چگونه عقب‌ماندگی روایت مقاومت و جنگ را برای کودکان و نوجوانان جبران کنیم؟
به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو - مریم شکیب حسینی، این روزها جنگ از همیشه به ما نزدیکتر و از ما دوراست. در جغرافیایی زیست می‌کنیم که واژه‌های جنگ، مقاومت، دشمن، شهادت، آوارگی و... عبارات پرتکرار زندگی ما و فرزندانمان است و آنها بدلیل گستردگی رسانه‌ها و وجود شبکه‌های اجتماعی در روز بارها با تصاویر و اخبار و محتواهایی مرتبط مواجه می‌شوند.
یک سالی که از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تا ۷ اکتبر ۲۰۲۴ و عملیات طوفان الاقصی می‌گذرد این مواجهه با تصاویر و اخبار جنایات رژیم صهیونیستی در غزه برای کودک و نوجوان ایرانی بیشتر شده است. سوال مهم اینجا است که ما برای تبین و تصویرسازی درست این واژه‌ها چه‌کار کرده‌ایم؟ برای کودک و نوجوانی که درکی از هیچکدام از این واژه‌ها ندارد. جنگ، آوارگی، شهادت و امید دروسط میدان جنگ را درست به تصویرکشیده‌ایم؟ آیا در این تصویرسازی و فضاسازی موفق بوده‌ایم؟
تصویرسازی به کمک داستان
یکی از بهترین شیوه‌های تصویرسازی و ارتباط با کودکان داستان‌گویی و قصه است. و کتاب از بهترین روش‌های آشنایی کودکان با غزه و مفاهیم مرتبط با آن است. ناشران و نویسندگان حوزه کودک و نوجوان از افراد موثر در این فرآیند بوده و می‌توانند به خانواده‌ها کمک کنند تا سوالات فرزندانشان را پاسخ دهند.
سمانه حسینی مدیر انتشارات کودک و نوجوان مهرک درباره لزوم صحبت از فضای جنگ غزه برای کودک و نوجوان ایرانی به خبرنگار دانشجو گفت: «ما به واسطه زندگی در منطقه غرب آسیا و کشور ایران هیچ‌گاه ازفضاهای پرتنش مانند جنگ دور نبوده و نخواهیم بود. و ناگزیرهستیم فرزندانمان را با این فضا آشنا کنیم.
وی افزود: باید توجه داشته باشیم تصویرسازی جنگ غزه و ماجرای فلسطین به شیوه‌ای روایت شود که سبب اضطراب و نگرانی در فرزندانمان نشود و آنها را نسلی بی تفاوت به کشور و جامعه اطرافشان تربیت نشوند. این کار همانند حرکت بر لبه تیغ است. »
وی بیان کرد: « تربیت آکواریمی فرزندان در این زمان توسط والدین غیرممکن و اشتباه است. بهتر است کودک و نوجوان ایرانی را آگاه تربیت کرده و اخبار و محتوای مدیریت شده در اختیارشان قرار دهند. و با تعریف داستان‌هایی امیدبخش و تصویرسازی‌های امیدآفرین آنها را دغدغه‌مند و آگاه تربیت کنند.»
محوریت داستان امیدآفرینی باشد
اساسی‌ترین ویژگی که در نگارش و تالیف کتاب‌های کودک و نوجوان با محوریت غزه و فلسطین که باید مورد توجه قرار گیرد؛ ترسیم فضایی امید بخش است. باید واقعیت‌های تلخ جنگ با تصاویری قابل فهم و فضایی امید بخش برای کودک و نوجوان به تصویر کشیده شود که قابل فهم و تاثیرگزار باشد.
متن زیر قسمتی ازکتاب my garden over gaza نوشته سارا موسی، نمونه‌ای زیبا از فضای امیدبخش در کتاب کودک و نوجوان است: «همین‌طور که گلدون‌ها رو با خاک پر می‌کنم و گیاه جدید می‌کارم بابا را در کنارم تصور می‌کنم که همراه من دارد گیاه‌ها را می‌کارد. بابا همیشه موقع کار آواز می‌خوند. آهنگ مورد علاقه بابا را می‌خونم، آهنگی برای آزادی. یکبار بهم گفت: «اونا فکر می‌کنند ما تسلیم می‌شویم ولی ما هیچ‌وقت تسلیم نمی‌شویم.» فرقی نمی‌کنه چی بشه، من می‌دونم که هیچ‌وقت از کاشتن دست بر نمی‌کشم. یه روزی برمی‌گردم به مزرعه بابا یه روزی برمی‌گردم».
شیما ناصری نویسنده حوزه کودک و نوجوان در خصوص نگارش کتاب با محوریت غزه و فلسطین به خبرنگار دانشجو گفت: «برای معرفی موضوع غزه به کودکان و نوجوانان باید با توجه به سن و میزان درک آنها محتوای مناسب را تولید و ارائه کرد. در کتاب‌ها از طریق داستان پردازی و خلق شخصیت‌های مرتبط، می‌توان فضایی ایجاد کرد که کودکان به طور غیر مستقیم و بدون احساس سنگینی موضوع، با شرایط زندگی در غزه آشنا شوند.
او معتقد است باید در نگارش کتاب‌ها از شخصیت‌هایی هم سن استفاده کرده و محوریت داستان متمرکز بر امید آفرینی و پیام صلح و دوستی باشد. و در تصاویر و طراحی‌ها از نمادهایی مانند خانه، مدرسه، اسباب بازی‌ها و یا باغچه استفاده کنیم.»
تالیفات هدفمند و قوی نیستند
براساس تحقیقات خبرنگار دانشجو تاکنون حدود ۵۰ جلد کتاب کودک و نوجوان با موضوع فلسطین در کشور منتشر شده است. که بسیاری از این کتاب‌ها در سال‌های پیش تالیف و یا ترجمه شده است.
دلایل مهم کمبود تولیدات در حوزه کتاب کودک را می‌توان عدم توجه به ترجمه کتاب‌های معروف و مهم دنیا با موضوع فلسطین و یا تالیفات ضعیف و عدم اقبال نویسندگان و ناشران کودک و نوجوان به موضوع تبیین فلسطین وغزه برای کودک و نوجوان ایرانی دانست.
سمانه حسینی در خصوص تالیف کتاب با موضوع فلسطین و غزه در نشر مهرک اشاره کرد: «تاکنون تالیف خوب و مناسبی در این حوزه که استانداردهای لازم را داشته باشد نخوانده‌ام. متاسفانه بدلیل ضعیف بودن تالیفات موجود داخلی در یک سال گذشته کتابی با موضوع فلسطین وغزه در نشر مهرک منتشر نشده است.»
کتاب‌های بین المللی با محوریت فلسطین و غزه
در دنیای نشر بین الملل و حوزه کودک و نوجوان سال‌هااست با محوریت فلسطین و غزه کتاب‌های فراوانی توسط نویسندگان فلسطینی و عرب و دیگر کشورها تالیف شده‌اند. این کتاب‌ها فلسطین را سوژه داستان کرده و کودکان را با مشکلات، فرهنگ و مردم فلسطین آشنا می‌کنند. در این همین راستا می‌توان به کتاب‌های you are the color، my garden over gaza، salim’s soccer ball، when zaatar met zeit، stand for palestine، مسجد شما چه شکلی است و راز مادربزرگ اشاره کرد. تعدادی از این کتاب‌ها توسط ناشرین داخلی ترجمه و چاپ شده است.
با وجود تلاشی که در جهت تالیف و ترجمه کتاب کودک و نوجوان با محوریت جنگ غزه، فلسطین و مقاومت صورت گرفته است. متاسفانه هنوز تولیدات این حوزه چندان قوی نبوده و جوابگوی نیاز خانواده‌ها، جامعه و کودک و نوجوان ایرانی نیست و عزم و اقبال عمومی میان ناشران و نویسندگان در این راستا وجود ندارد. و هنوز تا رسیدن به نتایج مطلوب راه طولانی در پیش داریم.