طرح پیش‌گیری از اعتیاد در دانشگاه‌های کشور به کجا رسید؟/ «شیشه» و «هرویین» هم مهمان خوابگاه‌های دانشجویی شدند

به گزارش خبرنگار اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»،  دور بودن از محیط خانواده و رفتن به شهر دیگر برای تحصیل و استقلال پیدا کردن از خانواده کافی است تا جوان را به سمت و سوی اعتیاد سوق بدهد. چرا که محیط‌های تازه دارای جذابیت‌هایی است که می‌تواند خطر معتاد شدن این افراد را افزایش دهد.

حسین باهر، جامعه‌شناس، با اشاره به این نکته که خوابگاه‌ها و خانه‌های مجردی از محیط‌هایی هستند که باعث اعتیاد دانشجویان می‌شوند،می‌گوید:‌ نظارت بر محیط‌هایی چون خوابگاه‌های دانشجویی نمی‌تواند عاملی برای جلوگیری از اعتیاد تلقی شود چرا که فردی که به عنوان ناظر انتخاب می‌شود هم ممکن است خودش به مرور زمان دچار اعتیاد شود.

به‌گفته وی به جای گذاشتن ناظر در خوابگاه‌های دانشجویی باید عواملی از قبیل: بی‌پولی،‌ تنهایی، افسردگی و دوری از خانواده را که باعث بروز اعتیاد می‌شوند از بین برد، چرا که تا زمانی که این عوامل وجود داشته باشند اعتیاد هم وجود دارد.

وی افزود: بومی‌کردن تحصیلات از عوامل مهمی است که می‌تواند میزان اعتیاد در دانشجویان را به شدت کاهش دهد چرا که دوری از خانواده و رها شدن در جامعه‌ای بی‌در و پیکر همچون کلانشهرها می‌تواند خطرات جبران ناپذیری را برای افراد به‌دنبال داشته باشد که اعتیاد یکی از آنهاست.

سال ۸۹ وزارت علوم به منظور مقابله و پیشگیری از مصرف موادمخدر دانشگاه‌ها ۷۰۰ میلیون تومان بودجه هزینه کرد و ۶۰۰ کارگاه آموزشی مقابله با سوءمصرف موادمخدر در دانشگاه را برگزار کرد و سال تحصیلی ۹۲ - ۹۱ این بودجه به یک میلیارد رسیده و قرار است ۲ هزار و ۲۰۰ کارگاه برای دانشجویان برگزار شود، دانشجویانی که هیچ آمار دقیق و رسمی از میزان اعتیاد آنها وجود ندارد و مشخص نیست با وجود فقدان آمار در این زمینه قرار است چه اقداماتی و برای چه تعداد دانشجو برگزار شود. اما نکته مهم این است که گفته می‌شود دانشجویان شرکت‌کننده بیشتر به‌منظور رفع تکلیف در این کارگاه‌ها شرکت می‌کنند و بازدهی چندانی ندارد.

از طرفی دكتر عليرضا جزينی قائم مقام دبيركل ستاد مبارزه با مواد مخدر در مراسم انعقاد تفاهم‌نامه همکاری كه ۲۳ دی ماه سال گذشته در ساختمان مركزی دانشگاه تربيت مدرس برگزار شد، فضای دانشجويی را آسيب‌پذير خواند و گفت: با همكاری وزارت علوم و دانشگاه‌های وزارت بهداشت، شيوع‌شناسی اعتياد را در بين دانشجويان كشور آغاز كرده‌ايم و تصميم داريم بحث پيشگيری از اعتياد را در دانشگاه‌ها اجرايی كنيم.

وی افزود: ۶۷ درصد دانشجويان معتاد، مصرف مواد مخدر را پیش از ورود به دانشگاه و در دوره متوسطه تجربه كرده‌اند. دانشجويانی هم كه در خانه‌های مجردی و يا خوابگاه‌ها زندگی می‌كنند، بيش از سايرين در معرض آسيب اعتياد قرار دارند.

در این باره معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم با اشاره به اینکه سیاست وزارت علوم جهت جلوگیری از گسترش اعتیاد در خوابگاه‌ها، تقویت مراکز مشاوره است، گفت: معتقدم در خوابگاه ها فعالیت‌های فرهنگی و مشارکت‌جویان به اندازه کافی نیست.

قائم مقام دبيركل ستاد افزود: براساس آخرین آمار انجام شده، ۶/۲ درصد دانشجویان دانشگاه‌های تحت پوشش وزارت علوم به مواد مخدر اعتیاد دارند. اين‌ها آمار خوبی نيستند، لذا معتقديم از دو جنبه دانشگاه‌ها می‌بايست فعاليت كنند. يكی علمی كردن مبارزه با مواد مخدر و ديگری اجرای برنامه‌های پيشگيرانه در حوزه دانشجويی. كه ما هر دو بخش را در وزاتخانه‌های علوم و بهداشت پی خواهيم گرفت.

جزينی در ادامه با بيان اينكه ايران در دانش اعتياد دچار مشكل است،‌ گفت: درست است كه كشورمان پيشرفت‌های خوبی در اين حوزه داشته اما هنوز عقب‌ماندگی دارد و اين عقب‌ماندگی را دانشگاه‌ها مي‌توانند مرتفع كنند. برگزاری همايش‌های مشترك در حوزه اعتياد و كارگاه‌های تخصصی در دانشگاه و استفاده از اساتيد مجرب در اين كارگاه‌ها می‌تواند يكی از روش‌های مهم در دستيابی به دانش اعتياد باشد. برخی اساتيد هنوز جدی بودن آسيب اعتياد را باور ندارند. اين آسيب‌ها را اساتيد، والدين، مديران و مسئولين بايد بدانند تا برايش برنامه‌ريزی كنند. اگر اطلاعات كافی نباشد برنامه‌ريزيی ها هم ناكارآمد خواهد بود.

وی با بيان اينكه هر ساله موضوعات پژوهشی مربوط به اعتياد در شورای پژوهش ستاد مبارزه با مواد مخدر تصويب می‌شود، گفت: امسال ۲۰۲ عنوان تحقيقاتی تصويب شد كه برخی از آنها مقرر است توسط محققين و برخی ديگر توسط دانشجويان ارائه شود. دانشگاه‌هايی مثل دانشگاه تهران و شهيد بهشتی هم از جمله دانشگاه‌هايی هستند كه انجام اين پژوهش‌ها را برعهده گرفته‌اند. در حقيقت اين اقدام، می تواند پايه افزايش ارتباط باشد.

جزينی تصريح كرد: در انجام كارهاي تحقيقاتی و پژوهشی،‌ وجود يك پايگاه علمی ضروري است تا اطلاعات در اختيار دانشجويان قرار گيرد. يكی از شاخص‌های مهم در حوزه پيشگيری از اعتياد، اطلاع‌رسانی است. دانشگاه با آگاه‌سازی دانشجويان می‌تواند نقش خوبی را در حوزه پيشگيری از اعتياد ايفا كند.

قائم مقام دبيركل ستاد در ادامه از ايجاد رشته كارشناسی ارشد مبارزه با موادمخدر در دانشگاه‌ها خبر داد و گفت: اين موضوع ۱۳ دی ماه ۹۳ در وزارت علوم تصويب شد. با وجود اين رشته، می‌توان موضوعات مربوط به حوزه اعتياد همچون پيشگيری،‌ صيانت، ‌نوع مقابله را در دانشگاه‌ها ارايه كرد.

همچنین مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با موادمخدر در مورد نوع مصرف موادمخدر گفت: ‌«دختران دانشجو در دانشگاه‌های تابعه وزارت علوم متاسفانه بیشتر به سمت مصرف مواد محرک رفته‌اند».

 
وی ادامه داد: ‌«اما در دانشجویان پسر به دلیل نشانه‌روی قرص‌های ریتالین و داروهای روانگردان، حجم مصرف این مواد کاهش یافته اما گرایش آنها به مصرف مواد سنگین افزایش یافته است».

صرامی گفت: «مصرف موادمخدر سنگینی مانند شیشه و هرویین در دانشجویان پسر بیشتر شده است و آنچه ما بر آن تاکید داریم، ‌این است که گاهی نباید فقط یک ماده مخدر را در تیر رس خود قرار دهیم و از سایر مواد غافل شویم.»

بر اساس این گزارش ، بسیاری از دانشجویانی که در دوران دانشجویی یا در خوابگاه ها، مصرف کننده ی مواد مخدر می شوند ممکن است بارها پیشنهاد دوستان برای حضور در جمع آنها و استعمال مواد مخدر را رد کرده باشند؛ ولی در نهایت و از آنجایی که کاری برای انجام دادن یا مکانی برای رفتن به آن در خوابگاه ها یا محیط دانشگاه بخصوص در شب که اوج زمان مصرف این مواد است وجود ندارد، به مرور خود به مصرف کننده های دایمی مبدل می شوند.

در چنین شرایطی این پرسش مطرح می شود که آیا درست است که مسوولان، کم کاری و نبود برنامه ریزی در این خصوص را تنها بر گردن جوانانی که گاهی بیش از حد از اقتدار و شخصیت آنها توقع می رود، بیندازند؟

نکته ای که در چنین مواردی از سوی بسیاری از افراد که شاید حتی تجربه ای در برخورد با معتادان و چرایی گرایش به مواد مخدر ندارند مطرح می شود تکیه بر باورهای مذهبی به عنوان دستاویزی برای کشیده نشدن به سوی اعتیاد است. در اینکه مذهب می تواند یکی از بهترین راهکارهای بازدارنده در مصرف مواد مخدر و بخصوص نوشیدنی های الکلی باشد تردیدی نیست. ولی این نکته را نیز نباید نادیده گرفت که همه ی جوانان ما از باورهای مذهبی عمیق و یکسانی برخوردار نیستند. در این میان به گفته ی بسیاری از دانشجویان شیوه های مناسب و جذابی برای ارایه الگوها و آموزه های دینی در جریان برنامه های فرهنگی در خوابگاه ها در پیش گرفته نمی شود.

از سوی دیگر شیوه ی برخورد جامعه و خانواده ها با مساله ی مصرف مواد مخدر و الکل بویژه بوسیله ی جوانان و دانشجویان مهم و تاثیرگذار است. دژاکام برخورد خانواده ها با مصرف مواد در بسیاری از موارد را به اشتباه عده ای در خاموش کردن شعله ی آتشی کوچک با بیل و کلنگ تشبیه کرد و دلیل اصلی بروز رفتارهای آمیخته با افراط در چنین مواردی را نبود آموزش دانست.

تلویزیون، سینما، مطبوعات، فضای مجازی و ... هر یک به نوعی تلاش کرده اند سهم خود را در این خصوص بجای آورند و قسمتی از بار کمرشکن اعتیاد را از دوش جامعه بردارند؛ ولی به نظر می رسد خود این رسانه ها نیز به نوعی نیازمند آموزش صحیح در چگونگی اعطای این کمک هستند.

تصویر یک معتاد و سیر سقوط، تحول و صعود دوباره ی او در تولیدهای تلویزیونی و سینمایی ما محدود به داستان فردی است که زیر تاثیر دوستان ناباب یا به هر دلیل دیگری به مواد مخدر گرایش پیدا کرده است و از کنار خیابان سر در می آورد و در نهایت پس از چند روز بسته شدن به تخت و تحمل دردی استخوان شکن از خواب برخاسته، صورت خود را اصلاح می کند و به آغوش جامعه باز می گردد. این تصویر به شدت کلیشه ای بدون شک هیچ جوان معتادی را زیر تاثیر قرار نخواهد داد. جوانانی که مدت ها است مصرف کننده ی مواد مخدر هستند ولی هرگز تصور نمی کنند روزی اعتیاد آنها را کارتن خواب یا خیابانی کند و حتی به صراحت، وابستگی به مواد را رد می کنند.

پورابراهیم عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: ارزش تلاش های تلویزیون و سایر رسانه ها در راه مبارزه با مواد مخدر را نمی توان نادیده گرفت؛ ولی حتی بهترین جمله ها نیز در صورتی که درست بیان نشوند، گوش شنوایی نخواهند داشت. ما باید در ابتدا منابع خود در خصوص اعتیاد را به روز کنیم و سپس به تولید فیلم هایی که قابلیت اثربخشی خواهند داشت بپردازیم.

وی افزود: البته ارایه ی چنین تصویری از افراد معتاد و ترس آمیخته با آن ممکن است در برخی موارد تاثیراتی هشدارآمیز در پی داشته باشد و جرقه ای از تردید را در ذهن مصرف کنندگان روشن کند، ولی قدرت آن به حدی نخواهد بود که در جامعه ایجاد تحولی شگرف که در شرایط کنونی نیاز به آن بیش از هر زمان دیگری حس می شود، کند و لازم است که آموزش در این حوزه از سن پایین آغاز شود.

پور ابراهیم در خصوص این آموزش ها و لزوم آغاز هرچه سریع تر آنها در سطح مدارس و دانشگاه ها گفت: آموزش های پیشگیرانه و بهداشتی و حتی روانی در این خصوص می تواند به افراد در داشتن دوران جوانی سالم و حتی گذر از دوره ی مصرف کنندگی کمک کند. ما نمی توانیم انتظار ریشه کن کردن مواد مخدر در آینده ای نزدیک را داشته باشیم ولی با یاری رساندن به این افراد می توان به داشتن زندگی و آینده ای سالم کمک کرد.

به گفته ی این مدرس دانشگاه، جوانان در این سن خود را افرادی بسیار قدرتمند تصور می کنند و هرگز فکر نمی کنند که مصرف این مواد بر آنها تاثیرگذار باشد. ولی در صورت روبرو شدن این افراد با معتادان و شنیدن تجربه های افرادی که روزگاری مصرف را در شرایط مشابه این افراد آغاز کرده اند، ممکن است رویه ی زندگی و دید آنها به مساله ی اعتیاد را تغییر دهد.

شاید بسیاری از والدین و حتی مسوولان این مساله را انکار کنند ولی حقیقت این است که اعتیاد و آگاهی بالای دانش آموزان در مدارس نسبت به آن به راز مگویی تبدیل شده است که انکار آن موجب از بین رفتنش نخواهد شد.