دریاچه ارومیه؛ در انتظار تدبیر برای احیا / «چشم گربه ایران» در معرض خشکی کامل قرار دارد

به گزارش خبرنگار استان‌های خبرگزاری دانشجو، دریاچه ارومیه که در شمال‌غرب ایران و در مرز میان دو استان آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی قرار دارد، از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین دریاچه‌های داخلی ایران و یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های آب شور جهان به شمار می‌رود. این دریاچه، از دیرباز نه‌تنها دارای اهمیت زیست‌محیطی، بلکه دارای ارزش فرهنگی، اقتصادی و حتی گردشگری برای ساکنان منطقه بوده است.

ویژگی های جغرافیایی دریاچه ارومیه 

مساحت اولیه این دریاچه در گذشته وسعت دریاچه ارومیه در حدود ۵٬۰۰۰ تا ۵٬۸۰۰ کیلومتر مربع تخمین زده می‌شد.

عمق متوسط نیز به طور میانگین بین ۵ تا ۶ متر بوده و در برخی نقاط به بیش از ۱۵ متر نیز می‌رسید.

ارتفاع از سطح دریا دریاچه در ارتفاع حدود ۱٬۲۷۵ متر از سطح دریا واقع شده است.

دریاچه ارومیه دارای بیش از ۱۰۰ جزیره کوچک و بزرگ بود که بسیاری از آنها زیستگاه پرندگان مهاجر و بومی بودند.

دریاچه ارومیه، یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های آب شور جهان و از مهم‌ترین اکوسیستم‌های طبیعی ایران، طی سال‌های اخیر با کاهش شدید حجم آب مواجه شده است. این روند خشک شدن، پیامد‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی گسترده‌ای را به همراه داشته و نگرانی‌های فراوانی را در سطح ملی و بین‌المللی به دنبال داشته است.

بر اساس گزارش‌های سازمان محیط‌زیست و کارشناسان حوزه منابع آبی، عوامل متعددی در بروز این بحران نقش داشته‌اند که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به تغییرات اقلیمی، کاهش محسوس میزان بارش در حوضه آبریز دریاچه، بهره‌برداری غیرمجاز و بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، احداث سد‌های متعدد در حوضه آبریز و افزایش مصرف آب در بخش کشاورزی اشاره کرد. این عوامل سبب شده‌اند تا سطح آب دریاچه به شدت کاهش یافته و پهنه آبی آن از بیش از پنج هزار کیلومتر مربع در دهه‌های گذشته به کمتر از یک هزار کیلومتر مربع تقلیل یابد.

کاهش سطح آب دریاچه ارومیه علاوه بر تهدید زیست‌بوم متنوع این منطقه، که محل زیست گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی است، موجب بروز مشکلات زیست‌محیطی جدی از جمله افزایش گرد و غبار نمکی و به تبع آن آلودگی هوا و مشکلات تنفسی برای جمعیت بیش از سه میلیون نفری ساکن پیرامون دریاچه شده است. این پدیده نه تنها سلامت مردم را به خطر انداخته، بلکه معیشت کشاورزان و دامداران منطقه را نیز به دلیل شور شدن خاک و کاهش کیفیت منابع آبی تحت تأثیر قرار داده است.

کاهش سطح آب و تغییرات وسعت دریاچه

بر اساس آخرین آمار سازمان حفاظت محیط‌زیست، وسعت دریاچه ارومیه که در دهه ۱۳۷۰ بیش از ۵۰۰۰ کیلومتر مربع بود، در سال ۱۴۰۱ به کمتر از ۷۰۰ کیلومتر مربع رسیده است؛ یعنی کاهش بیش از ۸۵ درصدی وسعت دریاچه. همچنین حجم آب این دریاچه از حدود ۳.۵ میلیارد متر مکعب به کمتر از ۴۰۰ میلیون متر مکعب کاهش یافته است که نشان‌دهنده کاهش بیش از ۸۸ درصدی حجم آب است.

دولت باید در قضیه خشکی دریاچه ارومیه حساس باشد

رضا صدیقی، نماینده مردم تبریز در مجلس در گفت‌و‌گو با خبرنگار استان‌ها خبرگزاری دانشجو در خصوص خشکی دریاچه ارومیه اظهار کرد: دولت باید در قضیه دریاچه ارومیه حساس بوده و موضوعات و راه حل‌های ویژه‌ای در این خصوص را پیگیری کند تا به سرانجام برسد.

وی گفت: کنترل برداشت از چاه‌های کشاورزی اطراف دریاچه ارومیه، از مهم‌ترین انتظارات نمایندگان مجلس از دولت محترم است چراکه قبل از خشک شدن دریاچه حدود ۲ هزار هکتار زمین برای کشاورزی بود، اما اکنون این رقم به ۳ برابر رسیده است.

صدیقی گفت: باید الگوی کشت ویژه‌ای در این منطقه برای کشاورزان ترتیب دیده و هرچه سریع‌تر در دستور کار قرار گیرد بلکه بتوان مانع خشکی دریاچه ارومیه شد.

نماینده مردم تبریز در مجلس در پایان افزود: نمایندگان مجلس از دولت پیگیر برگزاری جلسه ویژه در خصوص دریاچه ارومیه هستند تا با اتخاذ تدابیر لازم، به دنبال نجات و احیا دریاچه ارومیه باشند.

مطالعات کارشناسی نشان می‌دهد که کاهش بارش‌ها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه به میزان حدود ۴۰ درصد نسبت به میانگین بلندمدت، یکی از عوامل اصلی کاهش آب در این منطقه است. همچنین افزایش مصرف آب در بخش کشاورزی، که بیش از ۹۰ درصد منابع آب حوضه را به خود اختصاص می‌دهد، و احداث بیش از ۵۰ سد در حوضه آبریز دریاچه، باعث کاهش چشمگیر ورودی‌های آبی به دریاچه شده است. بهره‌برداری بی‌رویه و غیرمجاز از چاه‌های آب زیرزمینی نیز در تشدید این بحران نقش قابل توجهی داشته است.