
مرثیهای برای یک رویا/ چه چیزی ایلان ماسک را از نبوغ به جنون سیاسی کشاند؟
به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری دانشجو؛ این روزها نام ایلان ماسک به عنوان سوژهای داغ برای رسانهها دوباره بر سر زبانها افتاده است.. اما اینبار، نه بهعنوان نوآوری که مرزهای تکنولوژی را جابهجا کرده، بلکه بهعنوان چهرهای بحثبرانگیز در سیاست، گرفتار در رسواییهای اخلاقی، جنجالهای اقتصادی و تصمیماتی که به قیمت جان هزاران نفر تمام شدهاند.
در ژانویه ۲۰۲۵، ایلان ماسک با حکم مستقیم دونالد ترامپ به ریاست «اداره بهرهوری دولت آمریکا» (DOGE) منصوب شد؛ نهادی تازهتأسیس با شعار کاهش هزینهها، حذف بروکراسی، و اصلاح ساختار دولت فدرال. اما آنچه در عمل رخ داد، سلسلهای از تصمیمات بیسابقه، شتابزده و مخرب بود که نه تنها کارآمدی را افزایش نداد، بلکه میلیونها نفر را در داخل و خارج آمریکا با بحران مواجه ساخت.
اخراج بیش از ۷۵ هزار کارمند دولتی، تعطیلی نهادهایی نظیر آژانس توسعه بینالمللی آمریکا (USAID) و کاهش شدید بودجههای سلامت و آموزش، تنها بخشی از عملکرد جنجالی این نهاد بود. ماسک در یکی از پستهای پرحاشیه خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت:«آخر هفته را صرف خرد کردن USAID کردیم. میتوانستم به مهمانی بروم ولی ترجیح دادم دولت را اصلاح کنم.»
این جمله که بعداً به تیتر بسیاری از رسانهها بدل شد، نمادی از بیاعتنایی آگاهانه ماسک به پیامدهای انسانی تصمیماتش.
چهره مخدوش شده نابغه در دنیای سیاست
ایلان ماسک در آخرین گفتوگوهای خود اعلام کرده که قصد دارد از سیاست کنارهگیری کند و بر توسعه شرکتهایش تمرکز کند. اما ناظران سیاسی معتقدند که چهره او دیگر بهعنوان فردی تکنوکرات و خنثی قابل بازسازی نیست.
برند ماسک، اکنون سیاسی، بحثبرانگیز و دچار آسیب شدید است.
به گفته میشل گلدبرگ، ستوننویس نیویورکتایمز:«اگر عدالت وجود داشت، ماسک نمیتوانست بهسادگی برندش را بازسازی کند، مگر آنکه ثروتش را صرف جبران رنجهایی کند که خود پدید آورده است.»
میراث او نه در خودروهای الکتریکی یا موشکهای فضایی، بلکه در تعطیلی آژانسهای انساندوستانه، رسواییهای شخصی، سقوط سهام و بحرانهای ناشی از تصمیمات سیاسی غیرمسئولانهاش ثبت خواهد شد. با این حال او همچنان یکی از ثروتمندترین افراد جهان است.
مصرف مواد، ناپایداری روانی و بحرانهای خانوادگی
درحالیکه ماسک خود را درگیر ساختار قدرت سیاسی کرده بود، زندگی شخصیاش نیز روزبهروز بیشتر از کنترل خارج شد. گزارشی مستند از نیویورکتایمز نشان داد که او مصرفکننده منظم مواد روانگردان همچون کتامین، اکستازی و قارچهای توهمزا بوده است.
منبعی نزدیک به ماسک فاش کرده:«او از آسیب به مثانه بر اثر مصرف کتامین شکایت داشت. اما همچنان مصرف را ادامه میداد.»
این مسئله باعث نگرانی پزشکان و تحلیلگران شده که این حجم از مصرف را نشاندهنده فرار از واقعیت یا رفتار خودویرانگرانه در مواجهه با فشارهای سیاسی و رسانهای تفسیر کردهاند.
در بخش دیگری از بحرانهای شخصی، اشلی سنتکلر، نویسنده محافظهکار، ادعا کرده که از ماسک فرزندی دارد. به گفته او، میلیاردر مشهور تلاش کرده با پرداخت مبالغ سنگین مانع انتشار این موضوع شود و حتی برای رسانههایی که قصد انتشار خبر را داشتند، حکم قضایی منع انتشار صادر کرده است.
تبعات انسانی حذف USAID؛ فاجعهای جهانی با هزاران قربانی
بر اساس گزارش نیویورکتایمز، تعطیلی ناگهانی USAID موجب توقف پروژههای حیاتی در بیش از ۷۰ کشور شد. از ارسال کمکهای غذایی و دارویی به آفریقا تا تأمین واکسن برای کودکان در جنوب آسیا، همه متوقف شدند. منابع مستقل تخمین میزنند که کاهش این حمایتها به مرگ بیش از ۳۰۰ هزار کودک منجر شده است.
دکتر آتول گاوانده، مقام سابق دولت بایدن و متخصص سلامت جهانی، در بازگشت از سفر به کنیا گفت:«در بیمارستانها، افزایش انفجاری بیماران HIV را مشاهده کردیم. کودکان در اردوگاهها کمتر از یکسوم کالری مورد نیازشان را دریافت میکنند. این یک بحران انسانی تمامعیار است.»
اداره DOGE در سایه رمزگذاری؛ شفافیت قربانی شد
طبق تحقیق مشترک نشریه وایرد و نیویورکر، مدیریت DOGE عملاً در دست حلقهای از افراد نزدیک به ماسک بود: استیو دیویس، باریش آکیش و آنتونی آرمسترانگ. این گروه، تصمیمات کلیدی را خارج از فرآیندهای قانونی و از طریق اپلیکیشنهایی مثل Signal اتخاذ میکردند.لاوینگیا، کارمند سابق DOGE، میگوید: «هیچکس در این تیم، حتی اصول اولیه اداره دولت را نمیدانست.»
نتیجه این بیبرنامگی، اخراج کارمندان کلیدی در نهادهایی نظیر وزارت انرژی و اداره مهاجرت و در نتیجه، اختلال شدید در روند تأمین سوخت، مدیریت بحران، و رسیدگی به پروندههای مهاجرتی بود.
در حالیکه اداره DOGE مدعی صرفهجویی ۱۷۵ میلیارد دلاری بود، گزارش رسمی وزارت خزانهداری تنها کاهش ۱۹ میلیارد دلاری در هزینههای فدرال را تأیید کرد رقمی کمتر از نیم درصد بودجه دولت.
برای مقایسه، اصلاحات دولت کلینتون در دهه ۹۰ منجر به صرفهجویی ۲۴۰ میلیارد دلاری و حذف ۴۰۰ هزار شغل شد؛ آن هم با تیمی حرفهای و برنامهریزیشده، نه با مدیریت نامتعارف و بدون تجربه.
هزینه ائتلاف با ترامپ؛ برند تسلا در آستانه سقوط
ورود ماسک به سیاست نهتنها چهره عمومی او را تغییر داد، بلکه زیانهای مستقیم اقتصادی برای برندهای تحت مالکیت او بههمراه داشت:
فروش جهانی خودروهای تسلا ۳۸٪ کاهش یافت؛
پروژههای فضایی اسپیسایکس با تاخیر و تعلیق مواجه شدند؛
استارلینک هدف تحقیقات نظارتی در اتحادیه اروپا قرار گرفت؛
دلیل اصلی این بحرانها، نزدیکی بیش از حد ماسک به ترامپ و حمایت علنی او از سیاستهایی بود که در تضاد با ارزشهای بازار جهانی قرار داشت.
اختلاف نظر بر سر تعرفهها؛ سرآغاز سقوط سیاسی ماسک
در انتخابات ۲۰۲۴، ماسک بیش از ۳۰۰ میلیون دلار به کارزار جمهوریخواهان کمک کرد. با این حال، بهگفته واشنگتنپست، روابط او با ترامپ بهدلیل اختلافنظر بر سر تعرفهها و سیاستهای تجاری تیره شده است.
ماسک در گفتوگو با معاون نخستوزیر ایتالیا اعلام کرد:«من طرفدار بازار آزاد و کاهش تعرفهها هستم. این چیزی است که به رئیسجمهور توصیه کردم.»
در مقابل، ترامپ تعرفههای جدیدی بر واردات اعمال کرد و مورد انتقاد حتی برادر ماسک، کیمبال ماسک قرار گرفت:«این تعرفهها مالیاتی دائمی برای مصرفکنندگان آمریکایی هستند.»