سکان ثبت حریم «قلعه وشاق» در دستان مرکز نشینان اصفهانی

گروه استان‌ها خبرگزاری دانشجو، قلعه وشاق نطنز، یکی از آثار تاریخی مهم استان اصفهان است که بر فراز کوهی بلند ساخته شده و به دلیل معماری خاص و موقعیت استراتژیک خود، در دوران مختلف به عنوان دژ دفاعی استفاده می‌شده است. قدمت این قلعه به پیش از اسلام بازمی‌گردد، اما در دوران اسلامی نیز بازسازی‌هایی روی آن انجام شده است.

وجود دیوارهای بلند، برج‌های نگهبانی و آب‌انبارهای داخلی نشان می‌دهد که قلعه وشاق برای مقاومت در برابر محاصره‌های طولانی طراحی شده بود. دسترسی سخت به قلعه از طریق مسیرهای باریک کوهستانی، امنیت آن را افزایش می‌داد.

امروزه قلعه وشاق به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری نطنز شناخته می‌شود و هر ساله گردشگران زیادی برای بازدید از آن و مناظر طبیعی اطراف به این منطقه سفر می‌کنند. با این حال، فرسایش طبیعی بخشی از قلعه را تهدید می‌کند و نیازمند مرمت است.

قلعه وشاق در نطنز پس از سال‌ها تلاش جوانان دوستدار محیط‌زیست و میراث‌فرهنگی، و با همکاری هیئت کوهنوردی و هلال‌احمر شهرستان، در بهمن ۱۳۹۹ به‌عنوان اثر ملی ثبت شد. این روند شامل صعود به این قلعه صعب‌العبور، تهیه نقشه توپوگرافی و تعیین محدوده عرصه و حریم آن توسط کارشناسان واحد فنی و ثبت میراث‌فرهنگی نطنز بود. 

پرونده ثبت قلعه پس از تهیه، به شورای ثبت اداره کل میراث‌فرهنگی اصفهان و سپس به شورای ثبت وزارت میراث ارسال شد و در نهایت به ثبت ملی رسید.

بعد از ارتقای کوه کرکس به منطقه حفاظت شده، باید در مجوز معادن تجدیدنظر می‌شد و حداقل جلوی تمدید مجوز آن‌ها گرفته می‌شد؛ اما چنین کاری صورت نگرفته است. 

در سال ۱۴۰۲، همایش کوه‌گشت با هدف معرفی قلعه تاریخی وشاق و اعتراض به تخریب‌های ناشی از فعالیت معادن سنگ در این منطقه، با حضور مردم نطنز برگزار شد. 

شرکت‌کنندگان با پیمایش ۵ کیلومتری تا قلعه وشاق در روستای اوره و در دست داشتن پلاکاردهایی علیه فعالیت معادن سنگ در محوطه ۶۰۰ هکتاری قلعه، اعتراض خود را به‌ثبت رساندند و طوماری اعتراضی به ریاست سازمان حفاظت محیط زیست امضا کردند.

در پایان آن تجمع بیانیه‌ای با درخواست توقف فعالیت معادن و تبدیل قلعه وشاق به سایت گردشگری و فرهنگی قرائت شد.

در تاریخ ۲ مرداد ۱۴۰۲، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نطنز اعلام کرد که محدوده حریم قلعه وشاق پس از انجام مطالعات میدانی توسط واحد میراث فرهنگی نطنز تعیین و برای بررسی و تأیید به اداره کل میراث فرهنگی ارسال شده است.

وی تأکید کرد که تعیین حریم آثار تاریخی نقش مهمی در جلوگیری از تخریب و تجاوز به این آثار دارد و می‌تواند از فعالیت معادن و ساخت و سازهای جدید در نزدیکی قلعه جلوگیری کند.

حسن یزدانمهر همچنین یادآور شد که قلعه وشاق در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. 

با این حال، بهره‌برداری غیراصولی معادن و تخریب محیط زیست در نزدیکی روستای اوره و قلعه وشاق اعتراضات گسترده‌ای را از سوی مردم نطنز و اهالی روستای اوره به دنبال داشته است.

با وجود اینکه هنوز برای اظهار نظر قطعی درباره سرنوشت ثبت حریم قلعه وشاق در اصفهان زود است، اما نگرانی‌هایی وجود دارد که این موضوع ممکن است به دلیل عدم پیگیری مناسب، به بایگانی سپرده شود.

اگر این مسئله به موقع و به شکل صحیح پیگیری نشود، احتمال دارد که از دستور کار نهادهای مسئول خارج شده و در نتیجه، اهمیت حفاظت از این اثر تاریخی نادیده گرفته شود.

بر اساس اعلام منابع محلی به خبرنگار دانشجو، در صورت ثبت حریم قلعه وشاق، چهار معدن که در محدوده این حریم قرار دارند، ناگزیر به تعطیلی خواهند بود. این تصمیم می‌تواند با واکنش‌های شدید و مخالفت جدی از سوی صاحبان این معادن روبرو شود، زیرا منافع اقتصادی آنها به‌طور مستقیم تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

بنابراین، برای جلوگیری از هرگونه تأخیر یا مانع در مسیر ثبت حریم قلعه، لازم است تدابیر جدی و مؤثری اتخاذ شود تا این اقدام مهم با موفقیت به سرانجام برسد. حفظ حریم قلعه وشاق نه تنها برای حفاظت از این میراث فرهنگی ضروری است، بلکه می‌تواند از تخریب‌های ناشی از فعالیت‌های معدنی نیز جلوگیری کند.

به گزارش دانشجو، آخرین اقداماتی که در خصوص معادن نطنز صورت گرفت؛ تخریب یک استخر غیرمجاز در روستای کمجان بود که با حکم کمیسیون ماده ۹۹ و تایید دیوان عدالت اجرایی شد.

همچنین موضوع احداث باسکول برای سنجش میزان خروجی سنگ از سطح منطقه دیگر مطالبه مردمی بود که چندی پیش فرماندار نطنز از افتتاح آن با حضور استاندار اصفهان خبر داد.

معادن نطنز سال‌هاست که زیر سایه سنگین مطالبات مردمی قرار گرفته است. این مطالبات به هیچ وجه از روی غرض‌ورزی انجام نمی‌شود؛ بلکه دغدغه مردم، سلامت محیط زیست منطقه کرکس کوه است. اکنون باید دید که در دولت جدید، سکان حل این معضل زیست‌محیطی با چه تدبیری مدیریت خواهد شد.