به گزارش خبرنگار دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»، اختتامیه نهمین همایش دکترین مهدویت، عصر امروز در محل سالن همایش سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در حال برگزاری است.
در این مراسم آیت الله اراکی، دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب، با موضوع «ظهور منجی آخرین از نگاه فلسفه تاریخ اسلامی» به سخنرانی پرداخت.
اراکی با بیان اینکه ما از منابع دینی قرآن وسنت به یک فلسفه تاریخی کاملی دست می یابیم، گفت: در این فلسفه تاریخ و البته در منابع دینی ما هم پیدایش جوامع، دولت ها و تمدنها تفسیر شده است.
وی گفت: در این روندِ حرکت تاریخ و پیدایش آنها، جایگزینی تمدن ها نسبت به یکدیگر تفسیر شده است، لذا برای آن که بتوانیم به جایگاه منجی آخرین در فلسفه تاریخ اسلامی بپردازیم، لازم است که به اصول کلی فلسفه تاریخ اشاره داشته باشیم تا بر مبنای آن بتوانیم ظهور منجی را در چارچوب این نگاه فلسفی تاریخ اسلامی تحلیل کنیم.
دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی تصریح کرد: با نگاه کلی می توان این چند اصل را به عنوان اصول کلی فلسفه تاریخ از نگاه منابع اسلامی عرضه کرد، اولا آنکه جامعه بشر در حرکت به سوی جامعه عدل سراسری است و این نقطه غایی حرکت جوامع بشری است، ضمن آنکه جوامع بشری از آغاز به سوی جامعه برتر در حال حرکت
بوده اند.
وی خاطر نشان کرد: حرکت جوامع بشر از آغاز تا فرجام حرکتی ارادی است و تحولات جامعه بشر با اراده انسان ها به وجود می آید، البته بحث جامعه شناسی اسلامی در این میان پدید می آید که به این مساله می پردازد که جوامع بشری همیشه یک اراده جمعی شکل می گیرد و این اراده جمعی است که سرنوشت جوامع را رقم می زند.
اراکی تصریح کرد: این حرکت ارادی مبتنی بر اراده جمعی همواره قانون مند است و قانون مندی آن با ارادی بودنش در تنافی نیست و آنچه که در فرهنگ واژگان دینی به عنوان قضا و قدر یاد می شود تعبیری از قانون مندی اراده انسانی در بعد فردی و جمعی است، اگرچه جامعه بشر حرکت به سوی فرجام نیک دارد، اما ارادی بودن این حرکت به آن معنا نیست که این حرکت بی نظم و بی قانون و سازمان نیافته است.
وی یادآور شد: سنت الهی بر اراده جمعی همواره حاکم است و این مهم نیز از اصول کلی فلسفه تاریخ اسلامی است، اما سنتهایی بر این حرکت الهی حاکم است که دارای قوانین مشخصی است، به عنوان مثال سنت ضرورت وجود فرصت عدل در جامعه بشری که قرآن نیز بر این سنت تاکید کرده است؛ اینکه در جامعه بشر فرصت تشکیل جامعه با عدل باید وجود داشته باشد.
دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی بیان کرد: حقایقی در این میان وجود دارد، اولین حقیقت میزان و شخصیت است، در این میان فردی که امام باشد، دارای ویژگی هایی است، معنای امام یعنی این که اراده او حاکم و شاهد باشد، یعنی رفتار او کاملا نشان دهنده عقل است؛ لذا گواه بر عدل نیز قلمداد می شود.
وی ادامه داد: عدل را باید از رفتار امام تشخیص داد، یعنی جایی که نمی توان شناخت عدل کجاست و مرزهای حق و باطل دچار ابهام می شوند در واقع میزان در تشخیص عدل و وحی از طریق امام تشخیص داده می شود که بعد از رسول اکرم همان گونه که کتاب ماندگار شد، میزان نیز ماندگار شد.
اراکی گفت: شاهد هر امتی باید زنده میان امت باشد، بنابراین اولین حوزه در فرصت عدل وجود امامِ شاهدِ میزان است، اما مساله دوم وجود امت همراه و همکار است که باید یکی از دوحالت یاد شده را داشته باشد و یا اینکه امت، دعوت امام میزان را اجابت کند.
دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی افزود: این جامعه منشا پیدایش نسلی شود که آن نسل همراه امام خواهد شد و پیروی از امام می کند و بار برپایی جامعه عدل را بر دوش می کشد، اما اگر چنین نشد و جامعه ای دعوت پیامبران را اجابت نکرد محکوم به انقراض خواهد شد و فلسفه وجودی خود را در نظام هستی از دست می دهد.
وی با بیان اینکه حرکت به سوی جامعه عدل کلان بر مبنای سه مرحله از خلافت الهی است، عنوان کرد: در مرحله اول خداوند فردی را به عنوان شخص عادل و کامل خلیفه خود می کند، در وهله دوم پیدایش خلافت جمعی صغیر است که در آن فرد برتر جامعه نمونه خرد اما عادل و برپاکننده حکم خدا را برپا می کند که امت اسلامی به این خلافت که همراه شهادت نیز هست، دست یافت.
اراکی گفت: اما در مرحله بعد خلافت کبیر که همان حکومت عدل جهانی است برگزیده خواهد شد، که البته دستیابی به آن جامعه دو سنت دارد که در صورت پذیرش امت و عمل به دو میثاق طاعت و نصرت، امت واحده برخوردار از دو رابطه ولایت عرضی و طولی شکل می گیرد و جامعه ای با بافت اهلی شکل می گیرد.
وی بیان کرد: حال اگر چنین نشد، این شوکت به امتی دیگر برای آزمایش منتقل می شود که در قرآن به عنوان استبدال تعبیر شده است، یعنی جوامعی که به عزت می رسند اگر به شرط نصرت رهبران الهی عمل کنند این قدرت ادامه می یابد که اگر چنین نشود این تمدن و قدرت از آنها سلب می شود و به دست قوم دیگری سپرده می شود تا نهایتا جامعه ای وفادار به طاعت و نصرت شکل گیرد.
اراکی با اشاره به وجههای دیگر در مورد سنت استبدال تصریح کرد: نحوه تعامل رهبران مردم با رهبران الهی در واقع اساس حرکت جوامع و دست گردانی قدرت است، که سوره ابراهیم به تفصیل به این مساله پرداخته است.
دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی تصریح کرد: بر مبنای تعامل جوامع با رهبران الهی سنتی با عنوان سنت ظهور شکل میگرد، قرآن رهبران الهی را برای جوامع نعمت کامل عنوان می کند؛ حال اگر جامعه به وظایف خود عمل کند، اتمام نعمت توسط رهبر الهی حاضر و میزان و شاهد در میان آن حضور خواهد یافت.
اراکی در پایان گفت: حال اگر چنین اتفاقی در جوامع نیفتاد، در جامعه چند نوع غیبت اتفاق می افتد که اولین آنها غیبت تعلیق است که بر اساس آن فرصت تمام رهبری جامعه به او داده نشده است و می تواند در بخشی از رهبری جامعه حضور یابد که در چنین جامعه ای برخی مسئولیتهای رهبری تعلیق می شود که ائمه به خصوص بعد از سیدالشهدا چنین وضعیتی را داشتند.
وی دومین نوع غیبت را غیبت مکانی دانست و شرایط خاص زمان پیامبر اسلام(ص) را از جمله این نوع غیبت دانست که در زمانی حضرت به صورت پنهانی جامعه را به اسلام دعوت می کرد.
اراکی در ادامه غیبت زمانی را نوع دیگری از غیبت دانست و گفت: در این نوع غیبت که در آن راهبر جامعه از جامعه کلا غیبت می کند؛ رهبر الهی اصلا امکان حضور ندارد؛ چراکه شرایط اجتماعی این امکان را به او نمی دهد.