لزوم شفافیت در مقدار مصرف آب در زنجان / دشت‌های ممنوعه‌ای که با سوءمدیریت تبدیل به دشت بحرانی شدند

گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، اعظم ذوالفقاری منظری؛ * زنجان استانی نیمه مرطوب به حساب می‌آید. طبق آمار رسمی سالانه حدود ۸۸ روز بارندگی دارد که بیشتر آن در فروردین و اردیبهشت رخ می‌دهد. رطوبت هم به طور متوسط در این استان حدود ۵۳ درصد است. حتی در روز‌های گرم سال میزان رطوبت در هوای این استان به کمتر از ۳۹ درصد نمی‌رسد. زنجان کوهستانی است و چند رود دائمی و فصلی در این استان جریان دارد. قزل اوزن از کوه‌های کردستان و همدان سرچشمه می‌گیرد در زنجان جاری می‌شود و به سفیدرود می‌پیوندد و بعد هم به دریای خزر می‌ریزد.

قزل اوزن، زنجان رود، ابهررود و شاهرود از جمله رودخانه‌های دائمی این استان هستند. در مجموعه زنجان ۱۰ رودخانه دائمی و ۲۹ رودخانه فصلی دارد.

منابع آبی زنجان در خطر سوءمدیریت 

براساس گزارش‌های شرکت آب منطقه‌ای زنجان سطح آب‌های زیرزمینی این استان هم غنی هستند و در تأمین منابع آبی نقش بسزایی دارند. در روستا‌ها با حفر چاه‌ها و ایجاد قنات، از این منابع آبی زیرزمینی برای کشاورزی بهره می‌برند. از سویی هواشناسی استان زنجان گزارش داده است که بارش باران در سال ۱۴۰۰ نسبت به بلندمدت کاهش ۱۰ درصدی داشته است. در ۶ ماهه دوم سال ۱۴۰۰ نیز که نیمه دوم سال آبی محسوب می‌شود، بارش باران به بیش از ۱۴۱ میلی متر رسیده است. هرچند این رقم رشد ۶ درصدی را نسبت به سال گذشته نشان می‌دهد، با این حال نمی‌توان نسبت به کاهش ذخایر آبی این استان نگران نباشیم.

این نگرانی وقتی بیشتر می‌شود که گزارش استانداری زنجان را درباره ذخایر سد‌های این استان بخوانیم؛ در سال گذشته ورودی اب سد‌های زنجان ۲۲ میلیون مترمکعب کاهش داشته است. سد تهم شهر زنجان در وضعیت نامناسبتری نسبت به بقیه سد‌ها قرار داشته به طوری که ورودی آب این سد تا ۳۷ درصد نسبت به سال ۹۹ کمتر شده است.

این اعداد و ارقام در زنجان نشان می‌دهد که مدیریت آب در این استان نیاز به بازنگری و اجرای برنامه‌های جدیدی دارد. سال گذشته در زنجان ستاد پیشگیری و مقابله با کم آبی تشکیل و مسئولیت این ستاد هم به عهده معاونت عمرانی این استان گذاشته شد. قرار بود این ستاد به ویژه در روستا‌ها مدیریت مصرف آب سد‌های را بررسی کند.هرچند پس از این تاریخ دیگر خبری از این ستاد نشد و احتمال می‌رود با تغییر دولت، مدیران جدید برای تشکیل دوباره آن باید تصمیم جدید بگیرند.

۴۰۰  حلقه چاه غیرمجاز مسدود شد؟

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان زنجان هم در جلسه‌ای با استاندار سابق اعلام کرده بود که در سال ۱۴۰۰ حدود ۴۰۰ حلقه چاه غیرمجاز مسدود شده است. انتظار می‌رفت که با انسداد این چاه ها، از هدر رود ۲۳ میلیون مترمکعب آب جلوگیری شود، اما با توجه به اینکه چاه‌های غیرمجاز باز هم ایجاد شده اند، به نظر می‌رسد این رقم محقق نشده است.

باوجود ذخایر آبی در زنجان، این استان چند دشت ممنوعه از نظر برداشت آب هم دارد که از سال گذشته تبدیل به دشت‌های بحرانی شده اند. دشت‌های ماهنشان، طارم و انتهای زنجان رود به عنوان دشت‌های بحرانی زنجان معرفی شده اند که براساس قوانین وزارت نیرو، برداشت آب حتی از چاه‌های مجاز حفر شده در این دشت ها، ممنوع است.

برداشت ۹۵ درصدی صنایع زنجانی از دشت‌های ممنوعه

تنها کشاورزان نیستند که از آب چاه‌های زنجان برای کشاورزی استفاده می‌کنند. مصطفی طاهری، نماینده مردم زنجان و طارم در مجلس شورای اسلامی اعلام کرده که ۹۵ درصد آب صنایع در استان زنجان از چاه‌های دشت‌های ممنوعه برداشت می‌شود!

زنجان یکی از استان‌های اصلی در برداشت روی و دیگر سنگ‌های فلزی است. سرب و روی، براسیت، سیلیس، خاک‌های صنعتی آنتی موان، تالک، پرلیک، سولفات منیزیم، مس، آهن و چندین نوع سنگ فلزی دیگر در زنجان یافت می‌شود. کوه‌های رنگی آلاداغلار در زنجان به دلیل وجود مس فراوان به رنگ‌های قرمز، نارنجی، زرد و مسی دیده می‌شوند. علاوه براینکه در این استان صنایع تولید سیمان، لوازم خانگی، پتروشیمی، ترانسفورماتورسازی و ... هم فعال هستند که همه صنایع جزو مصرف کنندگان آب به شمار می‌روند.

طاهری همچنین گفته است که زنجان یکی از استان‌های دارای تنش آبی است و مجلس برای مقابله با این تنش‌ها اعتباراتی را به زنجان اختصاص می‌دهد. استفاده از این اعتبارات چگونه می‌خواهد خشکی دشت‌های بحرانی زنجان را جبران کند؟

مساله اصلی در مقابله با کمبود آب، تغییر شیوه‌های حکمرانی با آب است. در اینکه شیوه‌های سنتی کشت، مخصوصا در گیاهان پرمصرف آب، باید تغییر کند، شکی نیست، اما به نظر می‌رسد باید فکری جدی برای مصرف ۹۵ درصدی صنایع زنجان از چاه‌های دشت‌های ممنوعه کرد.