هلال‌احمر ایران، در خط مقدم بحران‌ها/از زلزله تا زیر آتش جنگ

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، در دنیای پرتلاطم امروز که بحران‌های طبیعی، انسانی، اقلیمی و جنگ‌ها، جوامع مختلف را تهدید می‌کنند، وجود نهاد‌های امدادی و بشردوستانه همچون جمعیت‌های صلیب سرخ و هلال‌احمر برای حفظ کرامت انسانی، کاهش آلام بشری و امدادرسانی سریع و کارآمد بیش از هر زمان دیگری ضروری و حیاتی است. جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یکی از گسترده‌ترین و مؤثرترین سازمان‌های امدادی در منطقه و جهان، با بهره‌گیری از شبکه‌ای عظیم از داوطلبان، امدادگران حرفه‌ای، ساختار سازمانی منسجم، امکانات لجستیکی گسترده و اصول اخلاقی انسانی، توانسته است نقشی کلیدی در حوزه مدیریت بحران، پیشگیری از سوانح، واکنش اضطراری و بازتوانی ایفا کند.

جایگاه جهانی جمعیت هلال‌احمر ایران

جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران از جمله اعضای معتبر و مؤثر فدراسیون بین‌المللی جمعیت‌های صلیب سرخ و هلال‌احمر (IFRC) است که همواره به‌عنوان یکی از پنج جمعیت برتر در سطح جهانی شناخته می‌شود. این جایگاه حاصل دهه‌ها تلاش مستمر در زمینه امدادرسانی، فعالیت‌های بشردوستانه، آموزش نیرو‌های داوطلب، مشارکت در پروژه‌های بین‌المللی و ایفای نقش فعال در کنفرانس‌ها، نشست‌ها و کارگروه‌های تخصصی فدراسیون جهانی است. ایران با حضور موثر در عملیات‌های بین‌المللی همچون زلزله، بحران انسانی و امدادرسانی به بازماندگان حملات رژیم صهیونیستی، حضور فعال در لبنان پس از انفجار بیروت و نیز ارائه کمک‌های بهداشتی و درمانی به پناهجویان افغانستانی و عراقی، توانسته است وجهه‌ای جهانی برای جمعیت خود ایجاد کند.

همچنین ایران در حوزه دیپلماسی بشردوستانه، با اعزام کارشناسان و مربیان به کشور‌های همسایه و در حال توسعه، نقش مؤثری در ارتقاء ظرفیت دیگر جمعیت‌های ملی داشته است. این وجه از عملکرد ایران که در قالب «دیپلماسی امداد» شناخته می‌شود، نشان‌دهنده عمق نفوذ و اعتبار بین‌المللی جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی است؛ اعتباری که در کنار گستره فعالیت‌های داخلی، جایگاه ممتازی به این جمعیت در سطح منطقه و جهان بخشیده است.

ظرفیت‌های منحصر‌به‌فرد

یکی از ویژگی‌های برجسته جمعیت هلال‌احمر ایران، برخورداری از شبکه‌ای وسیع از زیرساخت‌های عملیاتی، اداری، آموزشی و خدماتی در سراسر کشور است. این سازمان دارای بیش از ۵۰۰ پایگاه امداد و نجات بین‌راهی، شهری و کوهستانی، ده‌ها انبار امدادی راهبردی، سوله‌های مدیریت بحران، مراکز پشتیبانی لجستیکی، ناوگان حمل‌ونقل امدادی مجهز به خودرو‌های سبک، سنگین و هوایی و نیز سامانه‌های هوشمند پایش و هشدار اولیه است. همه این ظرفیت‌ها در کنار نیروی انسانی توانمند و آموزش‌دیده، موجب شده تا جمعیت هلال‌احمر ایران یکی از سریع‌ترین سازمان‌های پاسخگو در زمان بروز حوادث طبیعی یا انسان‌ساخت باشد.

از دیگر ویژگی‌های مثبت این جمعیت، تعهد عمیق به اصول هفت‌گانه بین‌المللی (بی‌طرفی، بی‌غرضی، استقلال، انسان‌دوستی، داوطلبانه بودن، یگانگی و جهان‌شمولی) است. هلال‌احمر ایران در بحران‌های داخلی و خارجی، همواره بدون درنظر گرفتن نژاد، مذهب، قومیت یا گرایش سیاسی آسیب‌دیدگان، وارد عمل شده و خدمات خود را با رویکردی کاملاً انسانی ارائه داده است. این پایبندی اصولی، سبب شده تا اعتماد عمومی نسبت به این نهاد در سطح ملی و فراملی همواره حفظ شود.

جمعیت داوطلبین و منابع انسانی کم‌نظیر

یکی از مؤلفه‌های برجسته و کم‌نظیر در ساختار جمعیت هلال‌احمر ایران، برخورداری از بدنه‌ای گسترده و وفادار از داوطلبان است. بنا بر آمار رسمی، بیش از دو میلیون نفر در قالب داوطلب، امدادگر، جوان و خیر در سطح کشور به این جمعیت پیوسته‌اند. این افراد نه تنها در زمان بحران‌ها بلکه در زمان‌های عادی نیز نقش مهمی در آموزش، پیشگیری، ترویج فرهنگ امداد، حمایت روانی از جامعه و خدمت‌رسانی ایفا می‌کنند.

در میان این بدنه بزرگ، نیرو‌های امداد و نجات از تخصص بالایی برخوردارند. این امدادگران تحت آموزش‌های فشرده و علمی در حوزه‌هایی مانند کمک‌های اولیه پیشرفته، مدیریت سوانح، نجات از ارتفاع، نجات در آوار، نجات در سیلاب، استفاده از تجهیزات فنی و عملیات امداد هوایی قرار می‌گیرند. همچنین، مربیان آموزش‌دیده با برگزاری دوره‌های گسترده، هزاران نفر را به چرخه نیروی انسانی امدادی اضافه می‌کنند.

همچنین خانه‌های هلال به عنوان نهاد‌هایی محلی در راستای افزایش تاب آوری جامعه تاسیس شده‌اند.

این خانه‌ها با هدف ارتقاء سطح آمادگی و پاسخگویی در برابر حوادث طبیعی و غیرطبیعی فعالیت می‌کنند. برنامه‌های آموزشی و ترویجی در این مراکز به تقویت روحیه داوطلبی و همکاری اجتماعی کمک می‌کند و به افراد محلی آموزش می‌دهد تا در مواقع بحران به خود و دیگران کمک کنند. فعالیت خانه‌های هلال شامل ارزیابی سریع وضعیت حوادث و ارسال اطلاعات به مراکز امدادی است، که این امر به تسریع در امدادرسانی کمک می‌کند. همچنین، این خانه‌ها به تقویت سرمایه اجتماعی و ایجاد امید در میان مردم کمک می‌کنند، زیرا اعضای جامعه می‌توانند با همکاری یکدیگر به حل مشکلات محلی بپردازند.

تاب آوری در برابر بحران‌ها

تاب آوری به عنوان یک مفهوم کلیدی در مدیریت بحران ها، به توانایی هلال احمر در مقابله با چالش‌ها و بحران‌ها اشاره دارد. این سازمان با برنامه ریزی‌های دقیق و آموزش‌های مستمر، توانسته است به افزایش تاب آوری جامعه کمک کند. برخی از اقدامات هلال احمر در این زمینه شامل:

-آموزش و توانمندسازی: هلال احمر با برگزاری دوره‌های آموزشی برای داوطلبان و مردم، مهارت‌های لازم برای مواجهه با بحران‌ها را آموزش می‌دهد. این آموزش‌ها شامل کمک‌های اولیه، مدیریت بحران و نحوه رفتار در مواقع اضطراری است.

- ایجاد شبکه‌های حمایتی: هلال احمر با ایجاد شبکه‌های حمایتی در جوامع مختلف، به افراد کمک می‌کند تا در زمان بحران از یکدیگر حمایت کنند. این شبکه‌ها شامل گروه‌های داوطلب و سازمان‌های محلی هستند که در زمان نیاز به کمک می‌آیند.

- برنامه ریزی و پیش بینی: هلال احمر با استفاده از داده‌های علمی و تجربیات گذشته، برنامه ریزی‌های دقیقی برای مواجهه با بحران‌ها انجام می‌دهد. این برنامه ریزی‌ها شامل شناسایی نقاط آسیب پذیر و تدوین طرح‌های امدادرسانی است.

نقش هلال احمر در ارتقاء تاب آوری اجتماعی

هلال احمر نه تنها در زمان بحران‌ها بلکه در شرایط عادی نیز به ارتقاء تاب آوری اجتماعی کمک می‌کند. از طریق برنامه‌های اجتماعی و فرهنگی، این سازمان به ترویج فرهنگ همکاری و همبستگی در جامعه می‌پردازد. برخی از این برنامه‌ها شامل:

- برگزاری کمپین‌های آگاهی بخشی: هلال احمر با برگزاری کمپین‌های آگاهی بخشی در زمینه‌های مختلف، مردم را نسبت به خطرات و چالش‌های احتمالی آگاه می‌کند. این کمپین‌ها به افزایش آمادگی جامعه در برابر بحران‌ها کمک می‌کند.

- توسعه خدمات بهداشتی و درمانی: هلال احمر با ارائه خدمات بهداشتی و درمانی، به بهبود وضعیت سلامت جامعه کمک می‌کند. این خدمات شامل واکسیناسیون، مشاوره‌های پزشکی و برگزاری برنامه‌های بهداشتی است.

حمایت از گروه‌های آسیب پذیر: هلال احمر با شناسایی گروه‌های آسیب پذیر در جامعه، به ارائه خدمات ویژه به آنها می‌پردازد. این خدمات شامل کمک‌های مالی، غذایی و درمانی است که به افزایش تاب آوری این گروه‌ها کمک می‌کند.

نقش کلیدی زنان در ساختار جمعیت هلال‌احمر

نقش زنان در جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران، همواره برجسته و رو به گسترش بوده است. زنان ایرانی در قالب امدادگران، پزشکان داوطلب، روانشناسان بحران، مربیان آموزش همگانی، مدیران میانی و عالی‌رتبه، نقش فعالی در تمام ابعاد فعالیت‌های جمعیت ایفا می‌کنند. حضور آنان تنها به مأموریت‌های پشتیبانی محدود نیست، بلکه در عملیات‌های امداد و نجات در شرایط سخت مانند زلزله، سیل و بحران‌های اجتماعی نیز ایفای نقش می‌کنند.

در شاخه جوانان و داوطلبان، بیش از نیمی از اعضا را بانوان تشکیل می‌دهند. در طرح‌های ملی همچون طرح دادرس (دانش‌آموز آماده در روز‌های سخت)، زنان به‌عنوان تسهیل‌گر، مربی، ناظر و حتی مدیر پروژه فعالیت دارند. همچنین در تیم‌های حمایت روانی (سحر)، که وظیفه پشتیبانی عاطفی از آسیب‌دیدگان را بر عهده دارند، بخش عمده‌ای از نیرو‌ها را بانوان متخصص در حوزه روانشناسی و مددکاری اجتماعی تشکیل می‌دهند.

در سطوح مدیریتی نیز طی سال‌های اخیر شاهد ارتقاء جایگاه بانوان در هلال‌احمر بوده‌ایم؛ از ریاست شعبه‌های استانی و معاونت‌های تخصصی گرفته تا حضور در هیئت‌مدیره و شورا‌های سیاست‌گذاری. این روند نشان‌دهنده عزم جمعیت هلال‌احمر در تقویت عدالت جنسیتی و بهره‌مندی از ظرفیت‌های انسانی زنان در تمام سطوح تصمیم‌گیری و عملیاتی است.

زنان امدادگر در مناطق محروم و دورافتاده نیز، از ارکان حیاتی ارائه خدمات درمانی، مشاوره‌ای و حمایتی محسوب می‌شوند. این بانوان به‌ویژه در بحران‌های اجتماعی، درک عمیق‌تری از نیاز‌های زنان و کودکان دارند و حضورشان در کنار آسیب‌دیدگان، موجب ارتقاء کیفیت خدمات‌رسانی می‌شود.

تیم‌های عملیاتی و تخصصی

طی سال‌های اخیر، جمعیت هلال‌احمر ایران با بازنگری در ساختار عملیاتی خود، اقدام به تشکیل و تقویت تیم‌های واکنش سریع، تخصصی و چندمنظوره کرده است. به‌ویژه از سال ۱۴۰۱ به بعد و با تأکید ریاست جمعیت، دکتر پیرحسین کولیوند، بر افزایش آمادگی عملیاتی، بیش از ۴۰۰ تیم تخصصی با استاندارد‌های بین‌المللی تجهیز و سازمان‌دهی شده‌اند. این تیم‌ها در حوزه‌هایی همچون:

واکنش سریع و استقرار در ساعات اولیه بحران

امداد در کوهستان و مناطق صعب‌العبور

جست‌و‌جو و نجات در آوار با استفاده از سگ‌های زنده‌یاب و تجهیزات حرارتی

درمان اضطراری و ایجاد بیمارستان صحرایی

پشتیبانی روانی از آسیب‌دیدگان (تیم‌های سحر)

فعالیت می‌کنند. تجهیز این تیم‌ها با کمک بالگرد‌های امدادی، پهپاد‌های شناسایی و سامانه‌های ارتباطی پیشرفته، قدرت واکنش سریع جمعیت را به شکل چشم‌گیری افزایش داده است.

نقش در بحران‌های طبیعی، صنعتی و انسانی

جمعیت هلال‌احمر ایران در تمامی بحران‌های بزرگ داخلی و منطقه‌ای حضوری فعال و اثربخش داشته است. در زلزله بم، یکی از بزرگ‌ترین فجایع قرن بیستم در ایران، هلال‌احمر با اعزام هزاران نیروی امدادی و تدارکاتی ظرف کمتر از ۴۸ ساعت توانست عملیات جست‌و‌جو و نجات، درمان و اسکان موقت را اجرا کند. در سیل نوروز ۱۳۹۸، که بیش از ۲۰ استان کشور را درگیر کرد، جمعیت موفق به تأمین غذا، پوشاک، اسکان و بهداشت برای ده‌ها هزار خانوار شد.

در بحران‌هایی، چون زلزله کرمانشاه، آتش‌سوزی بنادر و پالایشگاه‌ها، سقوط هواپیما، تصادف قطار و... نیز نیرو‌های جمعیت جزو اولین گروه‌های امدادی حاضر در صحنه بوده‌اند. همچنین در بحران‌های انسان‌ساخت نظیر افزایش ورود پناهندگان، بحران‌های زیست‌محیطی و حتی همه‌گیری کرونا، جمعیت هلال‌احمر با برپایی پست‌های سلامت، ایستگاه‌های غربالگری، توزیع اقلام بهداشتی و برگزاری کمپین‌های واکسیناسیون، نقش اساسی ایفا کرد.

شهدای راه بشردوستی

جمعیت هلال‌احمر ایران از زمان شکل‌گیری خود تاکنون در جریان مأموریت‌های مختلف امدادی و بشردوستانه، صد‌ها نفر از اعضای خود را از دست داده است. تنها در دوران دفاع مقدس، بیش از ۲۵۰ تن از نیرو‌های داوطلب، امدادگران، رانندگان خودرو‌های امدادی، پزشکان داوطلب و پرسنل پشتیبانی در مناطق جنگی به شهادت رسیدند. این شهدا با حضور در خطوط مقدم جنگ و تلاش برای نجات جان مجروحان، نمادی از فداکاری انسان‌دوستانه بودند.

در جریان حملات اخیر رژیم صهیونیستی به کشور نیز یک خودروی آمبولانس که برای انتقال مجروحین و مصدومین مورد استفاده قرار می‌گرفت مورد اصابت مستقیم حملات رژیم قرار گرفت و در این ین حمله سه نفر از امدادگران به شهادت رسیدند. این شهدا، پیام‌آور تعهد و ایثار و وطن دوستی در سخت‌ترین شرایط انسانی هستند.