حسگرهای حریق در پستوخانه پارک ملی گلستان/ نقش ناچیز فنآوری‌های نوین در مهار آتش‌سوزی

گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، بر اساس آخرین گزارش‌های رسمی استان گلستان حدود ۴۵۲ هزار هکتار جنگل دارد که گستره پراکنش آن از نوکنده در غرب تا گلیداغ در شرق کشیده شده است؛ جنگل‌هایی پهن برگ و به اصطلاح هیرکانی که برخی دانشمندان قدمت آن را ۴۰ میلیون سال برآورد کرده‌اند. مدیریت بخشی از این رویشگاه‌هایی که از آن به عنوان فسیل زنده نام برده می‌شود برعهده منابع طبیعی و آبخیز داری و بخش دیگری بر عهده محیط زیست قرار دارد.

این اکوسیستم‌های ارزشمند گرفتار چالش‌های متعددی مانندتغییرکاربری اراضی، جاده کشی‌های غیر اصولی، تبدیل چوب به ذغال و برداشت‌های غیرقانونی برای تامین نیاز‌های چوبی کشور، فشار بیش از حد دام و چرای غیرمجاز، هجوم آفات مانند لورانتوس و یا سوسک چوبخوار، ریزگرد‌ها که فرآیند فتوسنتز (تبدیل انرژی نور خورشید به انرژی شیمیایی از طریق بافت‌های زنده) را مختل کرده، هستند که تلاش‌هایی برای کنترل پیامد‌های آن در دست اقدام است؛ اما حریق و آتش سوزی به عنوان یکی از اصلیت‌ترین چالش‌های فراروی رویشگاه‌ها و زیستگاه‌های استان گلستان همه ساله هزاران هکتار از این فسیل‌های زنده را به خاکستر تبدیل می‌کند.

با وجود تلاش شبانه‌های روزی جنگل بانان و محیط بانان در پایش میدانی عرصه‌ها و حضور مستقیم در عملیات‌های مهار آتش، اما عدم بهره مندی از فن آوری و تکنولوژی‌های نوین در این بخش بسیار محسوس است. با وجود ارتقا مشهود توانمندی ابزار آلات نوین برای اعلان یا مهار حریق، اما در این بخش اتفاق ملموسی رخ نداده است.

اجرای مسئولیت اجتماعی وزارت ارتباطات در جنگل

سیدحامد قدس علوی، مدیرکل ارتباطات و فناوری اطلاعات استان گلستان در گفتگو با خبرنگار دانشجو گفت: ایده اصلی سامانه پایش هوشمند حریق در پارک ملی در سال ۱۳۹۷ و در راستای مسئولیت اجتماعی وزارت ارتباطات آغاز شد

قدس علوی افزود: هرساله بخش قابل توجهی از اراضی این پارک به علت آتش سوزی از بین می‌رود که قرار بود با اینترنت اشیا و داده‌های فضایی بخشی از پهنه پارک به ویژه مناطق پرخطر پارک تحت پوشش قرار بگیرد.

وی در خصوص جزییات این طرح گفت: قرار بود با استفاده از شبکه موبایل مجاور جاده و نصب سنسور‌های و دوربین‌های حرارتی اطلاعات مناطق دریافت، کانون‌های وقوع حریق شناسایی و با ارسال مختصات منطقه دچار حادثه شده به منطقه مانیتورینگ، تیم‌های واکنش سریع وارد عمل شده تا قبل از گسترده شدن آتش بتوانند آن را خاموش کنند.

قئدس علوی ادامه داد: در این پروژه همچنین می‌توان از ترکیب اینترنت اشیا با تصاویر هوایی استفاده کرد چرا که در زمان اعلام حریق، دوربین‌ها باید دید داشته باشند که با داشتن پهباد نقاط کور و غیرقابل مشاهده نیز قابل مشاهده و نظارت است.

مدیرکل ارتباطات و فناوری اطلاعات گلستان با بیان اینکه سعی می‌کنیم این طرح فقط جنبه اعلام حریق نداشته باشد و کاربری‌های دیگری، چون نظارت بر شکار غیرقانونی نیز داشته باشد، اظهار کرد: این کار با دوربین‌های دوکاره حرارتی و تصویری انجام می‌شود و در طول شبانه‌روز تصاویری زنده‌ای ثبت شده تا در صورت بروز آتش سوزی با تشخیص طول موج‌های ارسال شده بتوان منطقه دچار حریم را تشخیص داد.

وی یکی از موضوعات پارک ملی گلستان را حضور حیوانات در مرحله انقراض عنوان کرد و گفت: به‌دلیل عبور جاده از میان پارک ملی گلستان بسیاری از حیوانات در برخورد با خودرو‌های عبوری تلف می‌شوند و اگر بتوان سرعت ماشین‌ها را با استفاده از دوربین‌های نظارتی کم کرد، می‌توان از این طریق کمک قابل توجهی نیز در جلوگیری از تصادف حیوانات با خودرو‌ها انجام داد.

قدس علوی گفت: در این طرح پایلوت مقرر بود با استفاده از فناوری‌های LORAWAN و NBIOT و در ادامه با شناسایی الگو (Recognition Pattern) و بررسی روش‌های تحلیل داده‌ها و داده کاوی (Data Big & mining Data Analytic) در پارک ملی گلستان، پیش بینی مکان و زمان وقوع آتش سوزی با استفاده از داده‌های سامانه پایلوت اعلام حریق پارک ملی گلستان میسر شود.

سنسورها به سرقت رفت

در سال‌های گذشته ۱۲۰ سنسور در منطقه کاشته شد که بیشتر آن‌ها به سرقت رفته است مضافا اینکه ۴ دوربین با شعاع دید و قابلیت چرخش ۳۶۰ درجه در منطقه تنگه گل، تنگراه، موزه و ایران پل مستقر شد.

مدیرکل ارتباطات و فناوری اطلاعات گلستان ادامه داد: دوربین‌ها تا ۵ کیلومتر رو پوشش داده و تصاویر به اتاق مونیتورینگ منتقل می‌شود؛ البته این اتاق داشبورد و مونیتورینگ باید دوباره احیا و تجهییز شود.

وی یادآور شد: در چند ماهه گذشته مقرر شد؛ تا باهمکاری شرکت‌های وب و سازمان محیط زیست اتاق مونیتورینگ تجهییز و مقدمات آغاز به کارگیری این فن اوری مهیا شود.

مهدی تیموری، رییس پارک ملی گلستان در گفتگو با خبرگزاری دانشجو اظهار کرد: طرح پایش حریق با استفاده از اینترنت اشیا در ذخیرگاه زیست کره و پارک ملی گلستان بر اساس یک تفاهم نامه سه جانبه بین استانداری گلستان، سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت ارتباطات در سال ۹۷ آغاز شده است.

تیموری در خصوص برخی مباحث عنوان شده در خصوص سرقت سنسور‌ها و حس‌گر‌های حرارتی این پروژه گفت: شاید تعداد انگشت شماری از سنسور‌های حرارتی نصب شده در حاشیه جاده دست‌خوش دست‌اندازی رهگذران و متخلفان شده باشد، اما بخش زیادی از سنسور‌ها در عمق منطقه قرار دارد و سرقت نشده اند.

وی گفت: این سنسور‌ها دارای باطری بودند که به علت گذشت زمان باتری آن‌ها مستهلک و غیر قابل استفاده شده اند.

تیموری گفت: این طرح به صورت پایلوت و در نواحی پیرامون جاده میانگذر انجام شده بود و در حال حاضر با اورهال کردن تجهییزات و اقدامات نرم افزاری قابلیت اجرایی شدن دارد؛ دوربین‌های ۴ گانه و اتاق مونیتورینگ پروژه آماده بهره برداری است.

وی افزود: برای صیانت و حفاظت بهینه از پارک ملی گلستان، باید در کنار افزایش نیروی انسانی و افزایش گشت زنی‌های سنتی باید به سراغ فناوری‌های نوین و استفاده از تکنولوژی‌برویم.

حفاظت از جنگل گلستان با استفاده از تجهیزات نوین

رییس پارک‌ ملی گلستان گفت: برای نگهداشت ذخیره گاز زیست کره گلستان چاره‌ای به جز استفاده از ادوات و تجهیزات جدید نداریم؛ شاید این روش‌های نوین دارای محدودیت‌هایی باشند، اما در کل ثمربخشی مطلوبی برای زیستگاه‌ها خواهند داشت.

تیموری ادامه داد: استفاده از پایش هوشمند در پارک ملی گلستان علاوه بر اینکه در مقوله حریق کمک حال مدیریت پارک خواهد بود؛ می‌تواند در برخورد با تخلفات و شکار احتمالی به ما کمک کند.

وی همچنین گفت: یک فروند پهپاد هم در اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان وجود دارد که در شرایط بحرانی و سرشماری‌ها از آن استفاده می‌شود.

فرماندار گالیکش که پارک ملی گلستان در حوزه استحفاظی این شهرستان قرار دارد در گفتگو با خبرنگار دانشجو گفت: مقوله نصب حسگر‌های حرارتی در پارک ملی گلستان با تامین و تایید محیط زیست با اعتباری بالغ بر ۷ میلیارد تومان آغاز شد؛ فرایند شکل‌گیری این پروژه بر اساس تفاهم‌نامه سه جانبه استانداری با رئیس وقت سازمان حفاظت محیط زیست و وزیر وقت ارتباطات و فناوری ارتباطات انجام شده است.

حسگرها سرقت نشده، جمع آوری شده

علی جوان حاذق خواه افزود: حسگر‌های حرارتی به سرقت نرفته است بلکه جمع آوری شد و این طرح در حال حاضر متوقف شده است.

وی گفت: در حال حاضر تعدادی دوربین بر روی دکل‌ها نصب شده و در تلاش هستیم با مذاکره با محیط زیست تعداد دوربین‌ها را افزایش دهیم.
فرماندار گالیکش افزود: بهترین رویکرد افزایش دوربین‌های کنترلی است که می‌تواند نقش بسزایی در کنترل و اطلاع رسانی حریق داشته باشد.

گفتنی است، هرچند برخی از مدیران استان از تلاش برای آغاز دوباره این طرح خبر می‌دهند، اما وقفه چند ساله در اجرای این پروژه ها، هزینه اجرایی و تکمیل این پروژه را دو چندان کرده است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند برای صیانت و نگهداشت زیستگاه‌ها و رویشگاه‌های ارزشمند گلستان چاره‌ای به جز به کارگیری تجهیزات نوین و استفاده از اینترنت اشیا و هوش مصنوعی نداریم.

پارک ملی گلستان بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین پارک ملی کشور با مساحت ۹۱ هزار و ۸۹۵ هکتار در شهرستان گالیکش در شرق استان گلستان و غرب استان خراسان شمالی واقع است و بخش ناچیزی از پارک ملی گلستان در سرزمین استان سمنان قرار دارد.