گزارش مرکز آمار درباره بیکاری شبهه‌دار است

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو روزنامه اصلاح‌طلب اعتماد آمار بیکاری را زیر سوال برده است: مرکز آمار ایران چندی پیش در گزارشی اعلام کرد: با وجود تجربه رشد اقتصادی منفی ۴.۹ درصدی با احتساب نفت و تجربه رشد اقتصادی منفی ۲.۹ درصد بدون نفت شاهد کاهش ۱.۳ درصدی نرخ بیکاری در سه ماهه بهار سال جاری بوده‌ایم و نرخ بیکاری به ۸/۱۰ درصد رسیده است.

طبق آمار‌های ارایه شده از سوی همین مرکز رشد اقتصادی در سال ۹۷ نسبت به سال قبل از آن در گروه کشاورزی ۱.۵-، در گروه صنعت ۹.۶- و در گروه خدمات ۰.۰۲- درصد بوده است، اما آمار‌های مرکز آمار در قبال تجربه رشد منفی در تمامی گروه‌ها می‌گوید در سه ماهه نخست امسال جمعیت شاغلان ۱۰ ساله و بیشتر کشور با افزایش ۳۲۱ هزار نفری به ۲۴ میلیون و ۳۸۲ هزار نفر رسیده است. همچنین بررسی اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی نشان می‌دهد که در بهار ١٣٩٨، بخش خدمات با ٤٩,٦ درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. در مراتب بعدی بخش‌های صنعت با ٣١,٥ درصد و کشاورزی با ١٨.٩ درصد قرار دارند.

اگر آمار‌های سهم بخش‌های صنعت، کشاورزی و خدمات از اشتغالزایی در سه ماهه نخست سال جاری با تجربه رشد اقتصادی منفی این بخش‌ها در سال گذشته و همچنین مشکلاتی که بخش تولید و تجارت در بازار داخلی و خارجی تجربه می‌کنند را با دیده‌ها و شنیده‌های خود از واقعیتی که در بازار کار رخ می‌دهد، پیوند بزنیم این سوال به ذهن خطور می‌کند که آیا به واقع امکان ایجاد فرصت‌های شغلی با توجه به تمامی عوامل وجود دارد یا خیر؟ مقایسه آمار کاهش نرخ بیکاری با توجه به افزایش تعداد دستفروشان چه منطقی می‌تواند داشته باشد؟ موضوع دیگری که شبهه این آمار را بیشتر می‌کند، آمار افرادی است که متقاضی دریافت بیمه بیکاری در سه ماه نخست سال جاری شده‌اند.

دستفروشی شغل است

سید حمید حسینی که سالیان متمادی در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی فعال است، براین باور است که با وجود منفی شدن رشد اقتصادی در بخش‌های مختلف امکان ایجاد فرصت‌های شغلی جدید مهیاست. این فعال اقتصادی در گفتگو با «اعتماد» می‌گوید: منفی شدن رشد اقتصادی نشانه از دست رفتن فرصت‌های جدید برای اشتغالزایی نیست حتی اگر این فرصت در قالب دستفروشی ایجاد شده باشد. او می‌افزاید: طبق تعریف سازمان جهانی کار هر فردی که در هفته یک ساعت کار کند، شاغل محسوب می‌شود بنابراین اگر فرصت‌های جدید شغلی در قالب دستفروشی یا هر نوع شغل یک ساعت در هفته ایجاد شده باشد را هم می‌توان جزو مشاغل جدید محسوب کرد.

عدم تطبیق آمار با واقعیت جامعه

اما نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران و چین به آمار‌هایی که از کاهش نرخ بیکاری حکایت دارد، چندان خوش‌بین نیست. مجیدرضا حریری در گفتگو با «اعتماد» می‌گوید: آمار‌های رسمی مرکز آمار ایران از کاهش نرخ بیکاری حکایت می‌کند و این در حالی است که مردم در زندگی خود و اطرافیان‌شان کاهش بیکاری را لمس نمی‌کنند همان‌گونه که کاهش سرعت رشد نرخ تورم در زندگی مردم ملموس نیست، ولی مسوولان مدام از کاهشی شدن نرخ تورم صحبت می‌کنند.

بازگشت ثبات

نماینده کارفرمایان در شورای عالی کار که در صنعت کاشی و سرامیک فعالیت دارد، بر این باور است که در سه ماهه نخست سال جاری اقتصاد ایران به شرایط باثباتی رسیده و به همین دلیل نرخ بیکاری کاهش یافته است.

اصغر آهنی‌ها در گفتگو با «اعتماد» می‌گوید: در بهار سال ۹۷ فعالان اقتصادی با یک شوک مواجه شدند که این امر می‌توانست منجر به افزایش نرخ بیکاری شود، اما در سه ماهه نخست امسال اقتصاد به شرایط باثباتی رسیده به همین دلیل می‌توان به آمار ارایه شده از سوی مرکز آمار ایران مبنی بر کاهش نرخ بیکاری استناد کرد. هر چند نماینده کارفرمایان در شورای عالی کار از حال و روز این روز‌های اقتصاد ایران به عنوان روز‌های باثباتی یاد می‌کند، اما بدون تردید کاهش قدرت خرید مردم، افزایش بی‌رویه قیمت‌ها و اولویت‌بندی نیاز‌ها و پاسخ دادن به نیاز‌های ضروری را نمی‌توان ثبات اقتصادی معنا کرد، بلکه این امر نشان‌دهنده رکود اقتصادی است.

نیروی انسانی جدید جایگزین نمی‌شود

یک تولیدکننده فرش ماشینی که بیش از ۱۰ سال سابقه فعالیت در این عرصه دارد در گفتگو با «اعتماد» می‌گوید: امسال در میان تمام سال‌هایی که فعالیت تولید، توزیع و صادرات فرش را انجام داده‌ام، بیشترین تجربه رکود بازار داخلی، محدودیت صادراتی، مشکلات تامین نقدینگی و مواد اولیه را داشته‌ایم و همین امر موجب شده تا بیشترین تعدیل نیروی انسانی را داشته باشیم. محمد عموعلی می‌گوید: در یکی از واحد‌های تولیدی بیش از ۱۵ نفر تعدیل شده و تا پایان ماه جاری امکان دارد تعداد دیگری از کارگران را تعدیل کنیم. این فعال اقتصادی ادامه می‌دهد: طی ۱۰ سال گذشته هیچ‌گاه تعدیل نیروی انسانی را تجربه نکرده بودم غیر از سه مورد که جایگزینی انجام شد. او درباره آمار‌های ارایه شده از سوی مرکز آمار ایران مبنی بر ایجاد ۳۲۱ هزار فرصت شغلی جدید و کاهش نرخ بیکاری ادامه می‌دهد: رکود حاکم بر بازار، کاهش ظرفیت واحد‌های تولیدی، اعمال محدودیت برای صادرکنندگان و کاهش قدرت خرید مردم عواملی هستند که منجر به تعدیل نیروی انسانی در واحد‌های تولیدی و صنعتی شده است. عموعلی تصریح می‌کند: افرادی که از ادارات، شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی اخراج می‌شوند نیاز به راهی برای امرار معاش دارند، بنابراین با خرید نقدی و اقساطی موتوسیکلت و خودرو به گروه رانندگان تاکسی‌های اینترنتی یا پیک موتوری پیوسته‌اند، بدون تردید احتساب مشاغل کاذب به عنوان فرصت شغلی جدید و مشاغل مولد موجب شده تا مرکز آمار ایران خبر کاهش نرخ بیکاری را با وجود شرایط اقتصادی نامناسب کشور اعلام کند.

راستی‌آزمایی آمار کاهش نرخ بیکاری

یک اقتصاددان نیز بر این باور است که تحلیل داده‌های مرکز آمار ایران باورپذیر نیست، زیرا اشتغال حاصل بزرگ شدن کیک اقتصادی است و کیک اقتصادی نیز با مشارکت بخش‌های اقتصادی و خدماتی فربه می‌شود که با توجه به آمار‌های ارایه شده از سوی مرکز آمار در تمامی بخش‌های صنعت، کشاورزی و خدمات رشد منفی داشته‌ایم به همین دلیل نمی‌توان به آمار‌های کاهش نرخ بیکاری اعتماد کرد.

وحید محمودی در گفتگو با «اعتماد» می‌گوید: با توجه به منفی بودن نرخ رشد اقتصادی در سال گذشته و شرایط فعلی اقتصاد پیش‌بینی می‌کنیم نرخ رشد اقتصادی به منفی ۷ برسد. او می‌افزاید: نرخ منفی رشد اقتصادی نشانه کوچک شدن اقتصاد است، بنابراین تعدیل نیروی انسانی از بخش صنعتی و بنگاه‌های تولیدی به دلیل زیاندهی آن‌ها امری طبیعی است. البته تعداد بنگاه‌های تعدیل شده نیز که قابل توجه است عامل دیگری در کاهش بیکاری محسوب می‌شود. این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: کاهش بودجه‌های عمرانی از سوی دولت نیز عامل دیگری بر عدم اشتغالزایی جدید است. با توجه به جمیع شرایط و رسیدن به این نقطه که امکان ایجاد فرصت‌های شغلی جدید وجود ندارد، خوب است که مرکز آمار ایران به شکل دقیق توضیح دهد که بر مبنای چه اطلاعاتی به آمار کاهش نرخ بیکاری دست یافته است، زیرا شرایط واقعی اقتصاد کشور نشان‌دهنده خلق فرصت‌های جدید اشتغالزایی نیست. محمودی تصریح می‌کند: با استفاده از روش‌های غیرمستقیم راستی‌آزمایی آمار کاهش نرخ بیکاری نیز به این نتیجه می‌رسیم که اگر اشتغالی ایجاد شده باشد باید در بخش رسمی باشد، اما باید مشخص شود که این افراد تحت پوشش چه نوع بیمه‌ای قرار گرفته‌اند. او می‌افزاید: شاغلان جدید باید در تامین اجتماعی بیمه شده باشند، اما بررسی آمار صندوق تامین اجتماعی در سه ماهه نخست سال جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل افزایش تعداد بیمه‌شدگان را نداشته و نرخ پشتیبانی این صندوق از ۵ به ۴.۳ کاهش پیدا کرده که این آمار موید کاهش تعداد بیمه‌شدگان است؛ در صورتی که اگر نرخ بیکاری کاهش پیدا می‌کرد باید نرخ پشتیبانی صندوق تامین اجتماعی بهبود پیدا می‌کرد. این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: آمار‌های رسمی حکایت از عدم ایجاد مشاغل مولد دارد و اگر مرکز آمار ایران مشاغل کاذب را در لیست فرصت‌های شغلی جدید قرار داده و بدین‌ترتیب خبر خوش کاهش نرخ بیکاری را منتشر کرده باشد، عذرش بدتر از گناه خواهد بود، زیرا چنین مشاغلی به لحاظ کارکرد توسعه‌ای زیر سوال می‌روند.

منتظر پاسخ وزارت تعاون می‌مانیم

یکی از راهکار‌ها برای راستی‌آزمایی آمار کاهش نرخ بیکاری می‌تواند استناد به آمار افرادی باشد که در سه ماهه نخست سال جاری برای گرفتن بیمه بیکاری مراجعه کرده‌اند و مقایسه آن با آمار سال گذشته باشد. تا لحظه انتشار این گزارش با توجه به وعده کریم یاوری مدیرکل حمایت از مشاغل وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای اعلام آمار افراد دریافت‌کننده بیمه بیکاری منتظر بودیم، اما در آخرین تماس اعلام کردند در جلسه‌ای هستند و قادر به پاسخگویی نیستند.