قوانین کشور مناسب سهامداران جزء نیست / مجلس قانون بازار سرمایه را اصلاح کند +فیلم

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو- مهران شفاعتی؛ مدت هاست که بازار سرمایه با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کند. بازاری که می‌توانست به توزیع عادلانه ثروت ملی بین مردم کمک کند، حالا به عامل مهم شکاف طبقاتی در جامعه مبدل شده است. از دی ماه ۱۳۹۸ تا ۱۹ مرداد ۹۹، این بازار با رشد حباب گونه ۴۷۸ درصدی مواجه شد که بعد از آن، ناگهان حباب بازار سرمایه منفجر شد و شاهد افتی عجیب در شاخص بورس بودیم. به عقیده بسیاری از کارشناسان، وجود رانت و فساد در بازار سرمایه، یکی از عوامل مهم نابودی سرمایه‌های مردم است.

برهمین اساس نیز چندی پیش، ذبیح الله خداییان؛ سخنگوی قوه قضاییه خبر از بازداشت یک مسئول عالی رتبه وزارت اقتصاد دولت قبل در رابطه با فساد و رانت در بورس داد. همچنین وی مطرح کرد: برای اعضای سابق هیئت مدیره بورس هم پرونده قضایی تشکیل داده ایم. به گزارش دانشجو، با وجود اینکه خبر‌هایی از برخورد قوه قضاییه با عوامل اخلال در بورس به گوش می‌رسد، اما همچنان حال این بازار خوب نیست و مردم با ضرر‌های ۶۰ تا ۷۰ درصدی در سهم‌های خود مواجه شده اند. این بی اعتمادی به بازار سرمایه تا جایی پیش رفته است که آمار مشارکت در آخرین عرضه اولیه که در تاریخ ۲۰ بهمن سال جاری انجام شد، به یک میلیون خریدار رسید. اما جالب است بدانید در روز‌های اوج بازار سرمایه، آمار مشارکت در عرضه‌های اولیه تا حدود ۵ میلیون نفر هم رسیده بود!

با توجه به مسائل مطرح شده، همایون دارابی؛ کارشناس بازار سرمایه با موضوع بررسی اوضاع نابسامان بورس با ما به گفتگو پرداخته است که در ادامه تقدیم می‌شود.
آخرین عرضه اولیه در بورس با عنوان فزر، مشارکت پایینی داشت، به طوری که آمار مشارکت در عرضه‌های اولیه از ۵ میلیون نفر در گذشته به حدود یک میلیون نفر این روز‌ها رسیده است. از طرفی از کل ۳۰۰ میلیون سهم قابل عرضه در فزر، ۵۱ میلیون آن اصلا خریدار نداشت. شما علت این بی اعتمادی را در چه چیزی می‌بینید؟
البته ما باید نگاه آماری داشته باشیم از گذشته تا الان. یعنی تعداد مشارکت کننده‌های عرضه‌های اولیه سال‌های ۹۶ و ۹۷ به زور به عدد ۵۰ هزار یا ۱۶۰ هزار نفر می‌رسید. در دوره اوج سال گذشته ما رقم‌های بالای ۵ میلیون را تجربه کردیم و الان یک میلیون و ۲۶۰ هزار نفر مشارکت کردند. آن ۵۱ میلیون هم در این عرضه سهمیه افراد حقیقی و حقوقی برابر بود و ۲۵۰ سهم در نظر گرفته شده بود و برای صندوق‌های سرمایه گذاری هم سهمیه‌ای قرار داده نشده بود. به همین خاطر اگر سهمیه حقوقی‌ها متناسب بالا گذاشته می‌شد، مثلا بین ۱۰ تا ۵۰ هزار عدد و برای صندوق‌های سرمایه گذاری هم سهمیه‌ای در نظر گرفته می‌شد، آن تعداد هم خریداری می‌شد و چیزی روی میز باقی نمی‌ماند. در ایران این فرهنگ سرمایه گذاری جا افتاده که مزدم به طرف بازاری می‌روند که بازدهی داشته باشد. در دو ماه گذشته بحث کریپتوکارنسی‌ها بسیار داغ بود، اما الان که قیمت‌ها در حال کاهش هست، عملا کسی را در آنجا زیاد نمی‌بینید. در بازار املاک و مستغلات، در سال‌هایی که بازار راکد است، کسی خرید نمی‌کند، اما و اصطلاحا هرجا که صف تشکیل دهید، عده‌ای پشتش می‌ایستند. عرضه‌ای با نام شرکت پویا زرکان آق دره انجام شد، شرکت جدیدی بود که وارد بازار شد، آن هم در رشته‌ای تازه. ما معدن طلا در بازار سرمایه نداشتیم. این شرکت در شهرستان تکاب قرار دارد و اولین نماد از این گروه است. باید توجه کنیم که بازار‌های سرمایه رشد و بالندگیشان به میزان عرضه‌های اولیه است. شاخص و قیمت‌ها به سرمایه گذاران ربط دارد، اما برای مدیران بازار گسترده‌تر و عمیق‌تر کردن بازار اهمیت دارد. در شرایط کنونی که بازار تحت فشار عوامل مختلف بیرونی به خصوص لایحه بودجه و مذاکرات سیاسی قرار داشت، کارنامه‌ای که شرکت در عرضه اولیه به دست آورد، کارنامه قابل قبولی بود و امیدواریم تا شاهد ادامه عرضه‌های اولیه در بازار باشیم.
سود برخی شرکت‌های بورسی از طریق سامانه سجام به سهامداران واریز می‌شود، اما شرکت‌های زیادی هستند که همچنان با روش‌های سنتی در بانک‌ها سود خودشان را پرداخت می‌کنند. به نظر شما چرا این شرکت‌ها زیر بار پرداخت سود از طریق سامانه سجام نمی‌روند؟
مسئله اساسی اینجاست که ما در کشورمان تضاد قوانین حاکم بر بخش‌های مختلف از جمله بازار سرمایه را داریم. ما یک قانون تجارت و تجارت الکترونیک قدیمی داریم. قانون تجارتمان مربوط به اوایل قرن حاضر یعنی سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰ است که بازنگری‌های خیلی کمی در آن صورت گرفته است. از این نظر شرکت ها، چون قانون تجارت را قانون بالاسری می‌بینند و بازار سرمایه هم تابع آن قانون محسوب می‌شود، شرکت‌ها بعضا در قبول تعهدات جدید که در آن قانون نیست، یک مقداری با تاخیر مواجه می‌شوند. یعنی انجام آن را به تاخیر می‌اندازند تا قوانین به صورت کامل تغییر کند. چون شرکت‌ها در قانون تجارت نوشته شده ۸ ماه بعد از برگزاری مجمع که آن مجمع هم ۴ ماه فرصت دارد، یعنی یک سال می‌تواند سود سهامداران را در آن زمان پرداخت کند و یک سال منابع را در شرکت نگه دارند، ترجیح می‌دهند که این پول ارزان و بدون هزینه را در شرکت نگه دارند و براساس سجام که شاید مقداری سرعت بالاتری در پرداخت داشته باشد و براساس اینکه فرد در آنجا حساب دارد و به شرکت مراجعه کند، تفاوت پرداخت به وجود می‌آید، سعی می‌کنند بعضی هایشان از قانون تجارت تبعیت کنند. در این زمینه باید قانون بازار سرمایه که الان در مجلس شورای اسلامی مورد بحث است، اصلاح شود و بسیاری از بندهایش احتیاج به تغییر دارد. علاوه بر آن، قانون تجارت و تجارت الکترونیکی نیز باید مورد بازنگری قرار بگیرد که این مشکلات رفع شود. متاسفانه الان قوانین ما در مورد حقوق سهامداران به خصوص سهامداران جز، کامل و کافی نیست و در این مواردی که به نفع سهامداران جز هست، می‌بینیم که بعضا مورد تبعیت قرار نمی‌گیرد.

به اصلاح قانون بازار سرمایه هم اشاره کردید. دی ماه امسال بود که پیش نویس طرح اصلاح قانون بازار سرمایه مطرح شد و مخالفان و موافقان خود را داشت. علت مخالفت دیگران را در چه چیز می‌بینید و به نظرتان آیا این طرح خوب است؟
هر قانونی مطرح شود، یک سری موافقان و مخالفانی را دارد. به نظر من یکی از نشانه‌های حاکمیت دموکراسی این هست که قوانین مورد بحث قرار بگیرد. صرف نظر از اینکه هرکسی چه نظری دارد، روند کار این طرح، روند درستی است. متاسفانه قوانین ما بسیار کند تغییر می‌کند و زمان بسیار زیادی صرف می‌کنیم تا یک قانون عرفی اصلاح شود که از قبل به نفع کلیت جامعه نیست. من امیدوار هستم کار جلو برود.
به عنوان جمع بندی، راهکار شما برای بهبود این اوضاع نابسامان بورس چیست؟
بورس آینه بخش واقعی اقتصاد است. یعنی اگر شما در اقتصادتان یک حالت خوب و پایداری باشد و قوانین خوبی از طرف دولت و مجلس تصویب شود، شما آن تاثیر را در بازار سرمایه می‌بینید. یعنی اگر وضعیت اقتصاد و بنگاه‌های شما خوب باشد، وضعیت بازار هم خوب می‌شود. در حال حاضر وضعیت اقتصادی ما، وضعیت خوبی نیست. مشکلات بسیاری وجود دارد که ۳ مورد از آن‌ها عبارت است از قیمت گذاری دستوری، نرخ بهره و همچنین نرخ ارز و در کنار آن ۲ مسئله لایجه بودجه و همچنین مذاکرات سیاسی که در مورد برجام در جریان است. این ۵ مسئله کل اقتصاد را فعلا در برگرفته است. بنگاه‌های ما واقعا با قیمت گذاری دستوری مشکل دارند و یا نرخ بهره باعث شده است که بنگاه‌های ما عملا تعطیل شوند و نتوانند سرمایه در گردش کامل داشته باشند. به نظر من حل این ۵ مسئله، می‌تواند وضعیت بازار سرمایه و همچنین اقتصاد کشور را بهبود بخشد.