سازوکار مالی (SPV) بشردوستانه؛ وعده‌هایی که تبدیل به سراب می‌شوند

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری دانشجو، مذاکرات برجام اروپایی از بدو خروج آمریکا از برجام شروع شد و اروپایی‌ها در همان اوایل وعده‌هایی برای دور زدن تحریم‌های ایران و تسهیل تجارت بین ایران و اروپا دادند. رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا، آقای جین-کلاد جانکر در ۲۸ اردیبهشت ماه در طی یک بیانیه‌ای به آغاز فرایند رسمی برای اجرای چهار تصمیم اروپا در راستای مقابله با تحریم‌های آمریکا اشاره کرد. این چهار تصمیم شامل اجرای فرایند رسمی برای فعال‌سازی قانون مسدودسازی، اجرای فرایند رسمی برطرف سازی موانع برای بانک سرمایه‌گذاری اروپایی (EIB)، تقویت همکاری بی وقفه در زمینه‌های مختلف با ایران شامل بخش انرژی و شرکت‌های متوسط و کوچک، بررسی امکان تراکنش‌های بانکی موردی به بانک مرکزی ایران می‌شود. در این بیانیه تصریح شده است که در صورت مخافت نکردن شورا و پارلمان اروپا، این تصمیمات بعد از دو ماه اجرایی شوند.

اما با گذشت دو ماه از تصمیمات اتحادیه اروپا، هیچکدام از این مصوبات اجرایی نشد و قانون مسدودسازی اروپا با تاخیر تقریبا یک ماهه در ۱۵ مرداد بر اساس اعلام موگرینی به اجرا در آمد که هم‌زمان با بازگشت دور اول تحریم‌ها بود، در صورتی که طبق بیانیه‌ی کمیسیون اروپا قرار بود قبل از بازگشت دور اول تحریم‌ها این قانون اجرایی شود. پس از اجرایی شدن این قانون باز هم شرکت‌های اروپایی از ایران خارج شدند و این نشان داد که قانون مسدودسازی اروپا کارآمدی نداشته است.

در تاریخ ۱۴ شهریور عراقچی طی گفتگویی تلویزیونی در واکنش به ناکارآمد بودن قانون مسدودسازی اتحادیه اروپا گفت که این قانون از شرکت‌های بزرگ حمایت نمی‌کند و فقط شرکت‌های کوچک و متوسط را پوشش می‌دهد. این در حالی است که طبق اسناد اتحادیه اروپا از جمله بیانیه کمیسیون اتحادیه اروپا، قانون مذکور، تمام شرکت‌ها شامل می‌شود. از طرف دیگر عراقچی در این گفتگو بیان کرد حتی اگر بعد از سیزده آبان که تحریم‌های آمریکا بر می‌گردد ما قادر باشیم نفت خود را بفروشیم هنوز هم منافعی برای باقی ماندن در برجام داریم، حتی اگر وعده‌های اروپایی‌ها عملیاتی نشده باشد. عراقچی هم‌چنین گفت که در شرایط فعلی تنها تحریم‌های یک جانبه آمریکا برگشته است و تحریم‌های اتحادیه اروپا و شورای امنیت برنگشته است و از همه این‌ها مهمتر الان ما در موضع برتر سیاسی و اخلاقی هستیم و هیچ اجماع بین المللی علیه ما وجود ندارد.

رفتار اتحادیه اروپا نشان می‌دهد که توانایی و یا اراده‌ی ایستادن جلوی تحریم‌ها را ندارد؛ و از طرف دیگر اتحادیه اروپا الزامی نمی‌بیند از خود برای ایران هزینه کند و جلوی آمریکا بایستد، چرا که دولتمردان در واکنش به اجرای‌نشدن تعهدات از سوی اروپا، نه تنها دست به اقدام متقابل نزدند، بلکه آن را توجیه کردند و مهم‌تر اینکه می‌گویند دور زدن تحریم‌های آمریکا، منافع فرعی برجام است و منافع اصلی برجام، خود برجام است که هنوز سر جای خود هست؛ بنابراین دور از ذهن نیست که SPV، تبدیل به H-SPV (Humanitarian Special Purpose Vehicle) شده باشد و تنها تجارت مربوط به اقلام بشردوستانه که مدنظر آمریکاست را پوشش بدهد. به ویژه آنکه موگرینی در ۱۹ آذرماه تصریح کرد که با راه‌اندازی SPV «تجارت مشروع» حفظ و ارتقا داده خواهد شد.

چنانچه SPV نتواند تعهدات اروپا در قبال ایران مبنی بر فروش نفت به هر میزان که ایران بخواهد و تجارت طلا و دیگر فلزات گرانبها را عملیاتی کند، همان H-SPV است و نمی‌تواند منافع ایران را تامین کند و در این صورت منافع ملی اقتضا می‌کند ایران از برجام خارج شود.