما دارد زیر متوسط تولید میکنند خوب همین نصف را ارتقا دهیم و با همین مشکل کشور حل میشود ولی متاسفانه به این موارد توجهی نمیشود و گاهی هم در مورد این گونه اطلاعات پنهان کاری میشود. بنابراین حتی اگر تراریخته هم بیاوریم اما مسائل بهزراعی در مراحل کاشت، داشت و برداشت درست نباشد جواب نمیگیریم.
منظور از بهزراعی چیست؟ کمی بیشتر در مورد آن توضیح دهید.
تعیین بهترین تاریخ کشت محصول، رعایت تناوب زراعی مناسب و روش های کاشت داشت و برداشت مناسب و همچنین رعایت الگوی کشت. با همین تغییر ساده میتوان از حداکثر توان گیاه و زمین استفاده کرد و عملکرد را افزایش داد. یا اینکه با سمپاشی و کود دهی به موقع و مناسب هم از مصرف سم و کود بیشتر جلوگیری کرد و هم افزایش عملکرد داشت.
مسئله دیگر این است که چه رقمی از گیاه را در کجا کشت بدهیم؟ بنابراین یک مسئله هم انتخاب رقم مناسب منطقه مورد نظر است. پس آنچه ضروریتر از کشت محصولات تراریخته است انجام کارهای بهزراعی است که نیاز مبرم کشاورزی ما است و اگر هم انجام شود ضرری به سلامت مردم وارد نمیکند و عملکرد محصولات را هم افزایش میدهد و ضمنا به مسایل بهنژادی و استفاده از ارقام مناسب موجود در کشور هم توجه جدی شود.
در کشورهایی که بهنژادی و بهزراعی به نهایت نرسیده است، بذرهای بهتر حتی غیرتراریخته هم بهتر از بذرهای قبلی عمل میکنند
آیا تراریختگی در همه جا افزایش عملکرد را به دنبال داشته است؟ چرا اثر تراریختگی علیرغم ادعای موافقان تراریخته در برخی کشورها بسیار نازل است؟
در مورد افزایش عملکرد با استفاده از محصولات تراریخته لازم است که تامل جدی داشته باشیم. اثر تراریختگی در کشورهای مختلف متفاوت است مثلا تفاوت عملکرد محصولات تراریخته با غیرتراریخته در یک کشور ممکن است به یک درصد هم نرسد ولی در کشور دیگر ممکن است این تفاوت به 40 درصد هم برسد که علت آن این است که ممکن است در آنجایی که به یک درصد هم نمیرسد عملیات بهنژادی و بهزراعی را به حد نهایی رسانده باشند لذا یک بذر خوب غیرتراریخته هم خوب عمل میکند و اثر تراریختگی زیاد نیست.
اما در کشور دیگر چون هنوز بهنژادی و بهزراعی به نهایت نرسیده است، یک رقم بذر بهتر که حتی تراریخته هم ممکن است نباشد، بهتر از بذرهای قبلی عمل میکند و چون بذر بهتری بوده عملکرد بیشتر دارد نه اینکه چون تراریخته بوده است عملکردش افزایش یافته است. اما میبینیم که مسئولان ما این کار را نمیکنند و اصرار دارند که تراریخته کاشته بشود بنابراین تضمینی وجود ندارد که اگر تراریخته وارد ایران شد اثر زیادی بر روی عملکرد داشته باشد.
تراریخته حل مشکل کشاورزی ایران نیست/ بدون مدیریت در کشاورزی همه محصولات را از دست میدهیم
مشکلات حوزه کشاورزی که حل آنها را به شکل غیر واقعی به تراریختهها نسبت می دهند کدامند؟
مسئله دیگر مباحث مدیریتی است شما شاهد هستید که ما هر سال یک یا چند محصول کشاورزی مازاد مصرف بازار تولید میکنیم و مازاد را دور میریزیم یک سال سیب زمینی، یک سال پیاز و سال دیگر گوجه را. آیا در مورد چنین مشکلی ما مسئله آب داریم؟ و یا عملکرد محصولاتمان پایین است؟ خیر در چنین حالتی ممکن است کشاورز حتی از گوجه فرنگی گلخانهای 400 تن در هکتار هم برداشت کند اما چون بازار اشباع است دور بریزد. چرا چنین اتفاقی میافتد؟ چون یک الگوی کشت مناسب نداریم و لذا همه جور هزینهای برای آب و نیروی انسانی و کود میدهد ولی یا ارزان میفروشد یا دور میریزد.
اما اگر یک الگوی کشت مناسب برای کشاورزان کشور وجود داشت به جای مثلا کشت 500 هزار هکتار گوجه 200 هزار هکتار کشت میشد هم نیازمان تامین میشد و هم قیمت محصول برای کشاورز مقرون به صرفه بود و دورریز هم نمیشد.
لذا در چنین شرایطی حتی اگر گوجه تراریخته هم کاشته شود مشکل حل نمیشود و آن را هم باید دور بریزیم ولی اگر بر اساس یک الگوی کشت مناسب سطح زیر کشت محصولاتمان را تعیین کنیم هم می توانیم مازاد سطح زیر کشت یک محصول را به محصولاتی اختصاص دهیم که کمبود داریم و نیاز کشور در همه محصولات برآورده میشود. بنابراین همین اصراری که عدهای روی آزادسازی تراریخته قبل از تایید سلامت آن دارند اگر روی مسائل دیگر چون بهزراعی، بهنژادی و مدیریت میداشتند مشکلات حل میشد ولی دارند آدرس غلط میدهند.
بخشهایی دیگر از این گفتوگو متعاقبا منتشر خواهد شد.