ارائه راهکاری برای جلوگیری از دور زدن فیلترینگ/ یاهو بزرگترین رقیب سرویس میل ایرانی

به گزارش خبرنگار علمی «خبرگزاری دانشجو»، اجرای فیلترینگ روی سایت‌های اینترنتی روش‌های متعددی دارد که هر کدام بسته به نحوه‌ اجرای آن، دارای معایب و مزایای خاص خود است. اولین و ابتدایی‌ترین روش فیلترینگ در کشور، استفاده از فهرست آدرس‌هایی است که تحت عناوین مختلف توسط موسسات و سایت‌های خارجی طبقه‌بندی شده است و این آدرس‌ها به بانک اطلاعات فیلترینگ کشور وارد می‌شوند. 

دومین روش آدرس‌هایی هستند که توسط ماشین، ربات‌ها یا نرم‌افزارهای خاصی در داخل کشور به‌عنوان آدرس مشکل‌دار شناسایی شده و به بانک اطلاعاتی اضافه شده‌اند. سومین گروه نیز آدرس‌هایی هستند که توسط نهاد فیلترینگ یا نهادی که دارای قدرت قانونی است برای مسدودسازی به بانک اطلاعات فیلترینگ اضافه شده است. 

اما در همه‌ روش‌های فیلترینگ چون تمرکز بر روی نام سایت و Url است، هیچ‌گاه خروجی کاملا صحیحی دریافت نمی‌شود؛ چرا که گاهی اوقات در طی اجرای این پروسه برخی سایت‌ها که هیچ‌گونه مطلب و محتوای نامناسبی ندارند نیز فیلتر می‌شوند و تمام این مشکلات به عدم استفاده از فیلترینگ هوشمند بر‌می‌گردد.

در همین راستا و با توجه به اجرای فیلترینگ هوشمند بر روی شبکه اجتماعی اینستاگرام، بر آن شدیم تا با برگزاری میزگردی ابعاد و چالش‌های راه‌اندازی فیلترینگ هوشمند را با حضور روح‌الله مومن نسب، کارشناس فضای مجازی و مسعود جلالی، کارشناس فنی بررسی کنیم. قسمت اول این گفتگو پیش از این منتشر شده بود و قسمت دوم آن به شرح زیر است.

هیچ یک از نهادها برنامه مدونی برای اجرای فیلترینگ هوشمند ندارند

«خبرگزاری دانشجو»: آیا موضوع فیلترینگ هوشمند با کارشناسان به بحث گذاشته شده است؟

مومن نسب: هیچ یک از نهادها برای بحث فیلترینگ هوشمند برنامه مدونی ندارند؛ فیلترینگ هوشمند یک عبارت ۱۰۰ درصد گنگ است؛ ما فیلترینگ محتوایی داشتیم، ولیکن برای فیلترینگ هوشمند به این معنا که اکنون اذعان دارند، تعریفی وجود ندارد.

وزیر ارتباطات یا روسای ادارات مربوط به وزارت ارتباطات تاکنون جزئیاتی از بحث فیلترینگ هوشمند ارائه نداده‌اند و حتی مصوبه شورای عالی فضای مجازی را نیز ندارد، بنابراین اگر برنامه فیلترینگ هوشمند به مرحله اجرا رسیده است چرا در شورای فضای مجازی به بحث گذاشته نمی‌شود.

امکان فنی جمع کردن فیلترشکن‌ها وجود دارد

«خبرگزاری دانشجو»: به نظر شما فیلترینگی که یا یک VPN دور زده شود، می‌‍تواند کارایی لازم را در قبال وظایفی که برای آن تعرف شده است داشته باشد؟

مومن نسب: باید فیلتر شکن‌ها جمع شود و امکان فنی جمع کردن فیلترشکن‌ها وجود دارد. در واقع توان جمع کردن فیلترشکن‌ها در وزارت ارتباطات وجود دارد همان گونه که در زمان انتخابات این اتفاق رخ داد اما اگر این اتفاق ادامه پیدا نکرد خود جای بحث و گفتگو دارد اما براساس آمارهای بین المللی فیلترینگ با تمام ضعف‌های کنونی توانسته است درصد زیادی از کاربران سایت‌های غیراخلاقی را کاهش دهد، همان گونه که با مسدود شدن ویچت کارایی این نرم افزار از بین رفت.

«خبرگزاری دانشجو»: آیا امکان جلوگیری از استفاده کاربران از VPN برای نهادهای ذی ربط وجود دارد؟

مومن نسب: زمانی که فردی از VPN برای دیدن سایت‌های فیلتر شده استفاده می‌کند این موضوع کاملا قابل پیگیری است؛ چرا که وقتی کامپیوتری در آمریکا روشن است و کامپیوتر فردی در ایران نیز روشن است، لینکی بین دو کامپیوتر ایجاد می‌شود و فرد در آمریکا می تواند از اینترنت شما و بالعکس استفاده کند، که این موضوع کاملا طبیعی است اما زمانی که 10 هزار کامپیوتر به یک کامپیوتر در آمریکا متصل می‌شود مشخص است که اتفاق غیر معمولی در حال رخ دادن است؛ وقتی محدودیت بر روی اتصال به آن کامپیوتر ایجاد شود استفاده از VPN به صورت غیر مفید به حداقل می‌رسد.

همچنین IP مورد استفاده سفارت‌خانه‌ها و بانک‌ها به دلیل شناسنامه‌دار بودن قابل شناسایی است و می‌توان مشخص کرد که چه IP به کجا متصل می‌شود. از همین رو  با یک کار فنی بسیار ساده می‌توان اطلاعات مجاز را در لیست سفید قرار داده و باقی را مسدود کنند.

تولید محصول بومی بهترین روش فیلترینگ

«خبرگزاری دانشجو»: به نظر شما فیلترینگ محصولات و نرم‌افزارهای خارجی تاثیری بر تقویت تولید محتوای بومی دارد؟

مومن نسب: بله، بلاک کردن برای رونق به محصولات ایرانی خوب است؛ همانند محدود کردن واردات خودروهای خارجی برای رونق گرفتن تولیدات ایرانی است؛ اما وقتی ویچت را می‌بندیم درحالی که وایبر و واتس آپ باز هستند اقدام به فیلترینگ اشتباه است چرا که کاربران ویچت به وایبر و واتس آپ می‌آیند.

‌جلالی: نیمی از 10 سایت برتر ایران خارجی هستند در حالی که رتبه اول 10 سایت برتر چین، متعلق به «بایدو» موتور جستجوی بومی چین است. به عبارت دیگر کل جمعیت چین برای جستجو از سایت جستجوی چینی استفاده می‌کند و گوگل در برترین‌های چین در ردیف 25 قرار دارد در حالی که در ایران در ردیف اول است.

جالب این است که رتبه 25 گوگل در چین در حالی کسب شده است که این شرکت خواسته‌های کشور چین را پذیرفته وگرنه کسب همین رتبه نیز برای گوگل غیر ممکن بود. مردم ایران به چه علت از وایبر استفاده می‌کنند؟ چون محصول دیگری برای جایگزینی ندارند.

جایگزینی بهترین شیوه بلاک کردن است. بلاک موقت و ضعیف کردن سرویس خارجی به رشد سرویس داخلی کمک خواهد کرد.

حضور بخش خصوصی عاملی برای داغ شدن بازار رقابت محصولات

بلاک کردن شبکه های اجتماعی خارجی باید در دوره‌ای اتفاق افتد که به نفع تولید کننده داخلی باشد؛ چرا ایران خودرو ادعای بهترین دارد؟ ایران خودرو از بنز بهتر است؟ قطعا بهتر نیست ولیکن به دلیل بلاک کردن خودروهای خارجی، ایران خودرو و تولیدات داخلی جان گرفتند.

مومن نسب: اتفاقی که در مورد خودروها به وجود آمد اکنون در وزارت ارتباطات در حال اتفاق است؛ انحصار خودرو سازی در اختیار چند شرکت قرار گرفت و این شرکت‌ها می‌دانند مشتری خود را از دست نخواهند داد؛ کیفیت نداشتن خودروهای داخلی به دلیل خصوصی نبودن و دولتی بودن این بخش‌ها است.

اگر به بخش خصوصی اجازه تولید داده می‌شد و انحصار تولید در اختیار چند شرکت نبود، تولید به میزانی افزایش می‌یافت که ما می‌توانستیم صادرات داشته باشیم؛ این نمونه از این که خودرو خارجی وارد کنیم بهتر است ولی بهتر از آن این است که به بخش خصوصی اجازه رقابت داده شود و بخش خصوصی و بخش دولتی با هم رقابت نکنند.

در کشور نرم افزار جایگزین برای ابزارهای خارجی وجود دارد پس باید نرم افزارهای خارجی بسته شود و این اقدام باید از سوی وزارت ارتباطات صورت گیرد؛ وزرات ارتباطات نباید سنگ اندازی کند بلکه باید نرم افزارهای خارجی را بلاک کند تا نرم افزارهای داخلی رشد کنند؛ اگر می‌خواهیم در این زمینه رشد داشته باشیم باید رقابت در بخش خصوصی کاملا محسوس باشد.

دولت حق تصدی‌گری ندارد اما متاسفانه شاهد هستیم که در پهنای باند، واردات تجهیزات مخابرات و اپلیکیشن دولت تصدی گری می‌کند؛ در حالی که در تمام کشورهای موفق حوزه ICT تصدی‌گری دولت مانند آنچه در ایران رخ می‌دهد، وجود ندارد.

«خبرگزاری دانشجو»: آیا نمونه قابل ذکری از فعالیت نرم‌افزارهای بومی که با حمایت بخش خصوصی وارد شده است، وجود دارد؟

جلالی: در سال ۸۷ بسیاری از دوستان کارهای بسیار عالی انجام دادند، از جمله «میهن میل» که خودم گمان می‌کردم کپی بوده و با اندک تغییراتی ارائه شده است در حالی که خود این دوستان برنامه را نوشته بودند و جالب این است که طراحان این سرویس میل در رده سنی دبیرستانی بودند.

یاهو بزرگترین رقیب سرویس میل ایرانی/ دولتی ماندن محصولات بومی موجب نابودی آنها خواهد شد

مومن نسب: آن زمان من مسئول جشنواره رسانه دیجیتال بودم، وزیر ارتباطات را بردم و غرفه این 2 جوان دبیرستانی را به آقای تقی پور نشان دادم؛ آقای تقی پور از آنها پرسید چه تعداد کاربر دارید که گفتند  54 هزار کاربر، که آقای تقی پور از این تعداد کاربر تعجب کردند و زمانی که بچه‌ها دیتا بیس را نشان آقای وزیر دادند، آقای تقی پور شوکه شد.

در آن زمان iran.ir با وجود تبلیغات گسترده 12 تا 13 هزار کاربر داشت و بودجه چند میلیارد تومانی و تبلیغات گسترده‌ی نیز به آن اختصاص داده شده بود اما اکنون در میهن میل حدود ۶۰۰  هزار اکانت ایمیل ایجاد شده است؛ وقتی پرس تی وی با سازنده میهن میل مصاحبه گرفت از بزرگ‌ترین رقیب آنها پرسید و بچه‌ها گفتند یاهو بزرگ‌ترین رقیب ما است و ما کمر یاهو را می‌شکنیم و این یعنی امید و انگیزه پیشرفتی که تنها نیازمند حمایت است.

چنین جوانان با انگیزه و نخبه در کشور اندک نیستند؛ اگر این میل دولتی می‌شد، شک نکنید نابود می‌شد؛ این ایمیل به دلیل خصوصی بودن هنوز هم سر پا است.

«خبرگزاری دانشجو»: در برحه کنونی آیا نیاز به تقویت فیلترینگ در کشور وجود دارد؟

جلالی: خیر، نیاز به تقویت فیلترینگ نداریم، بلکهباید بودجه صرف شده برای فیلترینگ را برای تقویت بخش خصوصی هزینه کنیم.

«خبرگزاری دانشجو»: برخی سخت‌گیری‌ها و سنگ‌اندازی‌ها باعث از بین رفتن انگیزه نخبگان شده است، نظر شما در این زمینه چیست؟ چه اقدامی برای حل این موضوع باید انجام پذیرد؟

سایت دی‌اند‌جی را داخل ایران طراحی شد

مومن‌نسب: اگر نخبگان را به یکسری از دانشگاه‌های خاص محدود کنیم بسیاری از افراد نخبه را از دست خواهیم داد. بسیاری از مشکلات موجود در زمینه تولید محتوا و اپلیکیشن زیر ساختی است؛ اگر همین نرم افزارها را در فردی در آمریکا می‌ساخت به خوبی دیده می‌شد؛ شاید نرم‌افزار قوی باشد و حتی از بهترین‌های دنیا بالاتر باشد ولیکن به دلیل ضعف زیرساختی نام نرم افزار بد می‌شود.

جلالی: مسلما این که ابزار جایگزینی برای وایبر و واتس آپ پیدا نمی‌شود ضعف برنامه نویسی کشور نیست؛ افرادی هستند در ایران که سایت دی اند جی را داخل ایران طراحی کردند؛ شرکت‌های آمریکایی به شرکت های ایرانی سفارشات می دهند؛ مسئولین باور نمی کنند بچه‌های ایرانی می‌توانند و از آنها حمایتی که باید را نمی‌کنند.

اگر یک ایرانی ایمیلی ساخته است که 70 درصد امکانات یاهو و جی‌میل را دارد، اگر مورد حمایت قرار گیرد 30 درصد باقی مانده را نیز تامین می‌کند اما متاسفانه همه مسئولان منتظر نرم‌افزار 100 درصدی هستند.

«خبرگزاری دانشجو»: ایران برای تولید محتوای بومی باید چه راهی را پیش بگیرد؟

جلالی: اگر ایران تنها از چین یا خود آمریکا الگوبرداری کند بسیار پیشرفت می‌کند؛ چین زمانی که آمریکا گوشی تولید می‌کرد از آمریکا خواست در کشور چین نمایندگی بزند، ساخت گوشی همراه را آموخت و خود شروع به تولید گوشی همراه کرد و اکنون تولیدات برند دارد. یعنی ابتدا کپی کار بود واکنون برند ساز شده است.

چین در فضای مجازی ابتدا تولیدات خارجی را بلاک کرد، جایگزین ساخت و تولیدات خود را گسترش داد و نه تنها جمعیت چین از تولیدات کشور خود استفاده می‌کنند بلکه دیگر کشورها نیز از تولیدات این کشور بهره می‌برند.

«خبرگزاری دانشجو»: در دوره‌ای که بازار تلفن همراه کشور از برندها و محصولات خارجی پر شده‌است، چه راهی برای عرض اندام محصولات داخلی وجود دارد؟

مومن نسب: هر گوشی همراه که وارد ایران شد، همزمان نرم افزار خارجی نیز وارد شده است؛ بازار با وایبر و واتس آپ اشباع شده است و نرم‌افزار داخلی نمی‌تواتند با این نرم افزارها رقابت کند؛ درست این بود که اجازه ورود این نرم افزارها به کشور داده نشود، ولی حال که وارد شده است باید بلاک شود تا کاربر خود را پس بگیریم.

اگر وزارت ارتباطات می خواهد نرم افزار داخلی رشد کند باید نرم افزار خارجی را ببندد؛ کما این که این اقدام در خصوص سایت‌ها نیز صورت گرفت.

بنابراین حتی اگر نمونه جایگزین وجود نداشته باشد باید در مقابل نمونه‌های خارجی مقاومت کرد تا مردم ما آسیب نبینند؛ اگر نمونه جایگزین وجود داشته باشد کار ما جلو می افتد؛ درست و بهتر این است که نرم افزارهای داخلی تولید شوند و همزمان نرم افزارهای خارجی بسته شوند.