اجرای طرح احیای تالاب شادگان با تعمیم دستاورد‌های پروژه دریاچه ارومیه

خدارحم امیری زاده با اشاره به پروژه احیای تالاب شادگان اظهار کرد: تالاب شادگان بزگترین تالاب ساحلی کشور است که در سایت کنوانسیون رامسر به عنوان یک تالاب بین‌المللی قید شده و رودخانه جراحی نیز عمده‌ترین منبع تامین کننده آب این تالاب است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان افزود: تالاب شادگان یکی از کم نظیرترین تالاب‌های کشور در حوضه آبی است که شامل سه بخش آب شیرین، لب شور و شور است. آب شیرین، در شمالی‌ترین قسمت آن و در محل ورود رودخانه جراحی به تالاب قرار دارد که این امر باعث ایجاد تنوع زیستی بسیار غنی و بالا از نظر جوامع جانوری و گیاهی تالاب‌ شده است؛ این تالاب همچنین دارای ۱۱۰ گونه گیاهی، ۹۰ گونه آبزی، ۴۰ گونه پستاندار، ۱۷۴ گونه پرنده، ۸ گونه خزنده و ۳ گونه دوزیست است.

وی تصریح کرد: تالاب شادگان از نظر بین المللی، محلی و منطقه‌ای از اهمیت بالایی برخوردار است و باید در راستای محافظت از آن برنامه‌ریزی‌های لازم انجام شود که در این راستا براساس موافقت‌نامه‌ای که در مهرماه سال ۱۴۰۰ بین سازمان جهاد کشاورزی خوزستان و معاونت محیط زیست دریایی و تالاب‌های کشور منعقد شد، یک برنامه و نقشه راهی برای احیای تالاب شادگان تبیین شد.

امیری زاده ادامه داد: این موافقت نامه تا سال ۱۴۰۳ ادامه دارد و پیرو این موافقت‌نامه، آنچه در این طرح برعهده مجموعه جهاد کشاورزی استان نهاده شده، بحث توسعه کشاورزی پایدار است که این موضوع از اهمیت بالایی برخوردار بوده و از مهمترین وظایف سازمان نیز است .

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان در خصوص هدف اجرای این طرح بیان کرد: هدف از این موافقت‌نامه اقدام مشترک برای پایدارسازی و ترویج دستاوردهای حفاظت از تالاب‌های ایران در حوضه آبخیز تالاب بین المللی شادگان است. در این زمینه برای تالاب شادگان که حوضه آبخیز مارون و جراحی به طور عمده آن را تغذیه می‌کنند، ۶ پایلوت طراحی کردیم که شامل دو روستا در شهرستان بهبهان، یک روستا در شهرستان امیدیه، یک روستا در شهرستان رامشیر و دو روستا در شهرستان شادگان می‌شود؛ این پایلوت‌ها در راستای توسعه کشاورزی پایدار در تالاب شادگان تعیین شده‌اند.

وی افزود: این پروژه کاملا به صورت مشارکتی است. یعنی جوامع کشاورزی که به توسعه کشاورزی پایدار علاقه‌مند هستند، به صورت داوطلبانه با بخش‌های دولتی و غیر دولتی همکاری خواهند داشت و از بین این کشاورزان، کشاورزانی انتخاب می‌شوند تا مانیتورینگ یا پایش مزارع را انجام دهند.

امیری زاده در خصوص کشت‌های تعیین شده در حوضه آبخیز شادگان بیان کرد: این طرح تا سال ۱۴۰۳ ادامه دارد که در زمینه افزایش پایلوت‌ها نیز موافقت‌نامه‌هایی برای پاییز ۱۴۰۱ جهت افزایش ۱۰ روستای دیگر انجام شده است که در مجموع تا سال دوم اجرای طرح، با ۱۶ روستای پایلوت این طرح را ادامه خواهیم داد.

وی در خصوص منابع مالی این طرح افزود: این طرح، طرح مشترکی بین دولت جمهوری اسلامی ایران و کشور ژاپن است و منابع مالی این طرح از طریق UNDP (برنامه‌ توسعه سازمان ملل متحد) در قالب طرح حفاظت از تالاب‌های ایران به کشور اختصاص یافته است. این منابع مالی وارد بخش‌های دولتی نمی‌شود و شرکت‌های فنی مهندسی که در قالب بخش‌های غیر دولتی، بازوهای اجرای کار برای بخش‌های دولتی هستند، پس از امضای موافقت‌نامه با سازمان جهاد کشاورزی، یک تفاهم‌نامه نیز از سوی معاونت محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان محیط زیست کشور با شرکت‌های فنی مهندسی مستقر در داخل استان منعقد می‌شود تا این منابع مالی بین آن‌ها رد و بدل شود.

رییس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان افزود: در واقع مجری این طرح، شرکت‌های فنی مهندسی هستند اما در این میان سازمان جهاد کشاورزی متعهد است اقدامات لازم برای پشتیبانی، نظارت، هدایت و حمایت از این شرکت‌ها که طرف قرارداد با پروژه هستند را پیگیری کند.

امیری زاده در خصوص آموزش‌های لازم در حفاظت از تالاب بیان کرد: در این زمینه جلسات، کارگاه‌ها و کلاس‌های متعددی برای این شرکت‌ها در راستای ظرفیت سازی برگزار شد تا آن‌ها بتوانند این پروژه را در سطح روستاهای پایلوت عملی کنند. در این زمینه علاوه بر بخش‌های عملیاتی، با تشکیل تیم پایش همکاری‌های لازم  با بخش‌های تحقیقاتی نیز در حال انجام است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان افزود: در این راستا، ارزیابی‌های طرح از اهمیت بالایی برخوردار هستند و از طریق آن‌ها نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها را بررسی می‌کنیم تا در صورتی که از مسیر هدف منحرف شدیم، بتوانیم با کمک این ارزیابی‌ها، این انحراف را کمتر و دوباره در مسیر هدف خود حرکت کنیم و در زمان تعیین شده به هدف توسعه پایدار برسیم.

امیری زاده در خصوص حوضه‌های آبخیز مارون و جراحی بیان کرد: با در نظر گرفتن اکوسیستم موجود در حوضه‌های مارون و جراحی که به عنوان مراکز و قطب کشاورزی هستند و با توجه به شرایط خشکسالی موجود که در ۵۰ تا ۶۰ سال اخیر بی سابقه بوده، باید تاب‌آوری‌هایی انجام شود. بنابراین در این راستا باید برنامه‌هایی داشته باشیم که در برگیرنده پایداری اقتصادی و توسعه روستاها باشند تا مسائل اجتماعی، محیط زیستی و پیامدهای ناگوار بر اثر این خشکسالی در بخش کشاورزی رخ ندهد. این برنامه‌ها را به گونه‌ای تنظیم می‌کنیم که مدیریت بهره‌وری آب در بخش کشاورزی در آن‌ها وجود دارد.

وی اظهار کرد: با توجه به شرایط خشکسالی موجود در استان، مدیریت بهره‌وری از آب، شاه کلید توسعه کشاورزی پایدار است که پروژه احیای تالاب، مبتنی بر این محور است و در این طرح اقداماتی شامل حفاظت از محیط زیست تالاب از جمله رعایت اصول تغذیه گیاهی، مبارزه تلفیقی با عوامل زیان رسان مزارع مانند آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز، فعالیت‌های به‌زراعی و به‌نژادی، توجه ویژه به ملاحظات محیط زیستی و جلوگیری از آتش سوزی بقایای گیاهی مزارع می‌شود.

امیری زاده در خصوص الگوی کشت تعیین شده در حوضه‌های آبخیز مارون و جراحی بیان کرد: الگوی کشت برای استان ما مشخص است. در حال حاضر در حوضه‌های آبخیز استان باید محصولات کم آب‌بر کشت شود و در این دو حوضه اساس کار کشاورزی، استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری مثل آبیاری تحت فشار که جایگاه خاصی دارد، خواهد بود.

وی تصریح کرد: با توجه به سند سازگاری با کم آبی کشور، که ما ابلاغ شده که قطعا در جزئیات این پروژه به آن عمل‌ می‌شود و همچنین با در نظر گرفتن موارد مدیریت پسماند، قوانین هوای پاک و قوانین افزایش بهره‌وری و غیره، این پروژه انجام می‌شود.

امیری زاده در خصوص محل ابلاغ این طرح بیان کرد: این طرح از طریق سازمان محیط زیست کشور به سازمان جهاد کشاورزی ابلاغ شد. این طرح مبتنی بر نتایج احیای دریاچه ارومیه است. سازمان جهاد کشاورزی نیز با توجه به موافقت نامه منعقد شده، موظف است دستاوردهای احیای دریاچه ارومیه را در حوضه تالاب شادگان عملیاتی کند.

وی در در مورد بحث گسترش گردشگری کشاورزی در حوضه تالاب شادگان اظهار کرد: با وجود محصولات متنوع شامل نخیلات، دام‌های ارزشمند گاومیش و ماهی‌ها از جمله کپور، حمری و بنی که بستر جذب گردشگر کشاورزی را فراهم می‌کنند، در مجموع می‌توانیم زمینه‌های آگری توریسم یا گردشگری کشاورزی را در حوضه تالاب شادگان گسترش دهیم .

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان افزود: این پروژه می‌تواند دستاوردهای توسعه کشاورزی پایدار را در مفهوم عام اجرا کند. همچنین در این زمینه از ابزارها و راهبردهای ترویجی مثل بازدیدهای ترویجی استفاده خواهیم کرد و با توجه به شرایط خشکسالی، الگوی کشت مبتنی بر محصولات کم آب‌بر پیاده خواهد شد.

امیری زاده در خصوص مدت زمان اجرای این طرح گفت: بحث افزایش بهره‌وری آب تا سال سوم طرح می‌شود و سعی می‌کنیم تعداد پایلوت‌ها را افزایش دهیم تا برای کشاورزان زمینه‌های تفکر به کشاورزی پایدار مهیا شود و بتوانند با مدیریت و در نظر گرفتن شرایط خشکسالی، تصمیم‌گیری‌های لازم برای کشت در مزرعه خود را داشته باشند. به عنوان مثال کشت کنجد که یک محصول کم آب‌بر است، ما کشاورزان را به کشت آن توصیه می‌کنیم تا در مزارع خود بکارند.

وی عنوان کرد: یک مورد خیلی مهم در راستای این طرح، ترویج کشاورزی حفاظتی است. همانطور که از نامش پیدا است این نوع کشاورزی از منابع پایداری آب و خاک محفاظت می‌کند. این کشاورزی ساز و کار خودش دارد و ما در این راستا سعی می‌کنیم کشاورزان را با مبانی کشاورزی حفاظتی آشنا کنیم. در این راستا در روستاهای پایلوت‌، اصل و پایه کار رعایت کلش محصول سال قبل است که حداقل به میزان ۳۰ درصد بر روی زمین حفظ می‌شود و کشاورزان در این زمینه آموزش‌های لازم را فرا می‌گیرند.

امیری زاده در خصوص بحث تناوب زراعی بیان کرد: تناوب زراعی در الگوی کشت به صورت کشاورزی حفاظتی پیشنهاد می‌شود. با توجه به اینکه این پروژه مشارکتی است، از کشاورزان علاقه‌مند به همکاری دعوت می‌شود که در نهایت در هر پایلوت  ۱۵ نفر انتخاب خواهند ‌شد. همچنین از کشاورزان استان دعوت می‌کنیم با هماهنگی سازمان، از طرح بازدید داشته باشند تا از این طریق بتوانند برنامه الگوی کشت طرح مبنی بر پایداری کشاورزی را از نزدیک ببینند و با آن آشنا شوند تا در مزارع خود عملیاتی کنند.

وی تصریح کرد: همچنین در زمینه نخیلات، غلات و دانه‌های روغنی کشت شده، برنامه‌های ویژه‌ای وجود داریم که هر دو مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان و پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری در راستای این پروژه همکاری و فعالیت‌های لازم را با بخش اجرایی انجام می‌دهند که شامل نظارت، سرکشی‌ها و اندازه‌گیری مقادیر آب مصرف شده می‌شود. در این زمینه تیمار و شاهد در مزارع تعریف می‌شود که ما ببینیم نسبت به کشت متداول و آنچه که خود کشاورزان انجام می‌دهند، توصیه‌های تحقیقاتی که به کشاورزان داده می‌شود چه کمکی در راستای صرفه جویی در آب می‌کند.