برخلاف تصور برخی، حاشیه سود پالایشگاهها در کل دنیا پایین نبوده و توجیه اقتصادی سرمایه گذاری در این صنعت به عوامل گوناگونی مانند ارزش سبد فراوردههای تولیدی و بازار فروش آن بستگی دارد.
گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو» - یاسر کنعانی؛ سرمایه گذاری در صنعت پالایش همانند سایر صنایع نیازمند بررسی میزان سودآوری شرکتهای پالایشی است. بر این اساس، شاخص حاشیه سود که نشان دهنده اختلاف میزان ارزش سبد فراورده های نفتی تولید شده از یک بشکه نفت خام و خوراک ورودی است، بهطور کلی نشان دهنده میزان سود دهی این شرکتهاست.
توجه به این نکته که میزان سود دهی پالایشگاهها در حالت کلی به ارزش سبد فراورده های تولیدی آنها و وجود بازارهای فروش وابسته است ، بروز مشکل در هر کدام از این عوامل میتواند سوددهی پالایشگاهها را تحت تاثیر قرار دهد. بدین ترتیب، برخی پالایشگاههای دنیا که از بازار فروش مناسبی برخوردار نبودهاند یا ارزش سبد تولیدی آنها کمتر از دیگران بوده است، از سود کمتری بهره مند شدهاند که در ادامه به آنها اشاره میشود. در مقابل، نمونه هایی هم وجود دارد که حتی در شرایط کنونی اقتصاد جهانی از سود قابل قبولی برخوردار شده اند.
شرکت ریلاینس هند[۱] یکی از همین نمونههاست. مدیریت شرکت ریلاینس هند در اختیار میلیاردر بزرگ، موکش آمبانی است که درآمد آن از دو پالایشگاه بزرگ به ظرفیت ۱٫۲۴ میلیون بشکه در روز، در شهر جام نگر واقع در غرب استان گوجارات تامین میشود.(۱)
این شرکت که یکی از بزرگترین پیمانکاران صنعت پالایشی دنیا به شمار میرود، گزارش وضعیت مالی و میزان سوددهی فصل اول سال مالی ۲۰۱۴-۲۰۱۵ خود را منتشر کرده است. طبق این گزارش، سود این شرکت از آنچه که تحلیلگران تخمین زده بودند فراتر رفته است. جدول۱ درآمد بخش فعالیتهای پالایشی و بازاریابی شرکت ریلاینس هند را نشان میدهد.
از نظر فناوری پالایشگاههای شرکت ریلاینس با داشتن شاخص نلسون ۱۲٫۷ جزو پالایشگاههای بسیار پیچیده طبقهبندی میشود. از طرف دیگر، در سال مالی گذشته پالایشگاههای این شرکت با ظرفیتی بیش از ظرفیت اسمی خود کار کرده اند که نشان دهنده بازار رو به رشد فراورده برای این شرکت می باشد.
مطابق جدول فوق، این شرکت در فصل اول سال مالی ۲۰۱۵ به ازای پالایش هر بشکه نفت خام، حاشیه سود ۸٫۷ دلاری داشته است. همانطور که در نمودار۱ نشان داده شده است حاشیه سود شرکتهای پالایشی شمال امریکا در همین دوره زمانی پس از افت نسبتا شدیدی بین ۷ تا ۱۵ دلار و شرکتهای اروپایی، مدیترانه ای و سنگاپوری زیر ۵ دلار به ازای هر بشکه نفت خام بوده است.(۲)
برخلاف برخی تصورهای رایج، شرکتهایی مانند ریلاینس توانسته اند در همین شرایط حاشیه سودهای قابل قبولی بدست آورند. بنابراین، حاشیه سود پالایشگاههای دنیا به طور مستقیم به سطح فناوری آنها و توانایی تولید فراورده های با ارزش تر مرتبط می شود.
همانطور که در یادداشت «هند با نفت خام ما چه میکند؟» اشاره شد، هند به دنبال تصرف بازار فراورده در آسیای شرقی و میانه است و قصد دارد به هاب فراورده های نفتی تبدیل شود. جالبتر آنکه این کشور نقش خود را نه به عنوان یک کشور دارنده منابع نفتی، بلکه به عنوان واردکننده خوراک و تبدیل کننده آن به فراورده تعریف میکند. هند بیش از ۸۵% نفت وارداتی خود را از کشورهای جنوب غرب آسیا و شمال افریقا تهیه می کند که در این میان سهم ایران حدود ۱۱% از کل نفت وارداتی است.
بنابراین، برخلاف تصور برخی، حاشیه سود پالایشگاهها در کل دنیا پایین نبوده و توجیه اقتصادی سرمایه گذاری در این صنعت به عوامل گوناگونی مانند ارزش سبد فراورده های تولیدی و بازار فروش آن بستگی دارد.